Έχετε σκεφτεί ποτέ πόσοι άνθρωποι έχουν απορριφθεί από μία εταιρία, επειδή δεν ήταν αρκετά όμορφοι και θελκτικοί; Σίγουρα είναι παραπάνω απ’ όσους πιστεύετε. Τα απορριφθέντα άτομα είναι θύματα του lookism, όπως άλλωστε οι περισσότεροι από εμάς έχουμε πέσει στην παγίδα του είτε ως θύματα είτε ως θύτες.

Τι είναι το “lookism”;

Ο όρος “lookism” περιγράφει τη διαπροσωπική προκατάληψη και τις διακρίσεις εις βάρος κάποιου βάσει της εμφάνισής του. Η προέλευση του lookism χρονολογείται από τη δεκαετία του 1970 στις ΗΠΑ, όταν οι άνθρωποι χρησιμοποίησαν για πρώτη φορά τον όρο κατά τη διάρκεια του κινήματος αποδοχής όσων είχαν παραπάνω κιλά. Lookism μπορεί να ονομαστεί η διάκριση προς ένα άτομο λόγω της ελκυστικότητας ή μη ελκυστικότητας που εκπέμπουν τα σωματικά χαρακτηριστικά του.

Παρόλο που το body positivity έχει αρχίσει να χαράσσει την πορεία προς την αποδοχή, ταυτόχρονα καταφέρνουμε να απομακρυνόμαστε από αυτή. Τα social media και οι διαφημίσεις συμβάλλουν στην εδραίωση του lookism, αντί να συρρικώνεται, μεγαλώνει. Τι εννοώ; Το μόνο που αρκεί είναι να σκεφτούμε πόσο έχουν αυξηθεί οι πλαστικές επεμβάσεις τα τελευταία χρόνια. Τα νούμερα από μόνα τους θα μας απαντήσουν ότι μάλλον δεν υπάρχει body positivity, όσο κι αν θέλουν να το πιστέψουμε και πολεμάμε γι’ αυτό. Κάποιοι από εμάς τουλάχιστον.

Ας μιλήσουν τα νούμερα. Συνολικά, οι αισθητικές επεμβάσεις σώματος, όπως η πλαστική στην κοιλιά, η αύξηση των γλουτών και η λιποαναρρόφηση, αυξήθηκαν κατά 63% από το 2020. Οι επεμβάσεις στήθους, όπως η αύξηση στήθους, η αύξηση/ανόρθωση στήθους και η ανόρθωση/μείωση στήθους αυξήθηκαν κατά 48%. Οι εξειδικευμένες επεμβάσεις προσώπου, όπως η ανόρθωση φρυδιών και η ανόρθωση προσώπου, αυξήθηκαν κατά 54% το 2021. Αυτοί οι αριθμοί έχουν αυξηθεί με αμείωτο ρυθμό μήνα με τον μήνα, μέχρι και σήμερα.

Οι ερευνητές Dion, Berscheid και Walster μελέτησαν τη φυσική εμφάνιση και τον τρόπο με τον οποίο η εμφάνιση επηρέαζε τη ζωή των ατόμων. Διαπίστωσαν ότι οι ελκυστικές άτομα θεωρούνταν ότι είχαν πιο επιθυμητά χαρακτηριστικά προσωπικότητας, ήταν καλύτεροι σύζυγοι, είχαν ευτυχέστερους γάμους, καθώς και να έχουν καλύτερη κοινωνική και επαγγελματική ζωή. Συνολικά, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι τα εμφανίσιμα άτομα θεωρούνταν ότι είχαν πιο ευτυχισμένες και πιο επιτυχημένες ζωές σε γενικές γραμμές σε σχέση με τα μη ελκυστικά άτομα. Αυτά τα αποτελέσματα επεκτάθηκαν ακόμη και στην καριέρα.

Αν πάτε σε μία καφετέρια, ένα εστιατόριο ή ένα εμπορικό κατάστημα, σίγουρα οι άνθρωποι που θα σας εξυπηρετήσουν θα είναι αντικειμενικά εμφανίσιμοι. Δεν θα δείτε στο ταμείο κάποιον με παραπάνω κιλά ή να σερβίρει κάποιος με ασυνήθιστα μεγάλη μύτη. Σκεφτείτε πόσοι υποψήφιοι εργαζόμενοι απορρίπτονται γι’ αυτούς τους λόγους, που τουλάχιστον η δική μου φωνή της λογικής λέει ότι δεν θα επηρέαζε την αποδοτικότητά τους, τουλάχιστον όχι όσον αφορά τα παραδείγματα που έδωσα εγώ.

Τι συμβαίνει με την Madonna;

Πριν λίγες μέρες έμαθα ότι η Madonna θα κάνει πολύ σύντομα περιοδεία στην Αμερική και την Ευρώπη (ναι, δεν το ήξερα) και το πρώτο συναίσθημα που ένιωσα ήταν η θλίψη. Όχι, γιατί θα κάνει tour -άλλωστε κάνουν και μεγαλύτεροι από εκείνη ηλικιακά- αλλά γιατί θα εμφανιστεί πάνω στη σκηνή κάποια που ίσως φέρνει στη Madonna αν βάλουμε αρκετή φαντασία. Η αληθινή Madonna έτσι, όπως την θυμόμαστε ή μάλλον θέλουμε να την θυμόμαστε υπάρχει μέχρι το 2013, τουλάχιστον στον δικό μου εγκέφαλο.

Κατά τα επόμενα έτη, οι πλαστικές επεμβάσεις αλλοίωσαν σχεδόν ολοκληρωτικά την όψη της με αποτέλεσμα να μην μπορρί το κοινό να ταυτίσει το τωρινό της πρόσωπο με αυτό που είχε πριν από μία δεκαετία. Προσωπικά ακόμα και πρόσκληση να είχα δεν θα μπορούσα να αντέξω να την δω με τέτοια παραμόρφωση καθώς το σοκ που θα βιώσω είναι πολύ πιθανό καταστρέψει κάθε ψήγμα όμορφης ανάμνησης που μπορεί να είχα για την αληθινή Madonna που μεγάλωσα ακούγοντας τα τραγούδια της. Ναι, το ξέρω ότι έχω μιλήσει ήδη πολύ για τη βασίλισσα της pop, αλλά δεν θα σταματήσω εδώ.

Που θέλω να καταλήξω; Η Madonna προσπαθώντας να παραμείνει ελκυστική “μεταμορφώθηκε” σε τέτοιο βαθμό που κατάφερε να προκαλέσει αποστροφή. Ωστόσο, αυτή είναι μία από τις λίγες περιπτώσεις που οι πλαστικές επεμβάσεις πήγαν τόσο λάθος ή δεν σταμάτησαν όταν έπρεπε.

Ναι, κρίνουμε την Madonna και την κάθε Madonna επειδή δεν μπορούμε να την αναγνωρίσουμε, όμως το ίδιο κάνουμε και με όσους κάνουν οποιαδήποτε επέμβαση για να βελτιώσουν την εικόνα τους, είτε είναι πλαστική στήθους είτε μικροεπεμβάσεις όπως είναι το υαλουρονικό στα χείλη ή σε κάποιο άλλο σημείο του προσώπου. Υπό αυτούς τους όρους θα νιώσουν ότι είναι ισότιμα μέλη της κοινωνίας.

Πώς μπορούμε να κατηγορούμε τους ανθρώπους με τόση ευκολία που κάνουν τέτοιες επεμβάσεις, όταν αποδεδειγμένα αυτή η “αναβάθμιση” που θα κάνουν στον εαυτό τους μπορεί να τους ανοίξει πόρτες εργασίας ή να ελκύουν περισσότερους ερωτικούς συντρόφους; Η ίδια η κοινωνία έχει προγραμματιστεί ώστε να μιλάει, να προσλαμβάνει, να κάνει σεξ, να είναι φίλοι με εμφανίσιμους ανθρώπους, ενώ όσοι δεν είναι ελκυστικοί αυτόματα απορρίπτονται σε σχεδόν όλες από τις παραπάνω συνθήκες που μπορεί να βρεθεί.

Το “Lookism” είναι μία διαχρονική τάση που απλά δεν γνωρίζαμε ότι είχε όνομα. Ωστόσο, υπήρχε και υπάρχει και μας επηρεάζει καθημερινά. Θυμηθείτε ότι, στην ταινία Top Gun 2, η Kelly McGillis αντικαταστάθηκε από την Jennifer Connelly. Αντίστοιχα οι άγγελοι του Charlie άλλαζαν ανά διαστήματα, αλλά και οι James Bond για να μην αφήσουμε το ανδρικό φύλο απ’ έξω. Το ίδιο συμβαίνει και με άλλα επαγγέλματα που δεν επικεντρώνονται μόνο στην εικόνα. Μπορεί ο εργοδότης να αναπτύξει ρατσίστικές συμπεριφορές και να απολύσει κάποιον γίνοντας μέρος του Lookism.

Πολύ εύκολα μέσω αυτής της τάσης οι άνθρωποι μπορούν να αναπτύξουν ρατσιστικές και σεξιστικές συμπεριφορές. Πολλές φορές αυτή η διαδικασία γίνεται υποσυνείδητα και βάσει αυτής μπορεί να επιλέξουμε τον συνεργάτη, τον φίλο μας ή να εκλέξουμε κάποιον για μία καίρια θέση.

Η ψυχολόγος Nancy Etcoff εξήγησε τον συγκεκριμένο όρο στο βιβλίο της Survival of the Prettiest (Επιβίωση των ομορφότερων) το 1999: The Science Of Beauty (Η επιστήμη της ομορφιάς) με μια στατιστική που μπορεί να έκανε πολλούς Αμερικανούς πολίτες να “πέσουν από τα σύννεφα”. Μόνο δύο πρόεδροι των ΗΠΑ, ο James Madison και ο Benjamin Harrison είχαν ύψος κάτω από το μέσο όρο. Προφανώς οι ικανότητες σε επίπεδο προεδρίας συνδέονται άμεσα με το ύψος, στερεοτυπικά μπορεί τουλάχιστον.

Αντίστοιχα το νομικό σύστημα δεν έμεινε ανεπηρέαστο. Οι πιο ελκυστικοί άνθρωποι τείνουν να λαμβάνουν ελαφρύτερες ποινές και να πληρώνουν χαμηλότερα πρόστιμα σε σχέση με όσους δεν θεωρούνται ελκυστικοί. Μια μελέτη του 2021 που διεξήχθη από κοινωνιολόγους του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ και του Πανεπιστημίου της Ουάσιγκτον στο Σεντ Λούις έδειξε μάλιστα ότι οι εισοδηματικές διαφορές που προκαλούνται εξαιτίας της ελκυστικότητας μπορεί να είναι συγκρίσιμες ή μπορεί και να υπερβαίνουν το χάσμα εισοδήματος μεταξύ μαύρων και λευκών.

Τα τελευταία χρόνια όσοι δεν έχουν λεία επιδερμίδα ή γωνίες στο πρόσωπο θεωρούνται λιγότερο ελκυστικοί. Αυτό δεν το λέω εγώ. Αν ρίξετε μία ματιά στο Instagram και στο TikTok θα το δείτε από μόνοι σας. Εύκολα μπορείτε να πέσετε σε αυτό το τρυπάκι και να ξεκινήσετε μικροεπεμβάσεις ώστε να διορθώσετε ό,τι θεωρείται ως ελάττωμα από τις εκάστοτε τάσεις που υπάρχουν. Σε περίπτωση που δεν το έχετε καταλάβει έχουμε φτάσει στο σημείο να παθολογικοποιούμε όποιον δεν ικανοποιεί τα υπάρχοντα πρότυπα ομορφιάς.

Η πρακτική της κριτικής μπορεί να φέρει χωρίς ιδιαίτερο κόπο στο τραπέζι τον στιγματισμό. Με αυτόν τον τρόπο θα δημιουργηθούν οι ανασφάλειες που θα μας οδηγήσουν στις μικροεπεμβάσεις, που επίσης μπορεί να μας στιγματίσουν. Έχουμε γίνει μέρος μίας αλυσίδας, χωρίς τη θέληση και τη συγκατάθεσή μας.

Το 2021, μια γυναίκα που διαγωνιζόταν σε διαγωνισμό ομορφιάς στο Πανεπιστήμιο Sophia στο Τόκιο, αποφάσισε να κρύψει το πρόσωπό της καθ’ όλη τη διάρκεια των καλλιστείων, επειδή πίστευε ότι δεν χρειαζόταν να δείξει το πρόσωπό της για να περάσει το μήνυμά της. Αν το έκαναν συστηματικά όλες οι διαγωνιζόμενες κι όχι μόνο μία γι’ αυτή τη μία φορά ίσως άρχισαν να αλλάζουν τα δεδομένα. Οι διαγωνισμοί ομορφιάς θα ξεκινούσαν να εκλείπουν και η ιδέα της ομορφιάς θα άρχιζε να επανεγγράφεται υπό διαφορετικό πρίσμα στο κοινωνικό σύνολο.

Αν αναλογιστείτε ότι όλα αυτά τα ποσά που μπορεί να δίνει κάποιος για να καλυτερέψει την εικόνα του ώστε να βρει τη δουλειά των ονείρων του, θα μπορούσε να τα είχε δώσει για να επενδύσει στην εκπαίδευσή του, θα μπορέσετε να αντιληφθείτε το μέγεθος του προβλήματος. Ας μιλήσουμε με νούμερα. Αν ένας ανερχόμενος ηθοποιός έχει βλεφαρόπτωση έχει μειωμένες πιθανότητες, για να τον επιλέξουν για ένα ρόλο. Αν δώσει 2.000€ και “φτιάξει” το πρόβλημά του, είναι πιο πιθανό να καταφέρει να είναι ένας από τους επιλαχόντες.

Από την άλλη αυτά τα χρήματα θα μπορούσε να τα επενδύσει σε σεμινάρια ή μαθήματα χορού, που τελικά δεν θα έχει την οικονομική δυνατότητα να κάνει.

Έχετε σκεφτεί πόσες φορές μπορεί εσείς να έχετε απορρίψει κάποιον σε φιλικό ή επαγγελματικό επίπεδο, επειδή εντοπίσατε μία σωματική ατέλεια; Αυτή η ατέλεια για κάποιον λόγο καθορίζει το ποιόν του. Αυτό που δεν έχουμε σκεφτεί ή φοβόμαστε να παραδεχτούμε είναι ότι αυτή η πράξη είναι ανήθικη. Τουλάχιστον, στα δικά μου μάτια.

Πόσο τυχαίο είναι που μη-ελκυστικοί άνθρωποι υποδύονται τους κλέφτες ή κάποιον εγκληματία, με αποτέλεσμα κάποιοι αυτό να το προβάλουν ως ταυτόσιμη κατάσταση στην πραγματική ζωή; Καθόλου!

Αν αναλογιστούμε το μερίδιο ευθύνης που έχει ο καθένας σε αυτό το φαινόμενο, μπορεί να να αντιληφθούμε το μερίδιο ευθύνης που μπορεί να έχουμε -ακόμη και άθελά μας- σε περιστατικά κοινωνικών διακρίσεων. Είμαστε μέρος του προβλήματος, ακόμα κι αν δεν μπορούμε να εντοπίσουμε, αφού είναι αόρατο.

Μερικοί μεγάλωσαν με το lookism και χρειάζεται πολύ δουλειά ώστε επαναπρογραμματιστούν, προκειμένου να μάθουν να συμπεριφέρονται και να αντιδρούν απαλλαγμένοι -τουλάχιστον κατά ένα σημαντικό ποσοστό- από αυτή την τάση. Μέχρι τότε, το καλύτερο που μπορούμε να κάνουμε είναι μικρά βήματα αντίστασης.

Κάθε φορά που πιάνεται τον εαυτό σας να ασκεί κριτική σε κάποιον μη-ελκυστικό άνθρωπο πρέπει να αναρωτηθείτε γιατί το κάνετε και κατά πόσο είναι υγιές. Αν δεν τα καταφέρετε, το λιγότερο που μπορείτε να κάνετε είναι να μην κριτικάρετε όσους κάνουν οποιαδήποτε αισθητική επέμβαση, γιατί μπορεί να είσαστε ένας από αυτούς που τον οδήγησαν εκεί.