“When I’m not with you I lose my mind / Give me a sign / Hit me, baby, one more time”

Αυτοί οι πιασάρικοι, γεμάτοι υπονοούμενα, στίχοι του Σουηδού Max Martin ανήκουν στο τραγούδι “…Baby One More Time” της Britney Spears. Κυκλοφόρησε το 1998 και αυτόματα κατέκτησε μία θέση στο πάνθεον των μεγαλύτερων pop επιτυχιών ever.

Τι ήταν όμως αυτό το τραγούδι που το έκανε τόσο δημοφιλές – πέρα από την εικόνα της Britney; Γιατί, 25 χρόνια αργότερα, εξακολουθεί να είναι αξιομνημόνευτο; Τι κάνει κάθε τραγούδι να ξεχωρίζει και να χαράσσεται στη μνήμη μας;

Αυτά τα ερωτήματα είναι μερικά μόνο από τα πολλά που διερευνώνται στο βιβλίο “Hooks in Popular Music”  – μια έρευνα που συνυπογράφουν ο ερευνητής του University of Wollongong (UOW) Dr. Timothy Byron και η Dr. Jadey O’Regan (Sydney Conservatorium of Music).

Πρόκειται για την πρώτη βιβλιογραφική μελέτη των λεγόμενων “hooks” στη δημοφιλή (pop) μουσική, η οποία επιχειρεί να εξηγήσει γιατί κάποια τραγούδια «κολλάνε στο μυαλό μας» και γιατί αυτά τα hooks αποτελούν την κατευθυντήρια αρχή της pop μουσικής.

Ο Dr. Byron από τη Σχολή Ψυχολογίας του UOW δήλωσε ότι το βιβλίο ορίζει το hook ως μια μουσική στιγμή ή μια μουσική φράση που ξεχωρίζει και απομνημονεύεται εύκολα. Αυτά είναι τα μέρη των τραγουδιών που είναι πιο πιθανό να χαρακτηριστούν ως “earworms”, τα στοιχεία δηλαδή των τραγουδιών που δεν μπορούμε να ξεχάσουμε ή τα θυμόμαστε για πάντα.

«Τα hooks είναι βαθιά προσωπικά – αυτό που μπορεί να αγαπηθεί πολύ από ένα άτομο, μπορεί να περάσει απαρατήρητο σε κάποιον άλλον», δήλωσε ο Dr. Byron στο Neuroscience. «Hook μπορεί να είναι ένας ρυθμός, ένα ηχόχρωμα ή μια μελωδία. Είναι, πραγματικά, ο καθοριστικός ιστός της pop μουσικής».

Όμως hooks δεν έχει μόνο η pop μουσική, αλλά και η rock, η rhythm n’ blues, η punk, γενικά, είναι ένα ηχητικό μοτίβο που δεν έχει σύνορα και δεν περιορίζεται σε mainstream ακροατήρια. Σίγουρα, όμως, η pop είναι αυτή που βασίζεται περισσότερο απ’ όλα τα είδη στα hooks.

Το βιβλίο παρουσιάζει μια σειρά από hooks σε δημοφιλή τραγούδια των τελευταίων 30 ετών, όπως το πιασάρικο ρεφρέν της επιτυχίας “Can’t Get You Out Of My Head” της Kylie Minogue που κυκλοφόρησε το 2001 στον δίσκο “Fever”, το τραγούδι “Semi Charmed Life” των Third Eye Blind το 1997 και τη μεγάλη επιτυχία “As It Was” του Harry Styles το 2022.

Ο Dr. Byron δήλωσε ότι τα hooks είναι σημαντικά για τη σύγχρονη pop μουσική επειδή οι καλλιτέχνες θέλουν τα τραγούδια τους να ξεχωρίζουν. «Έχει ειπωθεί από ανθρώπους του ραδιοφώνου ότι αν οι άνθρωποι ακούσουν ένα τραγούδι που δεν γνωρίζουν, θα περιμένουν περίπου επτά δευτερόλεπτα πριν αλλάξουν σταθμό και πιθανώς το ίδιο ισχύει και για τις σύγχρονες υπηρεσίες streaming», δήλωσε ο Dr. Byron. «Τα pop τραγούδια πρέπει να κάνουν γρήγορα αίσθηση και για να ξεχωρίζουν στον ακροατή, πρέπει να έχουν ένα πιασάρικο hook», συμπλήρωσε.

Όμως τα hooks δεν είναι κάτι καινούργιο στη μουσική. Είναι, για παράδειγμα, το κοινό στοιχείο των Muddy Waters, Beatles, Joni Mitchell, Fleetwood Mac, Clash, Nirvana, Eminem και Taylor Swift. Όλοι οι μουσικοί καλλιτέχνες λατρεύουν τα hooks και μέσω αυτών προσπαθούν να κάνουν το έργο τους γνωστό.

«Με την έρευνά μας διαπιστώσαμε ότι ο όρος hook που χρησιμοποιείται για να αναφέρεται σε ένα υποτμήμα ενός κομματιού δημοφιλούς μουσικής, που είναι αξιοσημείωτο με κάποιο τρόπο, έχει εμφανιστεί τουλάχιστον από τη δεκαετία του 1960», αναφέρουν οι Dr. Byron και Dr. O’ Regan.

Οι συγγραφείς είναι και οι δύο μουσικοί, αλλά είχαν διαφορετικά κίνητρα για τη συγγραφή του βιβλίου. Η εξειδίκευση του Byron έγκειται στη μουσική ψυχολογία και ειδικότερα στον τρόπο με τον οποίο η μουσική αλληλεπιδρά με τη μνήμη. Ενώ η O’Regan επικεντρώνεται στη διδασκαλία μουσικής στο Ωδείο Μουσικής του Σίδνεϊ.

«Με ενδιαφέρει πολύ η ψυχολογία του τι κάνει ένα τραγούδι να ξεχωρίζει και γιατί κάποια τραγούδια είναι εύκολο να τα θυμάσαι και ήθελα να το εξερευνήσω αυτό σε αυτό το βιβλίο», αναφέρει ο Dr. Byron. «Για μένα, ως ψυχολόγο, είναι ιντριγκαδόρικο το γιατί θυμόμαστε ένα τραγούδι, επειδή υπάρχουν πολλά πράγματα που δεν θυμόμαστε καθόλου. Με το ζόρι θυμόμαστε τι κάναμε πριν από μια εβδομάδα, οπότε για να θυμούνται οι άνθρωποι οτιδήποτε, πρέπει να υπάρχει κάτι ιδιαίτερο σε αυτό».

Ουσιαστικά, τα τραγούδια που κολλάνε στο μυαλό μας και τα σιγοτραγουδάμε συνέχεια, εκμεταλλεύονται τις ιδιαιτερότητες του τρόπου με τον οποίο λειτουργεί η μνήμη και η προσοχή μας. Δεν πρόκειται για κάποια «μαγική» συνταγή.

Για τη Dr. O’Regan η ώθηση για το βιβλίο προήλθε από το διδακτικό της υπόβαθρο και την εμπειρία της. «Διδάσκω σύγχρονη μουσική και πολλοί από τους φοιτητές μου είναι συνθέτες, παραγωγοί και ερμηνευτές και στην τάξη μιλάμε συχνά για την ιδέα του ear candy [σ.σ. ο όρος που περιγράφει την μουσική που είναι ευχάριστη και διασκεδαστική, αλλά πνευματικά μη απαιτητική]», δήλωσε η Dr. O’Regan. «Οι μαθητές με ρωτούσαν πού θα μπορούσαν να πάνε για να μάθουν περισσότερα για αυτές τις έννοιες και συνειδητοποίησα ότι δεν υπήρχε πραγματικά κανένα μέρος που θα μπορούσα να τους στείλω. Τότε συνειδητοποίησα ότι έπρεπε να γράψουμε κάτι».

Το τελικό αποτέλεσμα ήταν ένα διαδικτυακό εγχειρίδιο 459 σελίδων που καλύπτει τα πάντα, από την ψυχολογία της απομνημόνευσης μέχρι το ρόλο της μελέτης των hooks στη λαϊκή μουσικολογία.

Το “Hooks in Popular Music” είναι ένα ολοκληρωμένο έργο που καλύπτει ένα κενό στη βιβλιογραφία που συζητά τη σημασία του τι κάνει ένα τραγούδι πιασάρικο, και όπως τραγούδησε η Alanis Morissette το 1995, είναι το είδος των πραγμάτων που «Οφείλεις να ξέρεις» (“You Oughta Know”, 1995, δίσκος “Jagged Little Pill”).