Η ανάγκη να μπορούμε να διακρίνουμε την αλήθεια από το ψέμα είναι βαθιά ριζωμένη στην ανθρώπινη φύση. Στην καθημερινή μας ζωή, η αποκάλυψη της αλήθειας μπορεί να διατηρήσει ή να καταστρέψει σχέσεις, συνεργασίες και εμπιστοσύνη. Τι γίνεται όμως όταν κάποιος μας λέει ψέματα; Υπάρχουν άραγε σημάδια που μπορούμε να εντοπίσουμε; Οι ψυχολόγοι έχουν αναπτύξει διάφορες στρατηγικές και μεθόδους που μπορούν να μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε αν κάποιος είναι ειλικρινής ή όχι.
Για να μάθετε αν κάποιος λέει ψέματα, πρέπει να έχετε μια βασική κατανόηση του τι είναι φυσιολογικό για αυτό το άτομο, εξηγεί ο Jim Clemente, πρώην εισαγγελέας της Πολιτείας της Νέας Υόρκης και συνταξιούχος ειδικός πράκτορας του FBI. Όσο περισσότερο χρόνο περνάτε μαζί τους, τόσο καλύτερα θα μπορείτε να αναγνωρίσετε τις αλλαγές στη συμπεριφορά και την επικοινωνία. Μερικοί άνθρωποι, για παράδειγμα, μπορεί να δυσκολεύονται να κάνουν οπτική επαφή σε κάθε συνομιλία. για άλλους, θα είναι μια ένδειξη ότι κομπιάζουν και χάνουν τα λόγια τους
Μερικοί άνθρωποι θα αρχίσουν να ταράζονται. «Μετακινώντας τον κορμό τους, απομακρύνοντας την καρέκλα από το άτομο που τους μιλάει, στέκεται ή προσπαθεί να φύγει», λέει ο Clemente. «Μπορεί να δείτε τρίψιμο ή ξύσιμο των χεριών, να ασχολούνται συνεχώς με τα μαλλιάς ή μέρη του σώματος, να ξεροβήχουν για να καθαρίσουν τον λαιμό τους. Όλα αυτά τα πράγματα μπορεί να εκτονώσουν το άγχος και την ένταση».
1. Ασυνέπειες στη γλώσσα του σώματος
Η γλώσσα του σώματος είναι ένας από τους πρώτους δείκτες που μπορεί να αποκαλύψει την αναλήθεια. Όταν κάποιος λέει ψέματα, συχνά υπάρχει ασυμφωνία ανάμεσα στα λόγια και στις κινήσεις του σώματος. Οι ψυχολόγοι υποστηρίζουν ότι το σώμα μας έχει μια φυσική τάση να αποκαλύπτει την αλήθεια, ακόμα κι όταν το μυαλό προσπαθεί να κρύψει κάτι. Σύμφωνα με τον Paul Ekman, ψυχολόγο και ερευνητή της μη λεκτικής επικοινωνίας, οι μικροεκφράσεις -αστραπιαίες εκφράσεις του προσώπου- μπορεί να προδώσουν τα πραγματικά συναισθήματα που προσπαθεί κάποιος να κρύψει .
2. Υπερβολικά λίγες ή πολλές λεπτομέρειες
Σύμφωνα με έρευνες, οι άνθρωποι που λένε ψέματα συνήθως τείνουν να δίνουν είτε υπερβολικά πολλές είτε ελάχιστες λεπτομέρειες σε σχέση με το θέμα της συζήτησης. Μια μελέτη διαπίστωσε ότι όταν οι άνθρωποι προσπαθούν να καλύψουν την αλήθεια, συχνά αποτυγχάνουν να διατηρήσουν ένα σταθερό επίπεδο λεπτομέρειας στις ιστορίες τους .
3. Η χρήση αρνητικών λέξεων
Οι ψεύτες τείνουν να χρησιμοποιούν περισσότερες αρνητικές λέξεις και εκφράσεις από τους ειλικρινείς ανθρώπους. Αυτό συμβαίνει γιατί, όταν κάποιος λέει ψέματα, συχνά αισθάνεται ενοχές ή άγχος, που οδηγεί σε μια πιο αρνητική και επιθετική χρήση της γλώσσας. Έρευνες έχουν δείξει ότι οι ψεύτες χρησιμοποιούν λέξεις όπως «ποτέ», «κανείς», «τίποτα» για να τονίσουν την ειλικρίνειά τους, ενώ ταυτόχρονα αποφεύγουν τη χρήση προσωπικών αντωνυμιών, όπως «εγώ» .
4. Δυσφορία κατά τη διάρκεια της συζήτησης
Όταν κάποιος βρίσκεται σε κατάσταση ψεύδους, συχνά παρουσιάζει σημάδια σωματικής δυσφορίας. Αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν ελαφρές κινήσεις του σώματος, όπως το άγγιγμα του προσώπου, το ξύσιμο της μύτης ή το παιχνίδι με αντικείμενα όπως στυλό. Αυτά τα σημάδια μπορεί να είναι ένδειξη άγχους που προκαλείται από την προσπάθεια να κρύψουν την αλήθεια .
5. Αλλαγές στον τόνο της φωνής
Σύμφωνα με έρευνες, ο τόνος της φωνής αλλάζει όταν κάποιος λέει ψέματα. Μελέτες βρήκαν ότι όσοι λένε ψέματα συχνά υψώνουν τη φωνή τους ή μιλούν πιο γρήγορα. Αυτές οι αλλαγές μπορεί να οφείλονται στην ψυχολογική πίεση που νιώθουν καθώς προσπαθούν να συνθέσουν ένα ψέμα .
6. Αποφυγή άμεσης απάντησης
Μια κοινή τακτική των ανθρώπων που λένε ψέματα είναι να αποφεύγουν την άμεση απάντηση. Αντί να απαντήσουν ευθέως σε μια ερώτηση, τείνουν να αναδιατυπώνουν την ερώτηση ή να δίνουν γενικές και αόριστες απαντήσεις. Αυτός ο τρόπος ομιλίας είναι μια μέθοδος που χρησιμοποιούν για να αποφύγουν την εμπλοκή τους σε αντιφάσεις .
Γιατί είναι δύσκολο να ανιχνεύσουμε τα ψέματα;
Η αναγνώριση του ψέματος αποτελεί μια πρόκληση για κάθε άνθρωπο, αλλά με τη χρήση των παραπάνω ψυχολογικών τεχνικών, μπορούμε να αυξήσουμε τις πιθανότητες να καταλάβουμε αν κάποιος μας λέει ψέματα. Παρά τα παραπάνω σημάδια ωστόσο, η ανίχνευση του ψεύδους δεν είναι πάντα εύκολη. Οι άνθρωποι που έχουν εμπειρία, μπορούν να καλύψουν πολλά από αυτά τα σημάδια, και ακόμα και οι καλύτεροι ψυχολόγοι ή ειδικοί δεν είναι πάντα σε θέση να διακρίνουν με ακρίβεια το ψέμα. Μια έρευνα του Ekman έδειξε ότι οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν μόνο περίπου 54% επιτυχία στην ανίχνευση του ψεύδους, σχεδόν σαν να ρίχνουν νόμισμα.
