«Παγκόσμια ημέρα spaghetti σήμερα», ακούω πρωί πρωί στο ραδιόφωνο, καθώς η μυρωδιά ζεστού καφέ βρίσκει το δρόμο της προς τα ζαλισμένα από τον ύπνο ακόμα οσφρητικά μου κύτταρα, και ξαφνικά η φαντασία μου βρίσκεται καβάλα σε ένα άλογο που καλπάζει κόντρα στο ηλιοβασίλεμα, κάπου στην Άγρια Δύση. Ή κάπου στη Ρώμη, στην Cinecittà, εκεί που χτυπά η καρδιά του Ιταλικού κινηματογράφου.

Μην με ρωτήσεις πώς έφτασε εκεί το μυαλό μου. Δεν ξέρω να απαντήσω. Ίσως να έκανα ακριβώς τον ίδιο συνειρμό με τον Ισπανό δημοσιογράφο Alfonso Sánchez, ο οποίος έξι δεκαετίες πριν επινόησε τον όρο spaghetti western αναφερόμενος σε ένα πολύ συγκεκριμένο είδος ταινιών western που άνθισε στην Ιταλία κατά τις δεκαετίες 1960 και 1970, εμπνεόμενος από το νούμερο ένα ως τότε εξαγώγιμο ιταλικό είδος.

Τα περισσότερα spaghetti western γυρίζονταν με εξαιρετικά χαμηλό προϋπολογισμό. Για να διατηρήσουν το κόστος στο ελάχιστο, οι σκηνοθέτες χρησιμοποιούσαν για τα γυρίσματα το στούντιο Cinecittà – ένα τεράστιο κινηματογραφικό στούντιο 99 στρεμμάτων στη Ρώμη της Ιταλίας. Επιπλέον, αντί να στέλνουν το καστ και το συνεργείο στο εξωτερικό, οι Ιταλοί δημιουργοί χρησιμοποιούσαν τοποθεσίες του ευρωπαϊκού νότου, για παράδειγμα στην νότια Ιταλία και την Ισπανία, που αντανακλούσαν εκείνες των δυτικών Ηνωμένων Πολιτειών. Αυτό ήταν βασικό, δεδομένου ότι εκεί υποτίθεται ότι λάμβαναν χώρα τα γεγονότα των ταινιών.

Το spaghetti western κατάφερε να γίνει ένα από τα πιο εμβληματικά κινηματογραφικά επιμέρους είδη όλων των εποχών. Στα τέλη της δεκαετίας του 1960, σχεδόν οι μισές από τις ταινίες που γυρίζονταν στην Ιταλία ήταν western. Ο κύκλος των spaghetti western δεν διήρκησε παρά μόνο μερικά χρόνια, όμως πριν κρεμάσουν τα σπιρούνια τους οι μεγάλοι του είδους – στα τέλη της δεκαετίας του 1970 – κατάφεραν να ασκήσουν τεράστια επιρροή στον κινηματογράφο και την παγκόσμια κουλτούρα. Μεταξύ 1964 και 1978, το φημισμένο στούντιο Cinecittà της Ιταλίας – εκεί όπου γυρίζονταν οι εν λόγω ταινίες – έγινε ψευδαισθησιακό σύμβολο της αμερικάνικης Δύσης.

Ιδού, λοιπόν, μερικά από τα καλύτερα spaghetti western που γυρίστηκαν ποτέ.

Για μια χούφτα δολάρια (1964)

Βίαιο και καλοδουλεμένο, το A fistful of dollars είναι η επιτομή του spaghetti western. Ήταν η πρώτη ταινία του είδους που γνώρισε μεγάλη διεθνή κυκλοφορία. Με αργή, σχεδόν στοχαστική κινηματογράφηση, περίτεχνο πιστολίδι, προφητικά κοντινά πλάνα και τα απαραίτητα λουτρά αίματος, το A fistful of dollars ήταν στην πραγματικότητα ένα επιδέξιο remake της ταινίας Yojimbo (1961) του Akira Kurosawa, το οποίο με τη σειρά του βασίστηκε στο μυθιστόρημα Red Harvest του 1929 του Dashiell Hammett. Ο αντίκτυπος αυτής της ταινίας ήταν που ουσιαστικά άνοιξε και το δρόμο για να ακολουθήσουν δεκάδες άλλα spaghetti western, παρόλο που μέχρι και την κυκλοφορία του η Ιταλία είχε ήδη παράγει αρκετά. Επίσης, είναι η ταινία που καθιέρωσε τον Clint Eastwood ως διεθνή αστέρα. Ο Sergio Leone σκηνοθετεί τα πάντα στην εντέλεια και αν αναλογιστεί κανείς ότι η ταινία είναι από το 1964, έχει εξαιρετικά καλό ρυθμό και άφθονη δράση. Τη μουσική επένδυση υπογράφει ο Ennio Morricone.

The Return of Ringo (1965)

Πρόκειται για ένα από τα λιγότερο γνωστά spaghetti western, όμως η ταινία The Return of Ringo του Duccio Tessari αποτελεί τη συνέχεια της ταινίας A Pistol for Ringo (1965) και αφηγείται μια επική ιστορία με μεγάλη προσοχή στη λεπτομέρεια, ωραίο ρυθμό, σπουδαίες λήψεις και καλές ερμηνείες. Η ταινία βρίθει συμβολισμών και χρωμάτων. Τα κοντινά πλάνα είναι υπέροχα και οι κινήσεις της κάμερας ξεπερνούν τα γενικά σε καλλιτεχνική αξία, ενώ το μοντάζ είναι κοφτερό σαν ξυράφι, ακολουθώντας πιστά τη μουσική. Ο Ennio Morricone συνέθεσε ένα υπέροχο pastiche μουσικών θεμάτων που διαφέρει αρκετά από τις συνήθεις δημιουργίες του, που είχαν ντύσει ηχητικά προγενέστερα spaghetti western. Η κινηματογράφηση του Francisco Marín συναγωνίζεται εκείνη του διευθυντή φωτογραφίας του Leone, Tonino Delli Colli, όσον αφορά την αδρότητα και τα ιδρωμένα κοντινά πλάνα.

 

Django, ο τρομοκράτης του Πάσο Ντόμπλε (1966)

Η ταινία ξεκινά πολύ εντυπωσιακά, με ένα ζοφερό μουσικό θέμα και έναν μοναχικό καουμπόη που περιπλανιέται στις ερημιές του Νότου να σέρνει ένα φέρετρο. Μαζί με τις ταινίες του Leone, το Django είναι ίσως το πιο επιδραστικό από όλα τα ιταλικά γουέστερν. Όπως ακριβώς το Yojimbo ενέπνευσε το A Fistful of Dollars, ο Ιταλός σκηνοθέτης Sergio Corbucci θέλησε να γυρίσει μια ταινία που θα απηχούσε το έργο του Kurosawa. Εκεί όμως που ο Sergio Leone γέμιζε τα καρέ των ταινιών του με όμορφες εικόνες και αξιοποιούσε τις τοποθεσίες του ευρωπαϊκού νότου στο έπακρο, ο Corbucci προσφέρει μια πολύ μηδενιστική και ζοφερή εκδοχή της ιστορίας. Τα τοπία είναι άγονα και νεκρά, οι δρόμοι της πόλης γεμάτοι λάσπη και ο ουρανός πάντα γκρίζος. Η ταινία ήταν απαγορευμένη στο Ηνωμένο Βασίλειο μέχρι και το 1993, παρόλα αυτά έχει καταφέρει να θεωρείται ένα από τα καλύτερα παραδείγματα του είδους.

 

Καυτές σφαίρες για τον στρατηγό (1967)

Το αριστούργημα του Damiano Damiani, A Bullet For The General, του 1967 είναι ένα άκρως πολιτικό spaghetti western που τοποθετείται στη Μεξικανική Επανάσταση. Μια αρκετά βίαιη ιστορία για τα ιδανικά, την απληστία, τη φιλία και τον εγωισμό, αλλά και μια μοναδική μελέτη της πάλης ενός ιδεαλιστή ανθρώπου ανάμεσα στην επιθυμία του να αποκτήσει πλούτο και τα ιδανικά του. Πρόκειται για μια σεναριακά άρτια, συναρπαστική περιπέτεια με εξαιρετικές ερμηνείες και αριστοτεχνικά χορογραφημένες σκηνές δράσης. Το σενάριο συγκαταλέγεται εύκολα ανάμεσα στα πιο φιλόδοξα που έχουν γραφτεί ποτέ στο είδος, συνδυάζοντας την ατμόσφαιρα της διαβόητης Μεξικανικής Επανάστασης με τα πιο τυπικά θέματα western. Οι τοποθεσίες γυρισμάτων και τα σκηνικά είναι απλά μαγευτικά.

Οι 5 σημαδεμένοι του Ελ Βιέντο (1967)

Αν και ιδιαίτερα αργό σε ρυθμό, το Death Rides a Horse είναι μία από τις θρυλικότερες ταινίες spaghetti western· μια εξαιρετική ιστορία εκδίκησης την οποία χειρίστηκε δεξιοτεχνικά ο πρώην ντοκιμαντερίστας Giulio Petroni. Γεμάτη απέραντα τοπία, κοντινά πλάνα πολύ σκληρών για να πεθάνουν αντι- ηρώων και βία που κόβει την ανάσα, η ταινία είναι υπέροχα γυρισμένη από το Carlo Carlini σε Technicscope, ενώ ενδύεται από ένα μεγαλοπρεπές ηχοτοπίο δια χειρός Ennio Morricone. Βίαιη αλλά χωρίς να είναι αιματηρή, η ταινία προσφέρει μια πολύ δυνατή κινηματογραφική εμπειρία, ενώ δεν στερείται και χιούμορ.

Εκδίκησις μέχρι θανάτου (1967)

Με ελαφρώς πιο αμερικάνικη προσέγγιση, αν και τα στοιχεία των spaghetti western είναι παρόντα, το Day of Anger είναι το αριστούργημα του πρώην βοηθού του Leone, Tonino Valerii. Εγκαταλείποντας σε μεγάλο βαθμό τη βία που υπάρχει διάχυτη στις ταινίες του είδους, ο Valerii επικεντρώνεται στη λεπτομερή σκιαγράφηση των χαρακτήρων. Ενδιαφέρουσα απόκλιση από τις μανιέρες του είδους είναι και η τζαζ μουσική επένδυση της ταινίας από τον Riz Ortolani. Το Day of Anger κυκλοφόρησε σε δύο εκδοχές, μειώθηκε στα 82 λεπτά και μετονομάστηκε σε The Days of Wrath και Outlaw, αλλά είναι το πλήρες μοντάζ των 115 λεπτών εκείνο που ουσιαστικά αξίζει να δει κανείς.

Sabata (1969)

Πρόκειται για την πρώτη ταινία της τριλογίας του Gianfranco Parolini. Το Sabata είναι ένα κλασικόspaghetti western γεμάτο δράση, μελοδραματικές ανατροπές και αξιόλογη μουσική. Επωφελείται από μια ενδιαφέρουσα σειρά χαρακτήρων, τόσο καλών όσο και κακών, που ερμηνεύονται εξαιρετικά από ένα καλά επιλεγμένο καστ. Η μουσική του Marcello Giombini συναγωνίζεται επάξια το έργο του Ennio Morricone, με εκλεκτική χρήση μπάντζο και άλλων οργάνων. Η κινηματογράφηση από τον Sandro Mancori είναι άρτια, με έξυπνη χρήση των νοτιοευρωπαϊκών τοποθεσιών. Φυσικά, αυτό που κάνει την συγκεκριμένη ταινία πραγματικά ακαταμάχητη είναι η παρουσία του Lee Van Cleef, ο οποίος είναι απολαυστικός στο ρόλο του ομώνυμου χαρακτήρα.

Ήταν σκληρός και τον έλεγαν Τρινιτά (1970)

Κατά το 1970, το είδος του spaghetti western είχε αρχίσει να κουράζει, μέχρι που ο Enzo Barboni έφτιαξε αυτό το αξιαγάπητο έργο. To They Call Me Trinity είναι μια διασκεδαστική ταινία που συνδυάζει την κωμωδία, τη δράση, το απαραίτητο πιστολίδι και αρκετή βία, η οποία όμως δεν είναι ωμή. Είναι ένα διαφορετικό ιταλικό western με επαρκή διάρκεια όπου μοιάζει πιο πολύ με παρωδία. Η ταινία γνώρισε τεράστια επιτυχία στην Ιταλία και δημιούργησε μια ακόμη πιο επιτυχημένη συνέχεια, το Trinity Is Still My Name (1971), το οποίο έγινε το πιο κερδοφόρο spaghetti western που γυρίστηκε ποτέ. Σήμερα θεωρείται ένα από τα καλύτερα fagioli-western που γυρίστηκαν ποτέ.