«Οι άνθρωποι γενικά κρίνουν από τα φαινόμενα περισσότερο από την πραγματικότητα,γιατί η όραση ανήκει σε όλους, η αντίληψη όμως σε λίγους», έλεγε ο Νικολό Μακιαβέλι την περίοδο της Αναγέννησης. Κι αυτό ισχύει σε μεγάλο βαθμό. Σκεφτείτε πόσες φορές μας έχει τύχει είτε να συμπαθήσουμε, ή να αντιπαθήσουμε κάποιον που μόλις γνωρίσαμε, κρίνοντάς τον μόνο από την εμφάνιση. Ή σκεφτείτε τον τρόπο που βλέπουμε τους διάσημους. Από τη στιγμή που θεωρούμε ένα άτομο όμορφο και επιτυχημένο συνήθως μας είναι και συμπαθές. Ή έχετε αναλογιστεί ποτέ γιατί στις διαφημίσεις πρωταγωνιστούν ως επί το πλείστον όμορφα άτομα ώστε να προωθήσουν καλύτερα ένα προϊόν; Η εξωτερική εμφάνιση μπορεί να επηρεάσει επίσης τον τρόπο που οι δάσκαλοι αντιμετωπίζουν τους μαθητές, αλλά και το αντίστροφο.

Αν πιστεύετε κι εσείς ότι σε αυτήν την ζωή οι όμορφοι άνθρωποι τυγχάνουν προνομιακής μεταχείρισης – η επιστήμη θα συμφωνούσε μαζί σας. Αρκετοί ψυχολόγοι έχουν υποδείξει ότι αυτό μπορεί ακόμη και να βοηθήσει τους ανθρώπους να πάρουν ελαφρύτερη ποινή φυλάκισης. Μια πιο πρόσφατη μελέτη ωστόσο, δείχνει ότι αυτό το “φαινόμενο του φωτοστέφανου” είναι, στην πραγματικότητα, πιο περίπλοκο.

Το φαινόμενο του φωτοστέφανου είναι ένας ψυχολογικός όρος που περιγράφει πώς μια θετική πρώτη εντύπωση για κάποιον επηρεάζει την εικόνα που θα σχηματίσουμε γι’ αυτόν.

Οι πρώτες μας εντυπώσεις σχηματίζονται άμεσα όταν γνωρίζουμε νέους ανθρώπους και καθορίζουν τον τρόπο με τον οποίο τους αντιμετωπίζουμε. Όταν κρίνουμε ένα όμορφο άτομο, αυτό μπορεί να μας κάνει να πιστέψουμε ότι διαθέτει και άλλα επιθυμητά χαρακτηριστικά, όπως ότι είναι ενδιαφέρον ή ότι έχει χιούμορ.

Μελέτες δείχνουν ότι, ως αποτέλεσμα, οι όμορφοι άνθρωποι μπορεί να λαμβάνουν περισσότερη βοήθεια από αγνώστους, να λαμβάνουν υψηλότερους μισθούς και να έχουν περισσότερες ευκαιρίες απασχόλησης.

Γνωστικές προκαταλήψεις

Ένας χώρος όπου δεν θα περιμέναμε με τίποτα η εξωτερική εμφάνιση να παίζει ρόλο στις αποφάσεις, είναι το δικαστήριο. Το πρόβλημα, ωστόσο, είναι ότι οι ένορκοι παρουσιάζουν προκαταλήψεις όπως ακριβώς και όλοι οι άλλοι άνθρωποι.

Μελέτες σε πραγματικές υποθέσεις έχουν διαπιστώσει ότι οι κατηγορούμενοι που φαίνονται λιγότερο αξιόπιστοι μπορεί να έχουν περισσότερες πιθανότητες να καταδικαστούν με πιο βαριές ποινές, ενώ οι κατηγορούμενοι με παιδικό πρόσωπο σε δίκες για μικροδιαφορές, μπορεί να έχουν περισσότερες πιθανότητες να κερδίσουν υποθέσεις που αφορούν σκόπιμες ενέργειες. Και, όπως ίσως υποψιάζεστε, οι πιο όμορφοι κατηγορούμενοι φαίνεται να λαμβάνουν πιο επιεικείς ποινές.

Τούτου λεχθέντος, μπορεί να είναι δύσκολο να προσδιοριστούν οι αιτίες των αποτελεσμάτων που προκύπτουν από μελέτες που διεξάγονται σε πραγματικές καταστάσεις και συχνά υφίστανται πολλές πιθανές εξηγήσεις. Για τον λόγο αυτό, οι εργαστηριακές μελέτες μπορεί να αποτελούν τον καλύτερο τρόπο για τη διερεύνηση συγκεκριμένων ερευνητικών ερωτημάτων.

Στις εργαστηριακές μελέτες, οι συμμετέχοντες εμφανίζονται συνήθως σε ρόλο εικονικών ενόρκων. Και πάλι, οι μελέτες αυτές τείνουν να παρουσιάζουν ενδείξεις ότι οι όμορφοι άνθρωποι λαμβάνουν πιο επιεικείς ποινές για τα περισσότερα είδη αξιόποινων πράξεων.

Ωστόσο, η ομορφιά δεν επηρεάζει πάντα τις αποφάσεις των εικονικών ενόρκων. Βέβαια, η γοητεία του κατηγορουμένου μπορεί να επηρεάζεται και από άλλους παράγοντες, όπως η γοητεία του ενάγοντος ή το κατά πόσον οι ένορκοι έχουν την ευκαιρία να συζητήσουν μεταξύ τους.

Ωστόσο, οι προηγούμενες εργαστηριακές μελέτες παρουσιάζουν επίσης περιορισμούς. Πρώτον, συχνά επικεντρώνονται σε έναν μόνο τύπο εγκλήματος, οπότε δεν είναι σαφές αν η όμορφη εξωτερική εμφάνιση μπορεί να συμβάλει στην καταδίκη κάποιων εγκλημάτων, ενώ άλλων όχι. Δεύτερον, οι μελέτες αυτές παρουσιάζουν μια ενιαία εικόνα των φερόμενων δραστών τους, παρόλο που οι πραγματικοί ένορκοι συνήθως βλέπουν τους κατηγορούμενους να κινούνται και από διαφορετικές γωνίες, γεγονός που θα μπορούσε να αλλάξει τις απόψεις των ενόρκων για την ελκυστικότητα των κατηγορουμένων.

Τέλος, πολλές μελέτες διερευνούν τον αντίκτυπο της ομορφιάς συγκρίνοντας τις αποφάσεις που βασίζονται σε έναν μόνο “πολύ όμορφο” έναντι ενός ” λιγότερο όμορφου” κατηγορούμενου. Στην πραγματικότητα, η ελκυστικότητα είναι ένα συνεχές μέτρο, οπότε αυτή η απλουστευμένη σύγκριση των δύο άκρων μπορεί να μην είναι ενδεικτική για το τι συμβαίνει στην πραγματικότητα. Επιπλέον, τα δύο πρόσωπα που επιλέχθηκαν είναι απίθανο να είναι αντιπροσωπευτικά όλων αυτών των προσώπων – ένα συγκεκριμένο πρόσωπο μπορεί να είναι πολύ ελκυστικό, αλλά θα έχει επίσης πολλές άλλες συγκεκριμένες ιδιότητες που το καθιστούν διαφορετικό.

Halo Effect

Νέα ευρήματα

Σε μια πρόσφατη μελέτη, μια ομάδα ερευνητών επιχείρησε να αντιμετωπίσει αυτού του είδους τους περιορισμούς συμπεριλαμβάνοντας αρκετές διαφορετικές περιγραφές εγκλημάτων, που υποτίθεται ότι διαπράχθηκαν από τον κατηγορούμενο, για καθένα από τους τρεις τύπους εγκλημάτων: ληστεία, σεξουαλική παρενόχληση, δολοφονία.

Επίσης, αντί για φωτογραφίες των κατηγορουμένων, παρουσίασαν σύντομα βίντεο κλιπ στους εικονικούς ενόρκους. Τέλος, χρησιμοποίησαν 60 διαφορετικούς “κατηγορούμενους” που η εξωτερική τους εμφάνιση διέφερε. Με αυτόν τον τρόπο, ήλπιζαν ότι τα ευρήματά τους θα μπορούσαν να εφαρμοστούν καλύτερα στις διαδικασίες που είναι πρόδηλες στον πραγματικό κόσμο.

Κατά τη διάρκεια του πειράματος, ορισμένοι από τους συμμετέχοντες έκριναν την εξωτερική εμφάνιση των κατηγορουμένων. Σε κάθε μία από τις 60 δοκιμές, τους παρουσιάστηκε ένα βίντεο κλιπ πέντε δευτερολέπτων με έναν κομψά ντυμένο άνδρα να καταθέτει στο δικαστήριο (με αφαιρεμένο τον ήχο) και βαθμολόγησαν την εμφάνισή του χρησιμοποιώντας μια κλίμακα από μηδέν (καθόλου όμορφος) έως εννέα (πολύ όμορφος).

Άλλοι συμμετέχοντες έκριναν την υποτιθέμενη ενοχή των ανδρών (και πάλι με την αφαίρεση του ήχου για να μην επηρεαστούν από τα λεγόμενα). Κάθε βιντεοκλίπ συνοδευόταν από μια περιγραφή του εγκλήματος και οι συμμετέχοντες βαθμολογούσαν αν θεωρούσαν τον άνδρα αθώο ή ένοχο χρησιμοποιώντας μια κλίμακα από μηδέν (σίγουρα αθώος) έως εννέα (σίγουρα ένοχος). Στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκαν οι αξιολογήσεις της ελκυστικότητας των ανδρών για να διαπιστωθεί εάν αυτές προέβλεπαν τις αξιολογήσεις ενοχής που έλαβαν.

Τα αποτελέσματά έδειξαν ότι οι πιο όμορφοι κατηγορούμενοι αξιολογήθηκαν ως λιγότερο ένοχοι για φόνο, αλλά περισσότερο ένοχοι για σεξουαλική επίθεση, ενώ δεν παρατηρήθηκε κάποια μεροληψία όσον αφορά την περίπτωση της ληστείας. Ωστόσο, όλες αυτές οι επιδράσεις ήταν μικρού μεγέθους. Με άλλα λόγια, ακόμη και αν υπήρχε κάποια επιρροή της ελκυστικότητας στην αντιλαμβανόμενη ενοχή, αυτή θα είχε μικρή σημασία στον πραγματικό κόσμο.

Δεδομένου ότι οι ερευνητές συνήθως διαπιστώνουν ότι οι πιο όμορφοι άνθρωποι λαμβάνουν ελαφρύτερες ποινές, η συγκεκριμένη έρευνα υποστηρίζει ότι η απουσία επιρροής της ομορφιάς ενός ατόμου στη συγκεκριμένη μελέτη, οφείλεται πιθανότατα στις βελτιώσεις του σχεδιασμού της. Φυσικά, εξακολουθούν να υπάρχουν πολλές διαφορές μεταξύ της μελέτης μας και των εμπειριών των ενόρκων που δεν διερευνήσαμε. Για παράδειγμα, ο τρόπος με τον οποίο οι κατηγορούμενοι μιλούν στο δικαστήριο μπορεί να επηρεάσει τις αντιλήψεις, όπως και το φύλο τους.

Δεδομένου ότι είναι γνωστό ότι η ομορφιά επηρεάζει μεροληπτικά τις αξιολογήσεις σε διάφορα πλαίσια, τότε γιατί να μην μπορεί να επηρεάσει τις αποφάσεις περί ενοχής ή αθωότητας στο δικαστήριο;

Η έρευνα ισχυρίζεται ότι η σοβαρότητα του εγκλήματος θα μπορούσε να υπερισχύσει οποιασδήποτε προκατάληψης που βασίζεται στην εμφάνιση του κατηγορουμένου. Παρόλο που στην καθημερινή μας ζωή μπορεί να κρίνουμε πιο ευνοϊκά τους όμορφους ανθρώπους, το φαινόμενο του φωτοστέφανου θα μπορούσε να εξαφανιστεί όταν βρισκόμαστε αντιμέτωποι με αποφάσεις που αφορούν περιπτώσεις ληστείας ή φόνου.

Σε τέτοιες περιπτώσεις, θα ελπίζαμε ότι τα αποδεικτικά στοιχεία έχουν το μεγαλύτερο βάρος στη διαδικασία της λήψης αποφάσεων.

Παρόλο που μπορεί να υπάρχουν σοβαροί λόγοι για ζήλια όταν εξετάζεται ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζονται γενικότερα οι όμορφοι άνθρωποι, η δικαιοσύνη μπορεί να ξεπεράσει τέτοιου είδους ζητήματα στη δικαστική αίθουσα.

✥ Δείτε επίσης: Πόσο υγιείς είστε; Η απάντηση βρίσκεται στη μυρωδιά σας