Εδώ και δεκαετίες, οι άνθρωποι που θέλουν να βάλουν ένα τέλος στη ζωή τους με τη βοήθεια γιατρού και έχουν τα μέσα (χρήματα) να το κάνουν, ταξιδεύουν σε χώρες όπου επιτρέπεται η ευθανασία, όπως η Ελβετία – στη Λατινική Αμερική, η ευθανασία επιτρέπεται στην Κούβα και την Κολομβία.

Ωστόσο, σταδιακά όλο και περισσότερες χώρες έχουν αρχίσει να επιτρέπουν κάποια μορφή υποβοηθούμενου θανάτου για κάποιες περιπτώσεις, ενώ σε αρκετές άλλες, όπως η Ιρλανδία, η Σκωτία και η Γαλλία, οι πολιτικοί συζητούν σοβαρά για το θέμα.

Στον Καναδά, όπου η ιατρική βοήθεια στον θάνατο (Maid) έγινε νόμιμη το 2016, η κυβέρνηση σκοπεύει να διευρύνει τα κριτήρια και τους λόγους που ένα άτομο θέλει να τερματίσει τη ζωή του, αλλά αυτή η επέκταση, που έχει πλέον καθυστερήσει δύο φορές, είναι βαθιά αμφιλεγόμενη.

Όταν ο Karandeep Sonu Gaind άρχισε να εργάζεται ως ψυχίατρος πριν από περισσότερα από 20 χρόνια, δεν επιτρεπόταν η υποβοήθηση θανάτου στον Καναδά. Ποτέ επίσης δεν φανταζόταν ότι ο ρόλος του ως γιατρού θα επεκτεινόταν στο να βοηθά τους ασθενείς να βάλουν τέλος στη ζωή τους. «Όλα αυτά άλλαξαν αρκετά πρόσφατα και σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα», δήλωσε σε ένα σχετικό podcast του The Conversation.

Το 2016, ο Καναδάς ψήφισε νόμο που επιτρέπει την ιατρική υποβοήθηση του θανάτου για ανθρώπους που πεθαίνουν ή είναι ανίατα άρρωστοι. Παράλληλα με τον ρόλο του ως καθηγητής ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο, ο Gaind ήταν τότε επικεφαλής της ψυχιατρικής στο νοσοκομείο Humber River της πόλης.

Έγινε πρόεδρος της επιτροπής Maid του νοσοκομείου, καθορίζοντας πολιτικές γύρω από το νέο νόμο και έχοντας αρχικά ρόλο εποπτείας των κλινικών υποθέσεων. «Πίστευα ότι υπήρχαν κάποιες περιστάσεις στις οποίες θα μπορούσαμε να προσφέρουμε με συμπόνια αυτό το μονοπάτι στους ανθρώπους για να αποφύγουν έναν επώδυνο θάνατο», δήλωσε ο Gaind. Αλλά τώρα ανησυχεί βαθιά για τις επεκτάσεις που έχουν συμβεί έκτοτε.

Μια δικαστική υπόθεση οδήγησε το 2021 στην επέκταση της Maid σε εκείνους των οποίων η ασθένεια ή η αναπηρία δεν είναι απαραίτητα θανατηφόρα, αλλά είναι ανίατη και προκαλεί αφόρητο πόνο. Στη συνέχεια, τον επόμενο χρόνο, η καναδική κυβέρνηση ανακοίνωσε σχέδια για την επέκταση της Maid σε όσους πάσχουν αποκλειστικά από ψυχική ασθένεια, γνωστή και ως ψυχιατρική ευθανασία.

Η επέκταση επρόκειτο να τεθεί σε ισχύ τον Μάρτιο του 2023, αλλά αναβλήθηκε μέχρι τον Μάρτιο του 2024. Στη συνέχεια, τον Φεβρουάριο, λίγες εβδομάδες πριν από την έναρξη ισχύος της νέας διάταξης, η κυβέρνηση ανακοίνωσε καθυστέρηση μέχρι τον Μάρτιο του 2027. Εάν τελικά συμβεί αυτό, ο Καναδάς θα ενταχθεί στη λίστα χωρών -μαζί με τις Κάτω Χώρες, το Βέλγιο και την Ελβετία- που επιτρέπουν την ψυχιατρική ευθανασία.

Οι υποστηρικτές της επέκτασης της επιλεξιμότητας σε όσους πάσχουν αποκλειστικά από ψυχική ασθένεια υποστηρίζουν ότι η μη εφαρμογή της αποτελεί μορφή διάκρισης και περιορίζει την αυτονομία του ατόμου. Όμως ο Gaind λέει ότι αυτά τα επιχειρήματα παραβλέπουν αυτό που πιστεύει ότι είναι «διακριτές διαφορές» μεταξύ της υποβοήθησης του θανάτου για όσους πάσχουν από σωματική και ψυχική ασθένεια – για παράδειγμα, γύρω από το αν μια συγκεκριμένη κατάσταση είναι μη θεραπεύσιμη ή αν το άτομο έχει μια ιατρική κατάσταση που δεν θα βελτιωθεί.

«Πρέπει να είμαστε σε θέση να αξιολογούμε και να προβλέπουμε για κάθε ασθενή αν θα βελτιωθεί ή όχι η κατάσταση της υγείας του. Και σε αντίθεση με ασθένεις όπως ο καρκίνος [και] άλλες ιατρικές παθήσεις όπου, ειδικά όταν βρίσκονται σε προχωρημένο στάδιο, η έκβασή τους είναι πολύ πιο προβλέψιμη, για τις ψυχικές ασθένειες, όλα τα στοιχεία σε όλο τον κόσμο μας δείχνουν ότι απλά δεν μπορούμε να κάνουμε αυτές τις προβλέψεις με καμία ειλικρίνεια.»

Το 2022, το τελευταίο έτος για το οποίο υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία για τον Καναδά, περισσότεροι από 13.000 άνθρωποι έδωσαν τέλος στη ζωή τους μέσω της Maid, δηλαδή το 4% όλων των θανάτων στη χώρα – στις Κάτω Χώρες αυτό το ποσοστό έφτασε στο 5% το 2022. Ο Gaind πιστεύει ότι ο Καναδάς αποτελεί ήδη εξαίρεση στον τρόπο με τον οποίο επεκτείνει την επιλεξιμότητα και ανησυχεί για τους λόγους για τους οποίους οι άνθρωποι επιδιώκουν να τερματίσουν τη ζωή τους.

Ευρωπαϊκές χώρες που επιτρέπουν την ευθανασία και την υποβοήθηση του θανάτου

⠂Οι Κάτω Χώρες ήταν η πρώτη χώρα που νομιμοποίησε την ευθανασία το 2002. Αναγνωρίζει τον πόνο τόσο από σωματικές ασθένειες όσο και από ψυχικές παθήσεις και η ευθανασία μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνο από γιατρό υπό αυστηρές προϋποθέσεις.

⠂Το Βέλγιο νομιμοποίησε την ευθανασία το 2002 και το 2014 επέτρεψε σε ανίατα άρρωστα παιδιά όλων των ηλικιών να ζητήσουν τη διαδικασία με τη συγκατάθεση των γονέων τους.

⠂Το Λουξεμβούργο αποποινικοποίησε την ευθανασία και την υποβοήθηση του θανάτου το 2009.

⠂Η Ισπανία νομιμοποίησε τον υποβοηθούμενο από ιατρό θάνατο και την ευθανασία το 2021. Ο νόμος είναι αρκετά ευρύς, επιτρέποντας σε οποιονδήποτε με σοβαρή, χρόνια και εξουθενωτική πάθηση να υποβάλει σχετικό αίτημα.

⠂Η Γερμανία και η Ιταλία είχαν δικαστικές αποφάσεις υπέρ της υποβοήθησης του θανάτου, αλλά δεν έχουν ακόμη ψηφίσει ολοκληρωμένη νομοθεσία.

Με πληροφορίες από: The Conversation, Wikipedia, The Guardian