Είναι μια εικόνα που έχει αποτυπωθεί εδώ και πολλά χρόνια στο γυναικείο συλλογικό ασυνείδητο: Κάθε φορά που βιώνεις ερωτική απογοήτευση, κλείνεσαι στο σπίτι, κατεβάζεις πατζούρια, και αρχίζεις να “σαβουριάζεις” όποιο junk food βρεθεί στο διάβα σου. Πατατάκια, κουβάδες παγωτού, πίτσες και σοκολάτες.
Και τότε είναι που δημιουργείται ένας επίπονος φαύλος κύκλος. Η μοναξιά οδηγεί στην κατανάλωση περισσότερης τροφής και ιδίως junk food, γεγονός που δημιουργεί άγχος και κατάθλιψη, ή και παχυσαρκία, που δημιουργεί περισσότερη μοναξιά και πάει λέγοντας…
Πλέον, οι λιγούρες που μας στέλνουν κατευθείαν στο ψυγείο προκειμένου να απαλύνουμε τον πόνο της καρδιάς μας, έχουν επιστημονική εξήγηση.
Πώς συνδέεται η μοναξιά με την υπερβολική κατανάλωση φαγητού;
Μια νέα μελέτη που δημοσιεύθηκε στο JAMA Network Open αποκαλύπτει ότι οι γυναίκες που αισθάνονται μοναξιά παρουσιάζουν αυξημένη εγκεφαλική δραστηριότητα σε περιοχές που σχετίζονται με την επιθυμία και το κίνητρο για φαγητό, όταν βλέπουν εικόνες από φαγητά με υψηλή θερμιδική αξία, όπως γλυκά. Τα ευρήματα αυτά συσχετίζονται επίσης με ανθυγιεινές διατροφικές συνήθειες και κακή ψυχική υγεία στην ίδια ομάδα γυναικών.
Η μοναξιά, ή η δυσάρεστη συναισθηματική απάντηση στην αντιληπτή απομόνωση, είναι ένα υποκειμενικό συναίσθημα που αφορά κάτι περισσότερο από το να είσαι απλά μόνος. Αντικατοπτρίζει τη δυσαρέσκεια που νιώθει κανείς για τις κοινωνικές του επαφές και έχει συνδεθεί με διάφορα προβλήματα υγείας, από την παχυσαρκία έως τις καρδιακές παθήσεις. Η πανδημία COVID-19 έχει εντείνει τις επιπτώσεις της μοναξιάς στην υγεία λόγω της αυξανόμενης τηλεργασίας και των μειωμένων φυσικών κοινωνικών συναναστροφών.
Αν και προηγούμενες μελέτες έχουν συνδέσει την παχυσαρκία με ψυχολογικές καταστάσεις όπως η κατάθλιψη και το άγχος, οι συγκεκριμένες εγκεφαλικές οδοί που συνδέουν τη μοναξιά με τη διατροφική συμπεριφορά παρέμεναν ασαφείς. Στη νέα της μελέτη, η Arpana Gupta του Κέντρου Goodman-Luskin Microbiome του UCLA και οι συνεργάτες της είχαν ως στόχο να διερευνήσουν αυτές τις συνδέσεις, εστιάζοντας στις αντιδράσεις της εγκεφαλικής δραστηριότητας σε ενδείξεις φαγητού διαφοροποιείται με το αίσθημα κοινωνικής απομόνωσης.
«Δεν έχει γίνει έρευνα για το πώς ο εγκέφαλος επεξεργάζεται τη μοναξιά και πώς αυτή σχετίζεται με την παχυσαρκία και τα αποτελέσματα της υγείας», δήλωσε η Gupta.
Οι ερευνητές συγκέντρωσαν 93 συμμετέχουσες από την περιοχή του Λος Άντζελες μέσω αγγελιών, διασφαλίζοντας ότι όλες πληρούσαν τα κριτήρια ένταξης, όπως το να είναι υγιείς και πριν την κλιμακτήριο.
Η μελέτη διήρκεσε από τον Σεπτέμβριο του 2021 έως τον Φεβρουάριο του 2023.
Η μοναξιά βλάπτει με ποικίλλους τρόπους
Οι συμμετέχουσες υποβλήθηκαν σε μια σειρά αρχικών αξιολογήσεων για τη συλλογή βασικών δεδομένων σχετικά με διάφορους υγειονομικούς και δημογραφικούς παράγοντες, όπως ο δείκτης μάζας σώματος (ΔΜΣ), η σύνθεση του σώματος, η ποιότητα της διατροφής και το κοινωνικό και ψυχολογικό προφίλ. Για την αξιολόγηση της διάπλασης του σώματος, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν την ανάλυση βιοηλεκτρικής αντίστασης, μια τεχνική που εκτιμά το σωματικό λίπος και την μυϊκή μάζα με τη μέτρηση της ηλεκτρικής αγωγιμότητας μέσω των ιστών. Η διατροφή των συμμετεχουσών αξιολογήθηκε για να διαπιστωθεί η ποιότητα της διατροφής και τα διατροφικές τους συνήθειες.
Ένα βασικό μέρος της μεθοδολογίας περιελάμβανε τη μέτρηση της αντιλαμβανόμενης κοινωνικής απομόνωσης με τη χρήση της έγκυρης κλίμακας αντιλαμβανόμενης απομόνωσης. Η κλίμακα αυτή αξιολογεί τόσο την ποσότητα όσο και την ποιότητα των κοινωνικών αλληλεπιδράσεων των συμμετεχόντων και τα συναισθήματα μοναξιάς. Με βάση τις απαντήσεις τους, οι συμμετέχουσες κατηγοριοποιήθηκαν σε ομάδες με υψηλή ή χαμηλή αίσθηση μοναξιάς.
Η εγκεφαλική απεικόνιση της μελέτης διεξήχθη με τη χρήση λειτουργικής απεικόνισης μαγνητικού τομογράφου (fMRI). Ενώ βρίσκονταν στον μαγνητικό τομογράφο, οι συμμετέχουσες έβλεπαν εικόνες διαφόρων τροφίμων -τόσο υψηλής όσο και χαμηλής θερμιδικής αξίας- και άλλες εικόνες στις οποίες δεν απεικονίζονταν τρόφιμα. Αυτό το πείραμα σχεδιάστηκε για να προκαλέσει νευρολογικές αντιδράσεις σε οπτικά ερεθίσματα τροφίμων, επιτρέποντας στους ερευνητές να παρατηρήσουν ποιες περιοχές του εγκεφάλου ενεργοποιούνται κατά την έκθεση σε διαφορετικούς τύπους ερεθισμάτων.
Οι ερευνητές διαπίστωσαν σημαντικές διαφορές στην εγκεφαλική δραστηριότητα μεταξύ των γυναικών που ανέφεραν υψηλά επίπεδα αντιλαμβανόμενης κοινωνικής απομόνωσης (μοναξιάς) και εκείνων που ανέφεραν χαμηλότερα επίπεδα. Συγκεκριμένα, όταν τους παρουσιάστηκαν εικόνες υψηλής θερμιδικής αξίας και γλυκών, οι γυναίκες που ένιωθαν μεγαλύτερη μοναξιά παρουσίασαν σημαντικά μεγαλύτερη δραστηριότητα σε περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με την επιθυμία και την ανταμοιβή, όπως το ραβδωτό σώμα και ο νησιωτικός φλοιός.
Η αυξημένη εγκεφαλική αντίδραση που παρατηρήθηκε μεταξύ ατόμων που αισθάνονται μοναξιά συνδέθηκε με διάφορες δυσμενείς επιπτώσεις.
Πρώτον, συσχετίστηκε με υψηλότερα ποσοστά σωματικού λίπους και χαμηλότερη ποιότητα διατροφής μεταξύ αυτών των συμμετεχόντων. Τα μοναχικά άτομα παρουσίασαν επίσης μεγαλύτερη τάση προς κακή προσαρμοστική διατροφική συμπεριφορά, η οποία περιλαμβάνει ανεξέλεγκτη κατανάλωση φαγητού και εκδηλώσεις εθισμού στο φαγητό. Αυτές οι συμπεριφορές συχνά χαρακτηρίζονται από μια καταναγκαστική προσέγγιση στο φαγητό και μια εξάρτηση από το φαγητό για συναισθηματική ανακούφιση, παρόμοια με τους μηχανισμούς που παρατηρούνται στον εθισμό σε ουσίες.
Όσον αφορά την ψυχική υγεία, τα ευρήματα αποκάλυψαν ότι η μοναξιά συνδέεται με χειρότερα αποτελέσματα, συμπεριλαμβανομένης της χαμηλότερης ψυχολογικής ανθεκτικότητας και των υψηλότερων επιπέδων άγχους και κατάθλιψης. Αυτές οι προκλήσεις για την ψυχική υγεία θα μπορούσαν να συμβάλλουν στις παρατηρούμενες διατροφικές συμπεριφορές ή να επιδεινώνονται από αυτές.
Τέλος, οι ερευνητές διερεύνησαν αν αυτά τα μοτίβα εγκεφαλικής δραστηριότητας και συμπεριφοράς θα μπορούσαν ενδεχομένως να μεσολαβήσουν στη σχέση μεταξύ μοναξιάς και αποτελεσμάτων υγείας. Διαπίστωσαν ότι οι αντιδράσεις του εγκεφάλου σε υποδείξεις γλυκών, ιδίως, θα μπορούσαν να χρησιμεύσουν ως ένα μονοπάτι μέσω του οποίου η μοναξιά επηρεάζει τη σωματική διάπλαση και την ψυχική υγεία. Αυτό δείχνει ότι η επιθυμία για γλυκά τρόφιμα σε άτομα που αισθάνονται μοναξιά μπορεί να μην είναι απλώς ένα σύμπτωμα συναισθηματικής δυσφορίας, αλλά και ένας παράγοντας που συμβάλλει σε ευρύτερα ζητήματα υγείας.
Ο φαύλος κύκλος μοναξιάς-κακής διατροφής
«Αυτά τα ευρήματα είναι ενδιαφέροντα, καθώς παρέχουν αποδείξεις για αυτό που διαισθητικά ήδη γνωρίζουμε», δήλωσε χαρακτηριστικά η Gupta.
«Όταν οι άνθρωποι είναι μόνοι ή νιώθουν μοναξιά, αυτό επηρεάζει πολλά περισσότερα από το πώς αισθάνονται- δεν ενημερώνουν κάποιον για το τι τρώνε –οπότε δεν «καταγράφεται» και στο μυαλό τους, και δεν επικοινωνούν την επιθυμία τους να φάνε και τις λιγούρες τους, ιδίως για junk food».
«Αν έχετε περισσότερες λιγούρες, τρώτε περισσότερο και ίσως έχετε περισσότερο άγχος ή κατάθλιψη, γεγονός που μπορεί να σας οδηγήσει στο να καταναλώνετε περισσότερο», πρόσθεσε η Xiaobei Zhang, μεταδιδακτορική ερευνήτρια και επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης, παρομοιάζοντας αυτή την πορεία με έναν «φαύλο κύκλο μεταξύ ανθυγιεινής διατροφής και αρνητικών ψυχικών συμπτωμάτων».
Παρά τις διαπιστώσεις της, η μελέτη έχει περιορισμούς. Λόγω του διατομεακού σχεδιασμού της, μπορεί να δείξει μόνο συσχετισμούς και όχι αιτιώδη συνάφεια και τα ευρήματά της βασίζονται σε ένα σχετικά μικρό και ομοιογενές δείγμα – όλοι οι συμμετέχοντες ήταν γυναίκες και προέρχονταν από μια συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή.
Η μελλοντικές έρευνες θα μπορούσαν να επεκτείνουν αυτά τα ευρήματα με ένα πιο ποικιλόμορφο και μεγαλύτερο μέγεθος δείγματος και διαχρονικές μελέτες για να διερευνήσουν πώς οι αλλαγές στη μοναξιά και τις κοινωνικές σχέσεις με την πάροδο του χρόνου μπορεί να επηρεάσουν τη διατροφική συμπεριφορά και την εγκεφαλική δραστηριότητα. Περαιτέρω μελέτες θα μπορούσαν επίσης να ενσωματώσουν βιολογικά μέτρα, όπως ορμονικά επίπεδα ή γενετικούς δείκτες, για να κατανοηθούν καλύτερα οι μηχανισμοί που διέπουν τις παρατηρούμενες σχέσεις.
*Η μελέτη “Social Isolation, Brain Food Cue Processing, Eating Behaviors, and Mental Health Symptoms” εκπονήθηκε από τους Xiaobei Zhang, Soumya Ravichandran, Gilbert C. Gee, Tien S. Dong, Hiram Beltrán-Sánchez, May C. Wang, Lisa A. Kilpatrick, Jennifer S. Labus, Allison Vaughan και Arpana Gupta.
