Ένα υπερβολικά κουρασμένο βρέφος αποτελεί τον «εφιάλτη» πολλών γονέων. Το παιδί σας έχει μέρες να κοιμηθεί κανονικά και είναι εμφανώς κουρασμένο. Αν και είναι ξαπλωμένο στην κούνια, είναι ανήσυχο και ταραγμένο, δεν μπορεί να παρασυρθεί απαλά στη χώρα των ονείρων και απαιτεί θορυβωδώς την προσοχή σας.

Όταν νιώθουν υπερκόπωση, τα νήπια είναι πιθανό να έχουν κολλήσει σε μια συναισθηματική κατάσταση όπως ο ενθουσιασμός, το άγχος ή ο φόβος, έγραψε η Helen L. Ball, καθηγήτρια ανθρωπολογίας και διευθύντρια του Κέντρου Βρεφικής Ηλικίας και Ύπνου στο Πανεπιστήμιο Durham.

«Αυτή είναι μια αντίδραση επιβίωσης που μας βοηθά να παραμείνουμε ξύπνιοι όταν βρισκόμαστε σε κίνδυνο, ανεξάρτητα από το πόσο κουρασμένοι είμαστε».

Πολύ συναισθηματικό για να κοιμηθεί

Ωστόσο, η κούνια είναι συνήθως ένα ζεστό, ήσυχο και ασφαλές μέρος, οπότε γιατί ενεργοποιείται αυτή η αντίδραση επιβίωσης; Είναι επειδή όσο περισσότερο οι άνθρωποι μένουν χωρίς ύπνο, τόσο πιο δύσκολο είναι για εμάς να ρυθμίσουμε τα συναισθήματά μας. Μια μελέτη του 2007 έδειξε ότι τα συναισθηματικά κέντρα των εγκεφάλων που στερούνται ύπνου, είναι πιο αντιδραστικά σε ερεθίσματα σε σύγκριση με τους ξεκούραστους εγκεφάλους.

«Ο εγκέφαλος που στερείται ύπνου είναι σα να είχε επανέλθει σε πιο πρωτόγονα πρότυπα δραστηριότητας, με την έννοια ότι δεν ήταν σε θέση να τοποθετήσει τις συναισθηματικές εμπειρίες σε πλαίσιο και να παράγει ελεγχόμενες, κατάλληλες αντιδράσεις», δήλωσε για τα ευρήματα ο συγγραφέας της μελέτης Matthew Walker, καθηγητής νευροεπιστήμης και ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Μπέρκλεϊ της Καλιφόρνια και ιδρυτής του Κέντρου για την Επιστήμη του Ανθρώπινου Ύπνου.

Δεδομένου ότι τα βρέφη χρειάζονται περισσότερο ύπνο από ό,τι οι ενήλικες – από 12 έως 16 ώρες κάθε μέρα που χωρίζονται σε πολυάριθμους μεσημεριανούς ύπνους εκτός από μια μεγαλύτερη νυχτερινή περίοδο – είναι εύκολο για αυτά να νιώσουν αυτή την υπερκόπωση, αλλά και οι ενήλικες είναι επίσης ευάλωτοι. Έχετε ξαγρυπνήσει ποτέ τη νύχτα, σκεπτόμενοι αποφάσεις που πήρατε νωρίτερα εκείνη την ημέρα ή σχεδιάζοντας τις δουλειές που έχετε προγραμματίσει για την επόμενη ημέρα; Είναι πιο πιθανό να βρεθείτε εγκλωβισμένοι σε αυτόν τον ύπουλο κύκλο σκέψης αν αισθάνεστε υπερκόπωση.

«Οι ξεκούραστοι εγκέφαλοι είναι καλοί στο να αγνοούν πράγματα που συμβαίνουν συνεχώς αλλά δεν έχουν καμία πραγματική συνέπεια», δήλωσε στο BBC Science Focus ο Matt Jones, καθηγητής νευροεπιστήμης στο Πανεπιστήμιο του Μπρίστολ. Όταν όμως νιώθεις υπερκόπωση ή βιώνεις αϋπνία, «είσαι λιγότερο ικανός να σταματήσεις να σκέφτεσαι – συνειδητά ή ασυνείδητα – άσχετες πληροφορίες», εξήγησε.

Συναφώς, οι γονείς μικρών παιδιών με υπερκόπωση κινδυνεύουν και οι ίδιοι να πάσχουν από υπερκόπωση. Η εξισορρόπηση της εργασίας και της φροντίδας του παιδιού, μαζί με την προσπάθεια να διατηρηθεί μια υποτυπώδης κοινωνική ζωή, μπορεί να αποδειχθεί ψυχικά και σωματικά εξαντλητική. Η αδιάκοπα «ενεργοποιημένη», υπερ-συνδεδεμένη πραγματικότητά μας μπορεί επίσης να μας προκαλέσει υπερκόπωση. Τα μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου της δουλειάς που μας κατακλύζουν όλες τις ώρες, ο καταιγισμός από ειδήσεις και οι ειδοποιήσεις από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δεν αφήνουν στον εγκέφαλό μας πολλές ευκαιρίες να χαλαρώσει κατά τη διάρκεια της ημέρας.

Πώς να αποφύγετε την υπερκόπωση

Το να βρείτε χρόνο για ηρεμία και χαλάρωση μπορεί να βοηθήσει. Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε το περασμένο φθινόπωρο διαπίστωσε ότι ένας ήρεμος περίπατος μιας ώρας στη φύση χωρίς άλλους αντιπερισπασμούς, καταπραΰνει τη δραστηριότητα της αμυγδαλής, την κύρια περιοχή του εγκεφάλου που επεξεργάζεται τα συναισθήματα, συμπεριλαμβανομένου του φόβου και του άγχους.

Βοηθητική είναι επίσης η υιοθέτηση καλής υγιεινής του ύπνου. Εξάλλου, ο κακός ύπνος επίσης μας προκαλεί υπερκόπωση, σαν μια βίαια επαναλαμβανόμενη λούπα. Αν είναι δυνατόν, μειώστε τους αντιπερισπασμούς που έχετε γύρω σας τουλάχιστον μια ώρα πριν από τον ύπνο, ιδίως γκατζετ και οθόνες. Είναι σημαντικό, αυτές οι δραστηριότητες να μην γίνονται όσο είστε ξαπλωμένοι στο κρεβάτι.

«Όλα έχουν να κάνουν με τη διαχείριση αυτού που ονομάζεται “έλεγχος των ερεθισμάτων”», δήλωσε στο BBC Science Focus ο Dr. Alex Scott, λέκτορας ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Keele. «Αυτό σημαίνει ότι ουσιαστικά δεν είναι καλή ιδέα να το να συνδέετε το κρεβάτι σας με έγνοιες και εργασία, καθώς αυτό μπορεί να οδηγήσει σε περισσότερα προβλήματα ύπνου».

Η φλυαρία που κατά καιρούς οδηγεί σε αυπνία είναι συχνά προϊόν των ενεργειών σας που έλαβαν χώρα νωρίτερα μέσα στην ημέρα. Το να αποτρέψετε τον εγκέφαλό σας από το να κουραστεί υπερβολικά θα σας διευκολύνει να κοιμηθείτε ήρεμα και γλυκά το βράδυ.