Δεν βγαίνουν πια καλά τραγούδια. Δεν ξέρω αν συμφωνείτε με αυτή την πρόταση, αλλά την ακούω όλο και πιο συχνά να “παίζει” σε συζητήσεις μουσικόφιλων και μη, αλλά και σε διάφορα μέρη του διαδικτύου. Ψάχνοντας λίγο περισσότερο, αρκετοί ανέφεραν ότι υπάρχει έλλειψη πρωτοτυπίας, απουσία νοήματος στους στίχους και αρκετή επανάληψη στη μουσική. Για να ρίξουμε μια ματιά, λοιπόν, αν όντως ισχύουν τέτοιου είδους ισχυρισμοί και πώς έχει διαμορφωθεί, τόσο ανέμπνευστο, το σημερινό μουσικό τοπίο.

Πριν μπει στη ζωή μας το Spotify, για να βρούμε νέα τραγούδια ή συγκροτήματα, ψάχναμε με τις ώρες στα δισκάδικα, πολλές φορές πιάνοντας συζήτηση με τους πωλητές ή άλλους πελάτες, διαβάζαμε μουσικά περιοδικά και ακούγαμε πολύ ραδιόφωνο, ελπίζοντας να βάλουν κάποιο καινούργιο κομμάτι που θα μας ταρακουνήσει. Αργότερα, τα περιοδικά αντικαταστάθηκαν από τα διαδικτυακά άρθρα, η διά ζώσης αγορά μετατράπηκε σε ηλεκτρονική και το YouTube ήταν η νέα μέθοδος αναζήτησης μουσικής, μεγάλο μέρος της οποίας κατέληγε (με πειράτικούς τρόπους)  σε σκληρούς δίσκους και όχι στα πικάπ ή τα CD-player.

Η δύναμη του διαδικτύου άρχισε να μεγαλώνει μπαίνοντας στη δεκαετία του 2010, με την εμφάνιση και άλλων μέσων κοινωνικής δικτύωσης (Instagram και Twitter), αντικαθιστώντας σταδιακά τις δισκογραφικές. Η φήμη πλέον χτιζόταν από τις δημοσιεύσεις και αργότερα από τα stories των χρηστών. Την ίδια εποχή εκατομμύρια άνθρωποι εγκατέλειπαν τη φυσική ή ψηφιακή αγορά μουσικής, προτιμώντας να κάνουν μηνιαία συνδρομή στο Spotify και να έχουν άμεση πρόσβαση σε ένα τεράστιο όγκο περιεχομένου, δημιουργώντας τη δημοφιλή σε όλους μας ροή.

Πλέον όλα βρίσκονται στη ροή μας συμπεριλαμβανομένης και της μουσικής. Αν θέλει κάποιος να διαφημίσει το τραγούδι του ή να ανακοινώσει ένα καινούργιο άλμπουμ το κάνει μέσω των social media, τα τελευταία χρόνια κυρίως μέσω του TikTok και λιγότερο μέσω του Instagram. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι και η Dua Lipa, την οποία συμπεριέλαβε το περιοδικό Time στα 100 επιδραστικότερα πρόσωπα της χρονιάς και πριν λίγο καιρό εξηγήσαμε αυτό το φαινόμενο στο Olafaq.

Η διαφήμιση της δουλειάς μέσω των social media είναι μία παγκόσμια τακτική και στη βιομηχανία της μουσικής με αποτέλεσμα να χάνει την εξουσία της έναντι των καλλιτεχνών και των μουσικών. Οι δισκογραφικές εκτός από την παραγωγή των τραγουδιών, αναλάμβαναν και την προώθησή τους και επειδή πλέον αυτή γίνεται μέσω των social media, πολλοί καλλιτέχνες επιλέγουν να τις παρακάμψουν και μάλιστα να δημιουργήσουν μόνοι τους μουσική, χωρίς να συνάψουν κάποιο συμβόλαιο.

Στο παραπάνω βίντεο, μπορούμε να κατανοήσουμε καλύτερα τον αντίκτυπο που είχε η τεχνολογία στη μουσική βιομηχανία. Τον τελευταίο καιρό, η επιχειρηματική πλευρά της μουσικής βιομηχανίας δεν καταφέρνει να έχει αρκετά έσοδα λόγω της έλλειψης συμβολαίων, αλλά και επειδή τα περισσότερα cd και βινύλια καταλήγουν να μένουν στο ράφι, εκτός αν πρόκειται για κάποιο μεγάλο όνομα.

 

Η εύκολη πρόσβαση με μικρό κόστος πρόσβαση, μπορεί να ωφελεί το κοινό, αλλά δυσκολεύει τους καλλιτέχνες να βγάλουν ένα αξιοπρεπές χρηματικό ποσό μόνο από τις πωλήσεις.

Κατά κανόνα, το Spotify παίρνει περίπου το 20% όλων των εσόδων που καταβάλλονται σε καλλιτέχνες και ετικέτες. Εάν ο καλλιτέχνης  έχει υπογράψει με μια εταιρεία, το υπόλοιπο ποσοστό διαιρείται μεταξύ της εταιρείας, του καλλιτέχνη, των τραγουδοποιών και των φόρων. Η εταιρεία παίρνει συνήθως το μεγαλύτερο μερίδιο και μοιράζει τα υπόλοιπα μεταξύ των εμπλεκόμενων μερών, με τον καλλιτέχνη να λαμβάνει περίπου 6,8%. Βέβαια, κάθε καλλιτέχνης σύμφωνα με τα δεδομένα που ακολουθούν λαμβάνει για κάθε τραγούδι περίπου 0,00397$ ανά ακρόαση, ένα πολύ μικρό ποσό δηλαδή, ειδικά αν δεν είναι δημοφιλής. Αυτό το πρόβλημα οδήγησε τους καλλιτέχνες να κάνουν περισσότερες περιοδείες και να προωθούν τα άλμπουμ τους μέσω των social media.

Ας επανέλθουμε σε αυτά, εστιάζοντας στην πλατφόρμα του TikTok. Από την έκρηξη της δημοτικότητάς της κατά τη διάρκεια της πανδημίας, έχει ανακηρυχθεί από τις μουσικές βιομηχανίες ως το πιο σημαντικό εργαλείο για την εύρεση ταλέντων. Άπαξ και γίνει κάποιος viral, αμέσως θα εμφανιστούν ευκαιρίες για ανέλιξη και καριέρα.

Η Laura Lewis-Paul, ιδρύτρια της μουσικής μη κερδοσκοπικής πλατφόρμας ανάπτυξης καλλιτεχνών Saffron, λέει στο Dazed ότι αυτό πλέον έχει γίνει γενικός κανόνας: «όταν οι καλλιτέχνες που έχουν υπογράψει σε μια συγκεκριμένη εταιρεία καλούνται [να δημοσιεύουν τακτικά] τότε ανεξάρτητοι καλλιτέχνες και άλλοι ανερχόμενοι καλλιτέχνες το βλέπουν αυτό και ακολουθούν αυτά τα βήματα».

«Είναι σαν μια άλλη νέα δουλειά για τους καλλιτέχνες να προσθέτουν στη μακρά λίστα με τα πράγματα που ήδη κάνουν», συμφωνεί ο τραγουδιστής και τραγουδοποιός Pip Millett. Με τις δισκογραφικές που ξοδεύουν τα τελευταία χρόνια να αποφεύγουν καλλιτέχνες που δεν είναι πρόθυμοι να γίνουν αποδυναμωμένες, γευστικές προσωπικότητες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, δίνοντας προτεραιότητα στις αναρτήσεις έναντι της μουσικής ανάπτυξης και απλοποιώντας τα τραγούδια με την ελπίδα να εξασφαλίσουν φευγαλέα αλγοριθμική επιτυχία, δεν είναι περίεργο που η έμφαση στη γρήγορη, η εύκολη επιτυχία στην οικοδόμηση ουσιαστικών σταδιοδρομιών επηρεάζει τους καλλιτέχνες.

Η παρουσία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι η πρώτη και υψηλότερη σε ιεραρχία πια προτεραιότητα για τους καλλιτέχνες, περιορίζοντας αυτόματα το χρόνο δημιουργίας. «Όλα συμπίπτουν με την έλλειψη χρόνου για να δημιουργήσουν και να μπορούν να επενδύσουν στην τέχνη, τη δημιουργικότητα και την αυτοέκφρασή τους», τονίζει η Lewis-Paul σκιαγραφώντας τον επιταχυνόμενο ψηφιακό καταναλωτισμό, για τον οποίο δεν ευθύνεται εξ’ ολοκλήρου η μουσική βιομηχανία.

Παρόλα αυτά, η τάση είναι σαφής: τα νέα τραγούδια δημιουργούνται βάσει της “αλγοριθμικής μουσικής. Πρόκειται για μουσική που έχει σχεδιαστεί ειδικά για να προσελκύει τους αλγόριθμους των πλατφορμών κοινωνικής δικτύωσης, όπως το TikTok και το Spotify. Βασικά χαρακτηριστικά της είναι: η συντομία, η ελκυστικότητα, η επαναληψιμότητα και συχνά σχεδιάζεται ώστε να μοιράζεται γρήγορα και εύκολα.

Δυστυχώς, ο κορεσμός έχει δημιουργήσει και ένα άλλο πρόβλημα, οι καλλιτέχνες δεν μπορούν να χτίσουν κοινό. Στο “Παράδοξο της Επιλογής” ο Barry Schwartz παρατήρησε ότι πολλοί καλλιτέχνες δεν μπορούν πλέον να αποκτήσουν μια σοβαρή βάση κοινού, ενώ πολλοί περισσότεροι δεν είναι σε θέση να επιτύχουν κανέναν ουσιαστικό αριθμό ροών. Η “διόρθωση” του Spotify σε αυτό το πρόβλημα ήταν η εφαρμογή των λιστών αναπαραγωγής “Discover Weekly” που δημιουργούνται από το σύστημα σε εβδομαδιαία βάση για να ευθυγραμμιστούν με το μουσικό γούστο του συγκεκριμένου χρήστη. Ωστόσο, ενώ αυτό είναι εξαιρετικό για τους χρήστες, αυτό αποξενώνει επίσης τους καλλιτέχνες που δεν κρίνονται άξιοι από τον αλγόριθμο για να προωθηθούν σε αυτές τις λίστες.

Το επιμελημένο μοντέλο playlist του Spotify προσελκύει εκατοντάδες χιλιάδες νέους χρήστες κάθε μήνα, προσφέροντας περισσότερη εξατομίκευση από οποιαδήποτε άλλη υπηρεσία ροής. Η δημοφιλής online streaming υπηρεσία μουσικής προσφέρει επίσης στους χρήστες προτάσεις καλλιτεχνών μέσω λιστών αναπαραγωγής αλλά και σελίδων καλλιτεχνών. Περιττό να μπει κάποιος στις προτάσεις πρέπει να τον συμπαθήσει και σε αυτή την περίπτωση ο αλγόριθμος.

Το 2013, ο Thom Yorke των Radiohead και ο Nigel Godrich αφαίρεσαν τη μουσική του συγκροτήματος από το Spotify. Το συγκρότημα εξέφρασε την απογοήτευσή του για την πλατφόρμα και τον αντίκτυπό της στη μουσική βιομηχανία, υποστηρίζοντας την επιλογή τους για 4 χρόνια. Το 2017 τελικά επέστρεψαν στη βιβλιοθήκη του Spotify σύμφωνα με πληροφορίες από το Medium. Παρά το μεγάλο κοινό τους στην πλατφόρμα, τα μέλη του συγκροτήματος των Radiohead συνέχισαν να στρέφονται εναντίον της υπηρεσίας ροής προκειμένου να υπερασπιστούν μικρότερους καλλιτέχνες που δεν έχουν φωνή. Εκτός από τους Radiohead και η Taylor Swift απέσυρε τη μουσική της από την πλατφόρμα (και τελικά ξαναεπέστρεψε) λόγω των χαμηλών ποσοστών δικαιωμάτων από την εταιρεία. Αν και οι Radiohead και η Taylor Swift εξακολουθούν να έχουν επιτυχία στο Spotify, η πλειονότητα των καλλιτεχνών που βρίσκονται στην πλατφόρμα δεν μπορούν να κερδίσουν ούτε το μεροκάματό τους από το Spotify. Άλλωστε, είναι απίστευτα δύσκολο να μπεις στην εναλλαγή των mainstream playlist, καθώς και να ανταγωνιστείς τους 11 εκατομμύρια καλλιτέχνες στην πλατφόρμα.

Αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς οι καλλιτέχνες ταΐζουν τους αλγόριθμους, προκειμένου να βγάλουν κέρδος, όπως κάνουν πολλοί άνθρωποι ανά τον κόσμο ακόμα και σε διαφορετικά επαγγέλματα. Η μουσική βιομηχανία εξαρτάται άμεσα από τα social media και το Spotify και πλέον η τεχνολογία έχει τα ινία ακόμα και στη μουσική. Για να παραχθούν ξανά πρωτότυπα τραγούδια, όπως τα έχουμε στο μυαλό μας, πρέπει μαζικά να αποχωρήσουν εκατομμύρια άνθρωποι από τα social media και το Spotify, αλλά επειδή κάτι τέτοιο είναι ουτοπικό -αυτή τη στιγμή τουλάχιστον- πρέπει να το πάρουμε απόφαση ότι τα καινούργια τραγούδια θα συνεχίζουν να δημιουργούνται χωρίς μουσικές γέφυρες, με επαναληψιμότητα και πιασάρικους στίχους και μελωδίες.

Μέχρι να αποχωρήσουμε οριστικά και να γυρίσουμε την πλάτη όλοι μας, όχι όπως έκαναν οι Radiohead και η Taylor Swift, θα συνεχίσουμε τουλάχιστον να ακούμε την αγαπημένη μας μουσική από το παρελθόν, χωνεύοντας σιγά σιγά το νέο μουσικό καθεστώς.