Το βαθύ κράτος, το παρακράτος, το κοινωνικό κράτος, το κράτος δικαίου, το επιτελικό κράτος. Αυτό το έρημο το κράτος έχει σηκώσει το βάρος πολλών επιθέτων στις πλάτες του. Χαρακτηρισμοί που βρίσκονται μόνιμα στην ρητορεία δημοσιογράφων και πολιτικών. Χρόνια τώρα υπάρχει η συζήτηση για το ποιος πραγματικά κυβερνά, αν το βαθύ κράτος πηγαίνει χεράκι χεράκι με την κυβέρνηση ή αν το η καταπάτηση του κράτους δικαίου είναι και αποτέλεσμα της ύπαρξης αυτού του βαθέος κράτους που ίπταται σαν άγνωστος εχθρός. Σαν φάντασμα που στοιχειώνει πολιτικούς, δημόσιους λειτουργούς και αξιωματούχους της κυβέρνησης αδυνατώντας να το καταπολεμήσουν.
Σε συνέντευξη που παραχώρησε στον απόηχο της τραγικής δολοφονίας στους Αγίους Αναργύρους, στον τηλεοπτικό σταθμό ΑΝΤ1 και την εκπομπή «Καλημέρα Ελλάδα» σήμερα το πρωί, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης υπογράμμισε:
«Αυτή η 2η τετραετία, είναι τετραετία που πρέπει να κάνουμε πολύ βαθιές τομές στο κράτος. Αν η πρώτη τετραετία ήταν μια τετραετία όπου ουσιαστικά διορθώσαμε την πορεία της χώρας και αντιμετωπίσαμε κρίσεις, τώρα μπαίνουμε στα βαθιά. Και όταν τα βάζουμε με το βαθύ κράτος ξέρουμε πολύ καλά ότι αυτή είναι μια άσκηση η οποία απαιτεί υπομονή, επιμονή και μεγάλη συστηματικότητα. Δεν έκρυψα ότι αυτός είναι ο στόχος της 2ης τετραετίας και θα κριθώ για την αποτελεσματικότητα των πολιτικών μας στο τέλος της τετραετίας αυτής».
Δεν είναι η πρώτη φορά που ο κ. Μητσοτάκης αναφέρεται στην καταπολέμηση του βαθέος κράτους. Πέρυσι, λίγες μέρες μετά το τραγικό δυστύχημα στα Τέμπη, ανέφερε πως «Έχουμε ένα κράτος που παραμένει βαθύ γιατί είναι στηριγμένο σε ανεύθυνες συμπεριφορές, μικροκομματικά τερτίπια. Είναι το κράτος που σας ζητώ να ανατρέψουμε και θα το ανατρέψουμε.»
Ένα γράμμα δρόμος είναι η διαφορά του “ανατρέψουμε” από το “αναθρέψουμε”. Γιατί το βαθύ κράτος στο οποίο αναφέρεται φαίνεται να ευθύνεται για όλα τα κακώς κείμενα αυτού του τόπου. Στα Τέμπη έφταιγε το βαθύ κράτος, στους Αγίους Αναργύρους που μία κοπέλα δολοφονήθηκε στο αστυνομικό τμήμα μπροστά ενώ είχε μάταια ζητήσει βοήθεια, πάλι το βαθύ κράτος φταίει.
Ο κ. Μητσοτάκης όμως αναφέρεται κάθε φορά στον εχθρό αυτό, χωρίς να το κατονομάζει, χωρίς να το προσδιορίζει. Και όταν ο εχθρός είναι άγνωστος, εύκολα
ξεγλιστράς και ξεφεύγεις από ευθύνες είτε για τις ολιγωρίες της κυβέρνησης, είτε για την αδυναμία καταπολέμησής του. Το υπογραμμίζει άλλωστε, θέλει χρόνο και υπομονή.
Τι είναι όμως αυτό το βαθύ κράτος; Ή μάλλον ποιος είναι το βαθύ κράτος;
Από ποιον ελέγχεται; Και η κυβέρνηση τι διοικεί; Το “ρηχό” κράτος; Πώς μπορεί να οριστεί; Πώς μπορεί να περιοριστεί; Και αφού ο κ. Μητσοτάκης γνώριζε την ύπαρξή του τόσο καιρό, γιατί δεν έχει κάνει κάτι όντως για να το ανατρέψει, παρά η σκιά του γιγαντώνεται σαν μαύρη τρύπα έτοιμη να μας καταπιεί; Οι αόριστες αναφορές σε ανεύθυνες συμπεριφορές και μικροκομματικά τερτίπια δεν αρκούν ούτε για να δικαιολογήσουν την ανεπάρκεια της κυβέρνησης να ανταποκριθεί στις ανάγκες της κοινωνίας ούτε στο τι πραγματικά σημαίνει βαθύ κράτος.
Είναι εύκολο να μετατωπίζουμε τις ευθύνες σε έναν άγνωστο εχθρό. Πρόκειται για μία τακτική θυματοποίησης, που ξελασπώνει οποιοδήποτε λάθος, παράλειψη ή ολιγωρία όσων κρατούν στα χέρια τους τα ηνία του κράτους. Σε ερώτηση για τυχόν πολιτικές ευθύνες του υπουργού Προστασίας του Πολίτη, Μιχάλη Χρυσοχοίδη, ο πρωθυπουργός ήταν κατηγορηματικός: «Όχι, είμαι πολύ σαφής και ξεκάθαρος σε αυτό, γιατί αν κάθε φορά που κάτι δεν πηγαίνει καλά στο κράτος η ευθύνη φτάνει πάντα στην κορυφή θα είχαμε παραιτήσεις κάθε εβδομάδα ή κάθε μήνα».
Δε φταίει ο υπ. Προστασίας του πολίτη που έχουμε πολλαπλά περιστατικά δολοφονιών από την ανεπάρκεια των αστυνομικών τμημάτων, ή περιστατικά αστυνομικής βίας. Δεν ευθύνεται ο πρώην υπ. Μεταφορών Καραμανλής για το τραγικό συμβάν στα Τέμπη, ενώ είχε ενημερωθεί πολλάκις από σωματεία μηχανοδηγών ότι θα γίνει ατύχημα αν δεν αλλάξει η κατάσταση του σιδηρόδρομου. Δεν ευθύνεται κανείς για το μπάζωμα, το ξυλόλιο, τις υποκλοπές, την κοροϊδία με την ιδιωτική ασφάλιση του σπιτιού και τη μείωση του ΕΝΦΙΑ, την κατάρρευση του ΕΣΥ, την αισχροκέρδεια, την ιδιωτικοποίηση της υγείας, την υπονόμευση του κράτους δικαίου και της ελευθερίας του Τύπου, τη λίστα Πέτσα, τη συγκάλυψη Novartis, τις απευθείας αναθέσεις.
Προσωπικά, μου θυμίζει τον πρώην πρόεδρο Donald Trump που έχει προκαλέσει χάος στους αμερικανικούς θεσμούς και κάθε του ομιλία βασίζεται στη θυματοποίησή του από ένα σύστημα και ένα παρακράτος βαθύ που έχει στόχο να καταστρέψει την αλήθεια. «Όταν με κυνηγούν, σας κυνηγούν», είπε ο Trump στους υποστηρικτές του κατά τη διάρκεια συγκέντρωσης στο Γουάκο του Τέξας τον Μάρτιο του 2023. «Ή το βαθύ κράτος θα καταστρέψει την Αμερική ή εμείς θα καταστρέψουμε το βαθύ κράτος», υποστήριξε ενισχύοντας την καταστροφική κληρονομιά που έχει αφήσει η κυβέρνησή του με την «αποδόμηση του διοικητικού κράτους», τις επιθέσεις σε βασικούς αμερικανικούς θεσμούς και την σεξιστική και ρατσιστική ρητορική που δηλητηρίαζε το δημόσιο λόγο. Αλλά σε τίποτα δεν ευθυνόταν αυτός, διότι το βαθύ κράτος τον πολεμά.
«Ξέρω ότι έχω απέναντι μου μια κοινωνία πολύ καχύποπτη. Αλλά το μόνο που μπορώ να πω αυτήν τη στιγμή είναι να αφήσουμε τη Δικαιοσύνη να κάνει τη δουλειά της. Κανείς δεν αμφισβητεί ότι έχει κινηθεί με πολύ γρήγορους ρυθμούς. Και η δικιά μας δουλειά είναι να μπορέσουμε να εξασφαλίσουμε ότι τα τρένα θα είναι ασφαλή», αναφέρει στη συνέντευξή του.
Δεν είναι τυχαίο ότι υπάρχει αυτή η καχυποψία. Γιατί όταν κανείς δε φταίει για τα κακώς κείμενα, όταν θεσπίζει το ακαταδίωκτο για τα µέλη της επιτροπής που θα ερευνήσει τα αίτια της τραγωδίας των Τεµπών και όταν εκπρόσωποι της δικαιοσύνης προτρέπουν την κ. Καρυστιανού, πρόεδρο του Συλλόγου των οικογενειών των θυμάτων του δυστυχήματος στα Τέμπη : «Τι να κάνουμε; Αυτά συμβαίνουν! Πάτε στην εκκλησία να σας βοηθήσει! Κοιτάξτε μπροστά τη ζωή σας!», είναι λογικό ο κόσμος να χάνει την εμπιστοσύνη του στους θεσμούς.
Γιατί όσες θεωρίες συνωμοσίας και αν υπάρχουν, όσο γενικό και αόριστο και αν ακούγεται το “βαθύ κράτος” που πάντα είναι ο άλλος και όχι εγώ, στο φτωχό μυαλό μου, ένα πράγμα είναι εμφανές: Η μόνιμη προσπάθεια της κυβέρνησης να συγκαλύψει ένα σύστημα λαθών, διαφθοράς και ασυδοσίας, ένα βαθύ κράτος το οποίο συχνά, την τρέφει και τη στηρίζει.
Η ευρωπαϊκή άλλωστε έρευνα που είχε γίνει για τις υποκλοπές, υπογράμμισε την ύπαρξη ενός περίπλοκου και αδιαφανούς δικτύου σχέσεων, πολιτικών και επιχειρηματικών συμφερόντων, ευνοιών, νεποτισμού και πολιτικής επιρροής στην Ελλάδα. Αλλά ίσως και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να είναι βαθύ κράτος που πολεμά την κυβέρνηση.
Το βαθύ κράτος, το παρακράτος, το κοινωνικό κράτος, το κράτος δικαίου, το επιτελικό κράτος. Αυτό το έρημο το κράτος έχει σηκώσει το βάρος πολλών επιθέτων στις πλάτες του. Χαρακτηρισμοί που βρίσκονται μόνιμα στην ρητορεία δημοσιογράφων και πολιτικών. Χρόνια τώρα υπάρχει η συζήτηση για το ποιος πραγματικά κυβερνά, αν το βαθύ κράτος πηγαίνει χεράκι χεράκι με την κυβέρνηση ή αν το η καταπάτηση του κράτους δικαίου είναι και αποτέλεσμα της ύπαρξης αυτού του βαθέος κράτους που ίπταται σαν άγνωστος εχθρός. Σαν φάντασμα που στοιχειώνει πολιτικούς, δημόσιους λειτουργούς και αξιωματούχους της κυβέρνησης αδυνατώντας να το καταπολεμήσουν.
Σε συνέντευξη που παραχώρησε στον απόηχο της τραγικής δολοφονίας στους Αγίους Αναργύρους, στον τηλεοπτικό σταθμό ΑΝΤ1 και την εκπομπή «Καλημέρα Ελλάδα» σήμερα το πρωί, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης υπογράμμισε:
«Αυτή η 2η τετραετία, είναι τετραετία που πρέπει να κάνουμε πολύ βαθιές τομές στο κράτος. Αν η πρώτη τετραετία ήταν μια τετραετία όπου ουσιαστικά διορθώσαμε την πορεία της χώρας και αντιμετωπίσαμε κρίσεις, τώρα μπαίνουμε στα βαθιά. Και όταν τα βάζουμε με το βαθύ κράτος ξέρουμε πολύ καλά ότι αυτή είναι μια άσκηση η οποία απαιτεί υπομονή, επιμονή και μεγάλη συστηματικότητα. Δεν έκρυψα ότι αυτός είναι ο στόχος της 2ης τετραετίας και θα κριθώ για την αποτελεσματικότητα των πολιτικών μας στο τέλος της τετραετίας αυτής».
Δεν είναι η πρώτη φορά που ο κ. Μητσοτάκης αναφέρεται στην καταπολέμηση του βαθέος κράτους. Πέρυσι, λίγες μέρες μετά το τραγικό δυστύχημα στα Τέμπη, ανέφερε πως «Έχουμε ένα κράτος που παραμένει βαθύ γιατί είναι στηριγμένο σε ανεύθυνες συμπεριφορές, μικροκομματικά τερτίπια. Είναι το κράτος που σας ζητώ να ανατρέψουμε και θα το ανατρέψουμε.»
Ένα γράμμα δρόμος είναι η διαφορά του “ανατρέψουμε” από το “αναθρέψουμε”. Γιατί το βαθύ κράτος στο οποίο αναφέρεται φαίνεται να ευθύνεται για όλα τα κακώς κείμενα αυτού του τόπου. Στα Τέμπη έφταιγε το βαθύ κράτος, στους Αγίους Αναργύρους που μία κοπέλα δολοφονήθηκε στο αστυνομικό τμήμα μπροστά ενώ είχε μάταια ζητήσει βοήθεια, πάλι το βαθύ κράτος φταίει.
Ο κ. Μητσοτάκης όμως αναφέρεται κάθε φορά στον εχθρό αυτό, χωρίς να το κατονομάζει, χωρίς να το προσδιορίζει. Και όταν ο εχθρός είναι άγνωστος, εύκολα
ξεγλιστράς και ξεφεύγεις από ευθύνες είτε για τις ολιγωρίες της κυβέρνησης, είτε για την αδυναμία καταπολέμησής του. Το υπογραμμίζει άλλωστε, θέλει χρόνο και υπομονή.
Τι είναι όμως αυτό το βαθύ κράτος; Ή μάλλον ποιος είναι το βαθύ κράτος;
Από ποιον ελέγχεται; Και η κυβέρνηση τι διοικεί; Το “ρηχό” κράτος; Πώς μπορεί να οριστεί; Πώς μπορεί να περιοριστεί; Και αφού ο κ. Μητσοτάκης γνώριζε την ύπαρξή του τόσο καιρό, γιατί δεν έχει κάνει κάτι όντως για να το ανατρέψει, παρά η σκιά του γιγαντώνεται σαν μαύρη τρύπα έτοιμη να μας καταπιεί; Οι αόριστες αναφορές σε ανεύθυνες συμπεριφορές και μικροκομματικά τερτίπια δεν αρκούν ούτε για να δικαιολογήσουν την ανεπάρκεια της κυβέρνησης να ανταποκριθεί στις ανάγκες της κοινωνίας ούτε στο τι πραγματικά σημαίνει βαθύ κράτος.
Είναι εύκολο να μετατωπίζουμε τις ευθύνες σε έναν άγνωστο εχθρό. Πρόκειται για μία τακτική θυματοποίησης, που ξελασπώνει οποιοδήποτε λάθος, παράλειψη ή ολιγωρία όσων κρατούν στα χέρια τους τα ηνία του κράτους. Σε ερώτηση για τυχόν πολιτικές ευθύνες του υπουργού Προστασίας του Πολίτη, Μιχάλη Χρυσοχοίδη, ο πρωθυπουργός ήταν κατηγορηματικός: «Όχι, είμαι πολύ σαφής και ξεκάθαρος σε αυτό, γιατί αν κάθε φορά που κάτι δεν πηγαίνει καλά στο κράτος η ευθύνη φτάνει πάντα στην κορυφή θα είχαμε παραιτήσεις κάθε εβδομάδα ή κάθε μήνα».
Δε φταίει ο υπ. Προστασίας του πολίτη που έχουμε πολλαπλά περιστατικά δολοφονιών από την ανεπάρκεια των αστυνομικών τμημάτων, ή περιστατικά αστυνομικής βίας. Δεν ευθύνεται ο πρώην υπ. Μεταφορών Καραμανλής για το τραγικό συμβάν στα Τέμπη, ενώ είχε ενημερωθεί πολλάκις από σωματεία μηχανοδηγών ότι θα γίνει ατύχημα αν δεν αλλάξει η κατάσταση του σιδηρόδρομου. Δεν ευθύνεται κανείς για το μπάζωμα, το ξυλόλιο, τις υποκλοπές, την κοροϊδία με την ιδιωτική ασφάλιση του σπιτιού και τη μείωση του ΕΝΦΙΑ, την κατάρρευση του ΕΣΥ, την αισχροκέρδεια, την ιδιωτικοποίηση της υγείας, την υπονόμευση του κράτους δικαίου και της ελευθερίας του Τύπου, τη λίστα Πέτσα, τη συγκάλυψη Novartis, τις απευθείας αναθέσεις.
Προσωπικά, μου θυμίζει τον πρώην πρόεδρο Donald Trump που έχει προκαλέσει χάος στους αμερικανικούς θεσμούς και κάθε του ομιλία βασίζεται στη θυματοποίησή του από ένα σύστημα και ένα παρακράτος βαθύ που έχει στόχο να καταστρέψει την αλήθεια. «Όταν με κυνηγούν, σας κυνηγούν», είπε ο Trump στους υποστηρικτές του κατά τη διάρκεια συγκέντρωσης στο Γουάκο του Τέξας τον Μάρτιο του 2023. «Ή το βαθύ κράτος θα καταστρέψει την Αμερική ή εμείς θα καταστρέψουμε το βαθύ κράτος», υποστήριξε ενισχύοντας την καταστροφική κληρονομιά που έχει αφήσει η κυβέρνησή του με την «αποδόμηση του διοικητικού κράτους», τις επιθέσεις σε βασικούς αμερικανικούς θεσμούς και την σεξιστική και ρατσιστική ρητορική που δηλητηρίαζε το δημόσιο λόγο. Αλλά σε τίποτα δεν ευθυνόταν αυτός, διότι το βαθύ κράτος τον πολεμά.
«Ξέρω ότι έχω απέναντι μου μια κοινωνία πολύ καχύποπτη. Αλλά το μόνο που μπορώ να πω αυτήν τη στιγμή είναι να αφήσουμε τη Δικαιοσύνη να κάνει τη δουλειά της. Κανείς δεν αμφισβητεί ότι έχει κινηθεί με πολύ γρήγορους ρυθμούς. Και η δικιά μας δουλειά είναι να μπορέσουμε να εξασφαλίσουμε ότι τα τρένα θα είναι ασφαλή», αναφέρει στη συνέντευξή του.
Δεν είναι τυχαίο ότι υπάρχει αυτή η καχυποψία. Γιατί όταν κανείς δε φταίει για τα κακώς κείμενα, όταν θεσπίζει το ακαταδίωκτο για τα µέλη της επιτροπής που θα ερευνήσει τα αίτια της τραγωδίας των Τεµπών και όταν εκπρόσωποι της δικαιοσύνης προτρέπουν την κ. Καρυστιανού, πρόεδρο του Συλλόγου των οικογενειών των θυμάτων του δυστυχήματος στα Τέμπη : «Τι να κάνουμε; Αυτά συμβαίνουν! Πάτε στην εκκλησία να σας βοηθήσει! Κοιτάξτε μπροστά τη ζωή σας!», είναι λογικό ο κόσμος να χάνει την εμπιστοσύνη του στους θεσμούς.
Γιατί όσες θεωρίες συνωμοσίας και αν υπάρχουν, όσο γενικό και αόριστο και αν ακούγεται το “βαθύ κράτος” που πάντα είναι ο άλλος και όχι εγώ, στο φτωχό μυαλό μου, ένα πράγμα είναι εμφανές: Η μόνιμη προσπάθεια της κυβέρνησης να συγκαλύψει ένα σύστημα λαθών, διαφθοράς και ασυδοσίας, ένα βαθύ κράτος το οποίο συχνά, την τρέφει και τη στηρίζει.
Η ευρωπαϊκή άλλωστε έρευνα που είχε γίνει για τις υποκλοπές, υπογράμμισε την ύπαρξη ενός περίπλοκου και αδιαφανούς δικτύου σχέσεων, πολιτικών και επιχειρηματικών συμφερόντων, ευνοιών, νεποτισμού και πολιτικής επιρροής στην Ελλάδα. Αλλά ίσως και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να είναι βαθύ κράτος που πολεμά την κυβέρνηση.
