Καθώς ο χρόνος περνά και γερνάμε, οι γνωστικές ικανότητες του μυαλού μας αρχίζουν να φθείρονται. Αυτή είναι η αναπόφευκτη και φυσική διαδικασία της γήρανσης, που μπορεί να επηρεάσει όλες τις πτυχές της ζωής μας. Αν και δεν μπορούμε να σταματήσουμε τις επιπτώσεις της γήρανσης στον οργανισμό, μπορούμε να τις επιβραδύνουμε και σε ορισμένες περιπτώσεις να τις αναστρέψουμε. Τι μπορούμε να κάνουμε για να επιβραδύνουμε τη γήρανση του εγκεφάλου;
1. Μάθετε μια νέα γλώσσα
Η εκμάθηση μιας νέας γλώσσας σας φέρνει πολλά οφέλη. Εκτός από σημαντική δεξιότητα για την ακαδημαϊκή ή επαγγελματική σας επιτυχία αλλά και για την προσωπική σας ζωή, είναι μια εξαιρετική εγκεφαλική άσκηση που επιβραδύνει δραματικά την απώλεια μνήμης. Κι αν θεωρείτε ότι οι ξένες γλώσσες είναι μια ασχολία που σταματά στα σχολικά χρόνια, κάνετε μεγάλο λάθος. Τα μαθήματα ξένων γλωσσών θα σας βοηθήσουν να θυμάστε, να αναγνωρίζετε και να κατανοείτε νέες λέξεις, οι οποίες ανεβάζουν τη γνωστική σας λειτουργία σε πολύ υψηλά επίπεδα. Η εκμάθηση μιας γλώσσας είναι ένα ισχυρό όπλο κατά της απώλειας μνήμης ενώ παράλληλα βελτιώνει το λεξιλόγιο και τη γραμματική σας, καθώς και τη νοητική και λεκτική σας ευχέρεια.
2. Οι σπαζοκεφαλιές και τα παζλ είναι επίσης μια καλή άσκηση
Μια άλλη άσκηση που εμπλουτίζει τις γενικές γνώσεις και βοηθά στην πρόληψη της απώλειας μνήμης είναι η επίλυση σταυρόλεξων, σπαζοκεφαλιών, γρίφων και παζλ. Το Sudoku ή το Scrabble και τα σταυρόλεξα έχει αποδειχτεί επιστημονικά ότι μειώνουν σημαντικά τον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου του Alzheimer, αφού διατηρούν τον εγκέφαλο σε εγρήγορση. Είναι, δηλαδή, ένα γυμναστήριο για το μυαλό.
3. Μην υποτιμάτε τη δύναμη της μουσικής
Η μουσική και η μουσικοθεραπεία παρέχουν μια άριστη άσκηση για τον εγκέφαλό σας, καθώς όχι μόνο βελτιώνουν τη νοητική εστίαση, αλλά υποστηρίζουν την υγιή γνωστική λειτουργία. Ενώ η κλασική μουσική είναι γνωστό ότι ενισχύει τη συγκέντρωση και τις εγκεφαλικές ικανότητες ενώ επίσης βελτιώνει τη λεκτική ευχέρεια σε μωρά και νήπια, η μουσική γενικότερα χρησιμοποιείται ως «θεραπεία» για την απώλεια μνήμης. Το μόνο που θα χρειαστεί να κάνετε είναι να δώσετε λίγο χρόνο καθημερινά για να ακούσετε το αγαπημένο σας είδος μουσικής. Προσπαθήστε να αποστηθίσετε τους στίχους και τη μελωδία κι…ακόμη καλύτερα να σιγοτραγουδήσετε λίγο μόνοι σας. Είναι διασκεδαστικό και χρήσιμο ταυτόχρονα.
4. Μίλα στον εαυτό σου
Ναι, ναι επειδή κάποιος μιλάει μόνος του δε σημαίνει ότι έχασε τα λογικά του. Μη σας πω ότι τα βρήκε κιόλας. Είναι κι αυτή η συνήθεια μια καλή γυμναστική για τον εγκέφαλο. Συγκεκριμένα, μελέτες δείχνουν ότι οι άνθρωποι που μιλούν στον εαυτό τους έχουν μικρότερο κίνδυνο να αναπτύξουν ασθένειες που θολώνουν την κρίση τους. Με άλλα λόγια, το να μιλάτε στον εαυτό σας, κάνοντάς του ερωτήσεις ή λέγοντάς του ιστορίες, είναι ένας πολύ καλός τρόπος για να επιβραδύνετε την απώλεια μνήμης, έτσι ώστε να μπορείτε να εστιάζετε ευκολότερα σε σημαντικές λεπτομέρειες. Επιπλέον, είναι μια εξαιρετική συναισθηματική άσκηση, αφού σας φέρνει σε επαφή με τις σκέψεις, τις ανάγκες, τα αισθήματα και τις επιθυμίες σας. Μέσα στη βαβούρα της καθημερινότητας, είναι δύσκολο συχνά να ακούμε τις σκέψεις μας. Γι’ αυτό πες τες φωναχτά (κατά προτιμήση στην άνεση και την ιδιωτικότητα του σπιτιού σου όμως).
5. Δεν αρκεί να διαβάζετε βιβλία – Πρέπει να είστε σε θέση να θυμάστε και την πλοκή
Μια από τις καλύτερες ασκήσεις που μπορείτε να κάνετε για τον εγκέφαλό σας είναι να διαβάσετε ένα βιβλίο. Δεν έχει σημασία αν είναι 500σέλιδα μυθιστορήματα ή σύντομα δοκίμια, κόμιξ, άρθρα ή περιοδικά (προτείνουμε το OLAFAQ), διαβάστε ό,τι σας τραβάει το μάτι. Μια συμβουλή για να πάτε αυτήν την άσκηση ένα βήμα παραπέρα: προσπαθήστε να θυμηθείτε την πλοκή ενός βιβλίου που διαβάσατε πριν από χρόνια (ή μήνες ή βδομάδες), καθώς είναι μια δυνατή άσκηση ενδυνάμωσης της μνήμης. Όπως μπορεί να έχετε προσέξει αρκετοί, συχνά διαβάζουμε βιβλία και μπορεί όντως να «κολλάμε» για μέρες και να μας συναρπάζουν, αλλά μετά από λίγες βδομάδες ξεχνάμε τελείως την πλοκή. Αυτό είναι ένα δείγμα ότι ίσως η μνήμη μας χρειάζεται «ακόνισμα».
6. Δοκιμάστε ασκήσεις που τονώνουν τον εγκέφαλο
Υπάρχουν πολλές άλλες ασκήσεις και παιχνίδια ειδικά σχεδιασμένα για την τόνωση και την εξάσκηση του εγκεφάλου. Ο συντονισμός χεριού-ματιού είναι επίσης σημαντικός, οπότε ψάξτε για ειδικές εφαρμογές και βιντεοπαιχνίδια στο ίντερνετ. Δεν είναι ανάγκη να περάσετε ώρες παίζοντας τέτοια παιχνίδια ή να επιμείνετε σε ασκήσεις που σας δυσκολεύουν ιδιαίτερα. Ακόμη και τα πιο εύκολα παιχνίδια ενεργοποιούν νευρώνες και συνάψεις, στέλνοντας μηνύματα στο νευρικό σύστημα και αποτρέποντας έτσι τα κενά μνήμης.
Αλτσχάιμερ vs Άνοια vs Αμνησία
Η παραπάνω ασκήσεις έχουν να κάνουν με προβλήματα μνήμης τα οποία μπορεί να αντιμετωπίσει κανείς ανεξαρτήτως ηλικίας και φύλου. Ωστόσο δε μιλάμε για νόσους όπως το Αλτσχάιμερ ή η άνοια, που είναι πολύ πιο σοβαρές ιατρικές περιπτώσεις που δεν θεραπεύονται και αρκετά δύσκολα διαχειρίζονται.
- Αλτσχάιμερ
Tο Αλτσχάιμερ είναι μια χρόνια νευροεκφυλιστική νόσος, η οποία αρχίζει με αργούς ρυθμούς και επιταχύνει με τα χρόνια. Η νόσος Αλτσχάιμερ είναι μη θεραπεύσιμη και θανατηφόρα αποτελώντας την αιτία του 60% με 70% των περιπτώσεων άνοιας. Η νόσος αυτή περιγράφηκε αρχικά από τον Γερμανό ψυχίατρο και νευροπαθολόγο Αλοΐσιο Αλτσχάιμερ το 1906 (εξ ού και το όνομά της).
Το πιο κοινό πρόωρο σύμπτωμα της νόσου είναι η δυσκολία στην ανάκληση πρόσφατων συμβάντων (απώλεια βραχυπρόθεσμης μνήμης). Καθώς η ασθένεια προχωρά, τα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν προβλήματα στη γλώσσα, στον προσανατολισμό (συμπεριλαμβανομένης της εύκολης απώλειας προσανατολισμού), στις διακυμάνσεις της διάθεσης, στην απώλεια κινήτρων, στη μη αυτοεξυπηρέτηση και σε θέματα συμπεριφοράς.
Καθώς η κατάσταση ενός ατόμου χειροτερεύει, συχνά αποχωρούν από την οικογένεια και την κοινωνία. Σταδιακά, χάνονται σωματικές λειτουργίες, και τελικά οδηγούνται σε θάνατο. Αν και η ταχύτητα της εξέλιξης μπορεί να ποικίλει, το μέσο προσδόκιμο ζωής μετά τη διάγνωση είναι τρία έως εννέα χρόνια. Γενικά η νόσος εντοπίζεται στους ανθρώπους άνω των 65 ετών, αν και πρόωρο Αλτσχάιμερ μπορεί να εμφανιστεί πολύ νωρίτερα, ίσως και πριν τα 50.
- Άνοια
Η άνοια είναι μια σοβαρή απώλεια της γενικής νοητικής ικανότητας (απώλεια μνήμης) σε ένα άτομο που προηγουμένως δεν ήταν εξασθενημένο, πέρα από ό,τι θα προκαλούσε η φυσιολογική γήρανση. Μπορεί να είναι στάσιμη, ως αποτέλεσμα μίας μοναδικής γενικής εγκεφαλικής βλάβης, ή προοδευτική, με αποτέλεσμα τη μακροπρόθεσμη μείωση της νόησης που οφείλεται σε βλάβη ή ασθένεια του σώματος.
Παρά το γεγονός ότι η άνοια είναι πολύ πιο συχνή στους ηλικιωμένους (περίπου 5% των ατόμων άνω των 65 ετών παρουσιάζει άνοια) μπορεί να παρουσιαστεί και πριν από την ηλικία των 65 ετών, οπότε και ονομάζεται «άνοια πρώιμης έναρξης». Σε όλο τον κόσμο, 47 εκατομμύρια άνθρωποι ζουν με άνοια και, έως το 2050, ο αριθμός αναμένεται να αυξηθεί στα 131 εκατομμύρια.
- Αμνησία
Αμνησία είναι η απώλεια μνήμης. Τα αίτια της αμνησίας μπορεί να είναι πολλά: ένα ατύχημα που προκαλεί βλάβες στον εγκέφαλο, η γήρανση, ο αλκοολισμός, ένα ισχυρό ψυχολογικό σοκ κ.ά. Η διάρκεια της αμνησίας εξαρτάται τόσο από το αίτιό της, όσο και από την κατάσταση του ατόμου και την θέλησή του να επανέλθει.
Η αμνησία είναι μερική ή ολική. Μερική είναι η απώλεια μνήμης των γεγονότων μετά το ατύχημα που προκάλεσε την αμνησία. Ολική είναι η πλήρης απώλεια μνήμης των γεγονότων πριν και μετά τη γενεσιουργό αιτία.
Απώλεια μνήμης μπορεί να υπάρξει περιστασιακά σε πολλές περιπτώσεις, αλλά συνήθως είναι μικρής διάρκειας και δεν δημιουργεί προβλήματα. Τέτοιες περιπτώσεις είναι η μέθη, οι επιληπτικές κρίσεις, ένα απλό χτύπημα, το ηλεκτροσοκ, μια έντονη συναισθηματική φόρτιση κτλ.
Καθώς ο χρόνος περνά και γερνάμε, οι γνωστικές ικανότητες του μυαλού μας αρχίζουν να φθείρονται. Αυτή είναι η αναπόφευκτη και φυσική διαδικασία της γήρανσης, που μπορεί να επηρεάσει όλες τις πτυχές της ζωής μας. Αν και δεν μπορούμε να σταματήσουμε τις επιπτώσεις της γήρανσης στον οργανισμό, μπορούμε να τις επιβραδύνουμε και σε ορισμένες περιπτώσεις να τις αναστρέψουμε. Τι μπορούμε να κάνουμε για να επιβραδύνουμε τη γήρανση του εγκεφάλου;
1. Μάθετε μια νέα γλώσσα
Η εκμάθηση μιας νέας γλώσσας σας φέρνει πολλά οφέλη. Εκτός από σημαντική δεξιότητα για την ακαδημαϊκή ή επαγγελματική σας επιτυχία αλλά και για την προσωπική σας ζωή, είναι μια εξαιρετική εγκεφαλική άσκηση που επιβραδύνει δραματικά την απώλεια μνήμης. Κι αν θεωρείτε ότι οι ξένες γλώσσες είναι μια ασχολία που σταματά στα σχολικά χρόνια, κάνετε μεγάλο λάθος. Τα μαθήματα ξένων γλωσσών θα σας βοηθήσουν να θυμάστε, να αναγνωρίζετε και να κατανοείτε νέες λέξεις, οι οποίες ανεβάζουν τη γνωστική σας λειτουργία σε πολύ υψηλά επίπεδα. Η εκμάθηση μιας γλώσσας είναι ένα ισχυρό όπλο κατά της απώλειας μνήμης ενώ παράλληλα βελτιώνει το λεξιλόγιο και τη γραμματική σας, καθώς και τη νοητική και λεκτική σας ευχέρεια.
2. Οι σπαζοκεφαλιές και τα παζλ είναι επίσης μια καλή άσκηση
Μια άλλη άσκηση που εμπλουτίζει τις γενικές γνώσεις και βοηθά στην πρόληψη της απώλειας μνήμης είναι η επίλυση σταυρόλεξων, σπαζοκεφαλιών, γρίφων και παζλ. Το Sudoku ή το Scrabble και τα σταυρόλεξα έχει αποδειχτεί επιστημονικά ότι μειώνουν σημαντικά τον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου του Alzheimer, αφού διατηρούν τον εγκέφαλο σε εγρήγορση. Είναι, δηλαδή, ένα γυμναστήριο για το μυαλό.
3. Μην υποτιμάτε τη δύναμη της μουσικής
Η μουσική και η μουσικοθεραπεία παρέχουν μια άριστη άσκηση για τον εγκέφαλό σας, καθώς όχι μόνο βελτιώνουν τη νοητική εστίαση, αλλά υποστηρίζουν την υγιή γνωστική λειτουργία. Ενώ η κλασική μουσική είναι γνωστό ότι ενισχύει τη συγκέντρωση και τις εγκεφαλικές ικανότητες ενώ επίσης βελτιώνει τη λεκτική ευχέρεια σε μωρά και νήπια, η μουσική γενικότερα χρησιμοποιείται ως «θεραπεία» για την απώλεια μνήμης. Το μόνο που θα χρειαστεί να κάνετε είναι να δώσετε λίγο χρόνο καθημερινά για να ακούσετε το αγαπημένο σας είδος μουσικής. Προσπαθήστε να αποστηθίσετε τους στίχους και τη μελωδία κι…ακόμη καλύτερα να σιγοτραγουδήσετε λίγο μόνοι σας. Είναι διασκεδαστικό και χρήσιμο ταυτόχρονα.
4. Μίλα στον εαυτό σου
Ναι, ναι επειδή κάποιος μιλάει μόνος του δε σημαίνει ότι έχασε τα λογικά του. Μη σας πω ότι τα βρήκε κιόλας. Είναι κι αυτή η συνήθεια μια καλή γυμναστική για τον εγκέφαλο. Συγκεκριμένα, μελέτες δείχνουν ότι οι άνθρωποι που μιλούν στον εαυτό τους έχουν μικρότερο κίνδυνο να αναπτύξουν ασθένειες που θολώνουν την κρίση τους. Με άλλα λόγια, το να μιλάτε στον εαυτό σας, κάνοντάς του ερωτήσεις ή λέγοντάς του ιστορίες, είναι ένας πολύ καλός τρόπος για να επιβραδύνετε την απώλεια μνήμης, έτσι ώστε να μπορείτε να εστιάζετε ευκολότερα σε σημαντικές λεπτομέρειες. Επιπλέον, είναι μια εξαιρετική συναισθηματική άσκηση, αφού σας φέρνει σε επαφή με τις σκέψεις, τις ανάγκες, τα αισθήματα και τις επιθυμίες σας. Μέσα στη βαβούρα της καθημερινότητας, είναι δύσκολο συχνά να ακούμε τις σκέψεις μας. Γι’ αυτό πες τες φωναχτά (κατά προτιμήση στην άνεση και την ιδιωτικότητα του σπιτιού σου όμως).
5. Δεν αρκεί να διαβάζετε βιβλία – Πρέπει να είστε σε θέση να θυμάστε και την πλοκή
Μια από τις καλύτερες ασκήσεις που μπορείτε να κάνετε για τον εγκέφαλό σας είναι να διαβάσετε ένα βιβλίο. Δεν έχει σημασία αν είναι 500σέλιδα μυθιστορήματα ή σύντομα δοκίμια, κόμιξ, άρθρα ή περιοδικά (προτείνουμε το OLAFAQ), διαβάστε ό,τι σας τραβάει το μάτι. Μια συμβουλή για να πάτε αυτήν την άσκηση ένα βήμα παραπέρα: προσπαθήστε να θυμηθείτε την πλοκή ενός βιβλίου που διαβάσατε πριν από χρόνια (ή μήνες ή βδομάδες), καθώς είναι μια δυνατή άσκηση ενδυνάμωσης της μνήμης. Όπως μπορεί να έχετε προσέξει αρκετοί, συχνά διαβάζουμε βιβλία και μπορεί όντως να «κολλάμε» για μέρες και να μας συναρπάζουν, αλλά μετά από λίγες βδομάδες ξεχνάμε τελείως την πλοκή. Αυτό είναι ένα δείγμα ότι ίσως η μνήμη μας χρειάζεται «ακόνισμα».
6. Δοκιμάστε ασκήσεις που τονώνουν τον εγκέφαλο
Υπάρχουν πολλές άλλες ασκήσεις και παιχνίδια ειδικά σχεδιασμένα για την τόνωση και την εξάσκηση του εγκεφάλου. Ο συντονισμός χεριού-ματιού είναι επίσης σημαντικός, οπότε ψάξτε για ειδικές εφαρμογές και βιντεοπαιχνίδια στο ίντερνετ. Δεν είναι ανάγκη να περάσετε ώρες παίζοντας τέτοια παιχνίδια ή να επιμείνετε σε ασκήσεις που σας δυσκολεύουν ιδιαίτερα. Ακόμη και τα πιο εύκολα παιχνίδια ενεργοποιούν νευρώνες και συνάψεις, στέλνοντας μηνύματα στο νευρικό σύστημα και αποτρέποντας έτσι τα κενά μνήμης.
Αλτσχάιμερ vs Άνοια vs Αμνησία
Η παραπάνω ασκήσεις έχουν να κάνουν με προβλήματα μνήμης τα οποία μπορεί να αντιμετωπίσει κανείς ανεξαρτήτως ηλικίας και φύλου. Ωστόσο δε μιλάμε για νόσους όπως το Αλτσχάιμερ ή η άνοια, που είναι πολύ πιο σοβαρές ιατρικές περιπτώσεις που δεν θεραπεύονται και αρκετά δύσκολα διαχειρίζονται.
- Αλτσχάιμερ
Tο Αλτσχάιμερ είναι μια χρόνια νευροεκφυλιστική νόσος, η οποία αρχίζει με αργούς ρυθμούς και επιταχύνει με τα χρόνια. Η νόσος Αλτσχάιμερ είναι μη θεραπεύσιμη και θανατηφόρα αποτελώντας την αιτία του 60% με 70% των περιπτώσεων άνοιας. Η νόσος αυτή περιγράφηκε αρχικά από τον Γερμανό ψυχίατρο και νευροπαθολόγο Αλοΐσιο Αλτσχάιμερ το 1906 (εξ ού και το όνομά της).
Το πιο κοινό πρόωρο σύμπτωμα της νόσου είναι η δυσκολία στην ανάκληση πρόσφατων συμβάντων (απώλεια βραχυπρόθεσμης μνήμης). Καθώς η ασθένεια προχωρά, τα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν προβλήματα στη γλώσσα, στον προσανατολισμό (συμπεριλαμβανομένης της εύκολης απώλειας προσανατολισμού), στις διακυμάνσεις της διάθεσης, στην απώλεια κινήτρων, στη μη αυτοεξυπηρέτηση και σε θέματα συμπεριφοράς.
Καθώς η κατάσταση ενός ατόμου χειροτερεύει, συχνά αποχωρούν από την οικογένεια και την κοινωνία. Σταδιακά, χάνονται σωματικές λειτουργίες, και τελικά οδηγούνται σε θάνατο. Αν και η ταχύτητα της εξέλιξης μπορεί να ποικίλει, το μέσο προσδόκιμο ζωής μετά τη διάγνωση είναι τρία έως εννέα χρόνια. Γενικά η νόσος εντοπίζεται στους ανθρώπους άνω των 65 ετών, αν και πρόωρο Αλτσχάιμερ μπορεί να εμφανιστεί πολύ νωρίτερα, ίσως και πριν τα 50.
- Άνοια
Η άνοια είναι μια σοβαρή απώλεια της γενικής νοητικής ικανότητας (απώλεια μνήμης) σε ένα άτομο που προηγουμένως δεν ήταν εξασθενημένο, πέρα από ό,τι θα προκαλούσε η φυσιολογική γήρανση. Μπορεί να είναι στάσιμη, ως αποτέλεσμα μίας μοναδικής γενικής εγκεφαλικής βλάβης, ή προοδευτική, με αποτέλεσμα τη μακροπρόθεσμη μείωση της νόησης που οφείλεται σε βλάβη ή ασθένεια του σώματος.
Παρά το γεγονός ότι η άνοια είναι πολύ πιο συχνή στους ηλικιωμένους (περίπου 5% των ατόμων άνω των 65 ετών παρουσιάζει άνοια) μπορεί να παρουσιαστεί και πριν από την ηλικία των 65 ετών, οπότε και ονομάζεται «άνοια πρώιμης έναρξης». Σε όλο τον κόσμο, 47 εκατομμύρια άνθρωποι ζουν με άνοια και, έως το 2050, ο αριθμός αναμένεται να αυξηθεί στα 131 εκατομμύρια.
- Αμνησία
Αμνησία είναι η απώλεια μνήμης. Τα αίτια της αμνησίας μπορεί να είναι πολλά: ένα ατύχημα που προκαλεί βλάβες στον εγκέφαλο, η γήρανση, ο αλκοολισμός, ένα ισχυρό ψυχολογικό σοκ κ.ά. Η διάρκεια της αμνησίας εξαρτάται τόσο από το αίτιό της, όσο και από την κατάσταση του ατόμου και την θέλησή του να επανέλθει.
Η αμνησία είναι μερική ή ολική. Μερική είναι η απώλεια μνήμης των γεγονότων μετά το ατύχημα που προκάλεσε την αμνησία. Ολική είναι η πλήρης απώλεια μνήμης των γεγονότων πριν και μετά τη γενεσιουργό αιτία.
Απώλεια μνήμης μπορεί να υπάρξει περιστασιακά σε πολλές περιπτώσεις, αλλά συνήθως είναι μικρής διάρκειας και δεν δημιουργεί προβλήματα. Τέτοιες περιπτώσεις είναι η μέθη, οι επιληπτικές κρίσεις, ένα απλό χτύπημα, το ηλεκτροσοκ, μια έντονη συναισθηματική φόρτιση κτλ.
