Μήπως πετυχαίνεις τον εαυτό σου να σκέφτεται συνέχεια μια απόφαση που πήρε μες τη μέρα; Να μην χαλαρώνει το βράδυ γιατί υπεραναλύει κάθετι που έχει συμβεί ή για μελλοντικές υποχρεώσεις. «Και αν γινόταν αλλιώς; Πώς θα ανταπεξέλθω αύριο στις τόσες δουλειές που έχω να κάνω; Και αν δεν προλάβω; Και πώς θα τα καταφέρω με αυτόν τον καύσωνα;»
Να ξέρεις δεν είσαι ο μόνος/η.

Η υπερανάλυση και η υπερβολική σκέψη είναι κάτι που ταλαιπωρεί αρκετό κόσμο και σχεδόν όλοι μας κάποια στιγμή της ζωής μας έχουμε πέσει στην παγίδα της υπερανάλυσης.
Σύμφωνα με έρευνες, το 73% των ατόμων ηλικίας 25 έως 35 ετών και το 52% των ατόμων ηλικίας 45 έως 55 ετών υπεραναλύουν και σκέφτονται υπερβολικά κάθε τους κίνηση.

Τι είναι η υπερανάλυση;

Η υπερβολική σκέψη και η υπερανάλυση θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως μηρυκασμός, που συχνά περιλαμβάνει την επιμονή σε γεγονότα του παρελθόντος και ακόμη και του παρόντος με αρνητική νοοτροπία. Το άτομο δαπανά χρόνο με το να σκέφτεται διαρκώς ένα πρόβλημα ή μία κατάσταση της καθημερινότητας και να επεξεργάζεται διάφορα σενάρια σχετικά με τη λύση ή την βέλτιστη αντιμετώπισή τους.

Yπάρχει διαφορά μεταξύ της σωστής σκέψης και της υπερβολικής σκέψης.

«Ο εγκέφαλός μας είναι καταπληκτικός επεξεργαστής που παίρνει συνειδητές και υποσυνείδητες αποφάσεις πάνω από 35.000 φορές την ημέρα.

Η προσεκτική ανάλυση και ο έλεγχος μπορούν να βελτιώσουν ορισμένες επιλογές, αλλά αν εμπλακούμε στην ανάλυση κάθε πιθανού αποτελέσματος, η δέουσα επιμέλεια μπορεί να οδηγήσει σε υπερβολική ανησυχία και παράλυση αποφάσεων », εξηγεί ο dr. Ο J. Christopher Fowler, διευθυντής επαγγελματικής ευεξίας στο Houston Methodist

Αλλά, πότε είναι χρήσιμη η περίεργη φύση σας και πότε η υπερβολική σκέψη γίνεται πραγματικά πρόβλημα;

Η υπερβολική σκέψη μπορεί να είναι μια συνήθεια που δύσκολα κόβεται. Στην πραγματικότητα, όσο περισσότερο σκεφτόμαστε κάτι, τόσο λιγότερο χρόνο και ενέργεια έχουμε για να γίνουμε παραγωγικοί. Δημιουργείται αυτό που οι ψυχολόγοι θεωρούν ως παράλυση της υπερανάλυσης.

Ενώ μερικοί άνθρωποι πιστεύουν ότι η υπερβολική σκέψη μπορεί να είναι χρήσιμη, καθώς περιλαμβάνει την εξέταση ενός θέματος ή προβλήματος από σχεδόν κάθε δυνατή οπτική γωνία και την πρόβλεψη μελλοντικών γεγονότων, ισχύει το αντίθετο:

Όταν σκέφτεστε υπερβολικά, το μυαλό μας είναι δύσκολο να επικεντρωθεί σε οτιδήποτε άλλο. Εγκλωβιζόμαστε σε ατέρμονες σκέψεις που συχνά ξεφεύγουν από τη λογική και τελικά μένουμε στάσιμοι γιατί αδυνατούμε να δράσουμε και να εμπιστευτούμε την κρίση μας.

Επιπλέον, το να σκέφτεστε όλα τα πράγματα που θα μπορούσατε να κάνετε διαφορετικά, να μαντεύετε τις αποφάσεις σας και να φαντάζεστε συνεχώς τα χειρότερα σενάρια μπορεί να είναι εξουθενωτικό. Η συνεχής ενασχόληση με ένα ζήτημα γεννάται υπό συνθήκες άγχους, παράγει η ίδια άγχος και τελικά μας βάζει σε ένα φαύλο κύκλο αγωνίας και στρες.

Αν και η υπερβολική σκέψη δεν είναι ψυχική ασθένεια, συνδέεται με καταστάσεις όπως κατάθλιψη, άγχος, γενικευμένη αγχώδη διαταραχή, διατροφικές διαταραχές και διαταραχές χρήσης ουσιών.

Μερικές φορές η ανησυχία και ο μηρυκασμός μπορεί να ξεγελάσουν τον εγκέφαλο ώστε να συσχετιστεί με κάτι ωφέλιμο ή παραγωγικό, εξηγεί η Dr. Natalie Dattilo κλινική ψυχολόγος υγείας στη Βοστώνη και καθηγήτρια ψυχιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ. «Ανησυχείτε, για παράδειγμα, που είναι χαρακτηριστικό στοιχείο της γενικευμένης αγχώδους διαταραχής», λέει η Dr. Dattilo.

Όταν σκεφτόμαστε υπερβολικά, συνήθως γινόμαστε πιο ανήσυχοι. Αυτό συχνά οφείλεται σε γνωστικά λάθη, τα οποία είναι βασικά λάθη στη λογική σκέψη. Συνήθως πηγάζει από την αγωνία μας μην κάνουμε κάποιο λάθος, από την ανάγκη μας να έχουμε τον έλεγχο σε καθετί που συμβαίνει και από χαμηλή αυτοεκτίμηση που μας κάνει να αμφισβητούμε τις αποφάσεις μας.

Αν αναρωτιέστε αν σκέφτεστε υπερβολικά μια συγκεκριμένη κατάσταση ή ανησυχία, υπάρχουν μερικά σημάδια που μαρτυρούν ότι μπορεί να πέφτετε στην παγίδα της υπερανάλυσης:

• Αδυναμία να σκεφτείς οτιδήποτε άλλο
• Δεν μπορείτε να χαλαρώσετε -προβλήματα στον ύπνο
• Συνεχής ανησυχία ή άγχος
• Αίσθημα ψυχικής εξάντλησης και σωματικής κούρασης / πίεσης
• Κάνετε πολλές αρνητικές σκέψεις και σκέφτεστε πάντα τα χειρότερα σενάρια
• Σκέφτεστε ξανά και ξανά μια κατάσταση
• Αμφισβητείτε τις αποφάσεις σας

Είτε η τάση σας για υπερβολική σκέψη σας μεταφέρει στο παρελθόν είτε επικεντρώνεται στο μέλλον, υπάρχουν θετικοί τρόποι για να επαναπροσδιορίσετε τις σκέψεις σας και να αγχώνεστε λιγότερο. Η εύρεση τρόπων για να τερματίσετε την υπερβολική σκέψη μπορεί να σας βοηθήσει να αναλάβετε δράση στη ζωή σας και να μην σκέφτεστε απλώς πράγματα που σας ενοχλούν.

Αντί να εξετάζετε κάτι στο μυαλό σας ξανά και ξανά, μπορείτε να αρχίσετε να κάνετε τα απαραίτητα βήματα για να επιλύσετε την κατάσταση:

Αποσπάστε την προσοχή σας

Αντί να κάθεστε και να σκέφτεστε ένα πρόβλημα διαρκώς, προσπαθήστε να στρέψετε την προσοχή σας αλλού. Ο εγκέφαλός σας μπορεί να βρει καλύτερους τρόπους για να αναζητήσει μια λύση στο παρασκήνιο, ενώ αποσπάτε την προσοχή σας με μια δραστηριότητα.

Κάνοντας μία άλλη δραστηριότητα, δίνουμε τη δυνατότητα ενός διαλείμματος στον εγκέφαλό μας, αποστασιοποιούμαστε από το ζήτημα και έτσι δεν χαωνόμαστε στις σκέψεις μας και στα χειρότερα σενάρια. Ο εγκέφαλος βγαίνει από το αδιέξοδο και έτσι μπορούμε να δούμε το ζήτημα συνολικά χωρίς αρνητικές πεποιθήσεις.

Ασχοληθείτε με το τώρα και τις άμεσες λύσεις

Συχνά πέφτουμε στην παγίδα να υπεραναλύουμε μία απόφαση του παρελθόντος ή πιθανά προβλήματα που θα εμφανιστούν στο μέλλον. Αναρωτηθείτε, υπάρχει κάτι που μπορώ να κάνω τώρα; Το παρελθόν ανήκει στο παρελθόν, δεν μπορούμε να το αλλάξουμε, έτσι αν συνειδητοοποιήσουμε ότι δεν περνάει πια από το χέρι μας θα πάψουμε να αυτομαστιγωνόμαστε με το τι θα γινόταν αν είχαμε πράξει διαφορετικά.

Τα μελλοντικά προβλήματα δεν μπορούμε επίσης να τα ελέγξουμε. Δεν ξερουμε τι θα προκύψει. Έτσι με το να αγχωνόμαστε και να σκεφτόμαστε τα χειρότερα μόνο κακό  μπορούμε να κάνουμε στην ψυχική μας υγεία. Είναι σημαντικό να έχουμε πάντα ως οσηγο το : “Μπορώ να κάνω κάτι άμεσα; να το αλλάξω;” αν οχι, τότε το αφήνουμε στην άκρη και δεν το σκεφτόμαστε άλλο.

Αμφισβητείστε τις αρνητικές σκέψεις

Συνήθως όταν υπεραναλύουμε έχουμε την τάση να σκεφτόμαστε τα χειρότερα πιθανά σενάρια και να πανικοβαλλόμαστε για αυτό που θα συμβεί. Συχνά όμως αυτές οι σκέψεις δεν είναι ρεαλιστικές.

Υπενθυμίστε στον εαυτό σας ότι οι σκέψεις σας δεν είναι γεγονότα. Κάθε σκέψη που έχετε δεν θα είναι αληθινή, ακριβής ή ακόμα και ρεαλιστική. Είναι σημαντικό να επαναπλαισιώσετε τον τρόπο αντιμετώπισης προβλημάτων με έναν πιο θετικό τρόπο σκέψης και να μάθετε να εξετάζετε εναλλακτικά σενάρια.

Μπορεί να είναι δύσκολο στην αρχή αλλά όπως η υπερανάλυση μπορεί εύκολα να γίνει μία κακή συνήθεια, έτσι και η πιο θετική ή ουδέτερη αντιμετώπιση μίας κατάστασης .

Αναζητήστε βοήθεια από επαγγελματία ψυχικής υγείας

Εάν δεν μπορείτε να απαλλαγείτε από την υπερβολική σκέψη, σκεφτείτε να ζητήσετε επαγγελματική βοήθεια. Η υπερβολική σκέψη μπορεί να είναι σύμπτωμα ενός προβλήματος ψυχικής υγείας, όπως η κατάθλιψη ή το άγχος.

Η θεραπεία μπορεί να βοηθήσει στη διάκριση ποιες ανησυχίες είναι παραγωγικές ή μη παραγωγικές. Ένας επαγγελματίας ψυχικής υγείας μπορεί να σας διδάξει δεξιότητες που θα σας βοηθήσουν να σταματήσετε να έχετε εμμονή, να μηρυκάζετε και να ασχολείστε με πράγματα που δεν είναι χρήσιμα. Μπορούν επίσης να σας βοηθήσουν να εντοπίσετε στρατηγικές αντιμετώπισης που λειτουργούν για εσάς, όπως η προσοχή ή η σωματική άσκηση.

Με πληροφορίες από: Forbes, Cleveland Clinic, Very Well Mind, University of Michigan