Στην εποχή μας η σχέση μεταξύ της ψυχικής υγείας και του βάρους συχνά παρουσιάζεται μέσω ενός ανακριβούς πρίσματος. Πολλοί θεωρούν ότι η απώλεια βάρους είναι η λύση για μια καλύτερη ζωή με μεγαλύτερη ευτυχία, αυτοπεποίθηση και ψυχική ευημερία. H πραγματικότητα όμως είναι πολύ πιο περίπλοκη από αυτήν την απλοποιημένη άποψη και η προσπάθεια για απώλεια βάρους μπορεί να έχει αντίθετα αποτελέσματα από αυτά που περιμένει κανείς. Μάλιστα η υπερβολική εστίαση στο βάρος μπορεί να οδηγήσει σε ακόμη μεγαλύτερα ψυχολογικά προβλήματα, αντί να τα επιλύσει. Ας δούμε πέντε από τους πιο διαδεδομένους μύθους που σχετίζονται με την απώλεια βάρους και την ψυχική υγεία. 

«Η απώλεια βάρους θα με κάνει να αγαπήσω το σώμα μου»
Πολλοί πιστεύουν ότι αν χάσουν βάρος θα καταφέρουν να νιώσουν καλύτερα με το σώμα τους και να αγαπήσουν τον εαυτό τους, ωστόσο η αλήθεια στην πράξη αντιλαμβάνονται πως είναι διαφορετική. Η εικόνα του σώματος δεν διορθώνεται απλά με τη μείωση του βάρους, αλλά είναι μια σχέση με τον εαυτό που διαμορφώνεται από τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις εμπειρίες μας. Έρευνες δείχνουν ότι ακόμη και μετά από σημαντική απώλεια βάρους, πολλοί άνθρωποι παραμένουν δυσαρεστημένοι με το σώμα τους και, κάποιες φορές, γίνονται ακόμη πιο εστιασμένοι στις αντιληπτές ατέλειες (Polivy & Herman, 2002). Όταν η αξία κάποιου έχει συνδεθεί με την εμφάνιση του καμία ποσότητα απώλειας βάρους δεν μπορεί να αντιστρέψει αυτήν την υποκείμενη ντροπή. 

Αντί να βελτιώνεται η ψυχική υγεία, αυτός ο μύθος συχνά διατηρεί τους ανθρώπους σε έναν φαύλο κύκλο αυτοκριτικής, άγχους και κοινωνικής απομόνωσης. Η καλλιέργεια σεβασμού για το σώμα και αυτοεκτίμησης είναι μια πιο βιώσιμη οδός για την ψυχική ηρεμία από την ατέρμονη αναζήτηση ενός ιδανικού σωματικού βάρους. 

«Η απώλεια βάρους θα λύσει τα προβλήματα ψυχικής υγείας μου»
Η κατάθλιψη και η χαμηλή αυτοεκτίμηση μπορεί να φαίνονται προβλήματα που θα εξαφανιστούν αν μπορούσαμε να αλλάξουμε το σώμα μας. Παρόλο που η φυσική υγεία και η ψυχική υγεία συνδέονται, δεν υπάρχει καμία απόδειξη ότι η απώλεια βάρους από μόνη της μπορεί να θεραπεύσει τα ψυχικά βάσανα. Αντίθετα η περιοριστική δίαιτα και η υπερβολική εστίαση στο βάρος συνήθως επιδεινώνουν την ψυχική υγεία, αυξάνοντας την ανησυχία για το φαγητό, την κοινωνική απομόνωση και τα συναισθήματα αποτυχίας όταν το βάρος αναπόφευκτα κυμαίνεται (Bacon & Aphramor, 2011). 

Επιπλέον, ο στιγματισμός λόγω του βάρους, δηλαδή η εμπειρία της κριτικής ή της ντροπής λόγω του μεγέθους του σώματος, είναι ένας σημαντικός παράγοντας που οδηγεί σε κατάθλιψη, άγχος και χαμηλή αυτοεκτίμηση (Puhl & Suh, 2015). Η θεραπεία του συναισθηματικού πόνου αρχίζει με την άμεση αντιμετώπιση της δυσφορίας, όχι με την προσπάθεια ελέγχου ή συρρίκνωσης του σώματος. 

«Χρειάζομαι περισσότερη θέληση για να χάσω βάρος και να το κρατήσω μακριά»
Αυτός ο μύθος είναι από τους πιο επιβλαβείς, καθώς μετατρέπει μια βιολογική πραγματικότητα σε ηθικό ατόπημα. Η δίαιτα προκαλεί ισχυρές φυσιολογικές και ψυχολογικές αντιδράσεις που προορίζονται να μας κρατήσουν ζωντανούς, όπως ο μειωμένος μεταβολισμός, οι αυξημένες ορμόνες που σχετίζονται με την πείνα και η αυξημένη εστίαση στο φαγητό. Όταν οι άνθρωποι ανακτούν το βάρος τους μετά από δίαιτα συχνά κατηγορούν τον εαυτό τους και αισθάνονται έντονη ντροπή, εντείνοντας τη κατάθλιψη και το άγχος. Έρευνες δείχνουν ότι η μακροχρόνια απώλεια βάρους δεν είναι βιώσιμη για τους περισσότερους ανθρώπους, όχι γιατί είναι «τεμπέληδες» ή «έλλειψη πειθαρχίας», αλλά γιατί τα σώματά τους μάχονται για να τους προστατέψουν (Mann et al., 2007). 

Αυτός ο αδιάκοπος κύκλος αυτοκατηγορίας μπορεί να διαβρώσει σοβαρά την ψυχική υγεία. 

«Το να είμαι σε μεγαλύτερο σώμα είναι πάντα κακό για την ψυχική και σωματική μου υγεία»
Πράγματι οι άνθρωποι με «μεγαλύτερα σώματα» συχνά αντιμετωπίζουν περισσότερη ανησυχία και κατάθλιψη, αλλά είναι σημαντικό να αναρωτηθούμε γιατί. Έρευνες δείχνουν ότι αυτά τα ψυχικά προβλήματα συχνά προκαλούνται από τον στιγματισμό του βάρους, όχι από το μέγεθος του σώματος καθεαυτό (Tomiyama, 2014). Όταν κάποιος εκτίθεται συνεχώς σε ειρωνίες, διακρίσεις ή ιατρική προκατάληψη δεν είναι περίεργο ότι μπορεί να παλεύει με την αυτοεκτίμησή του, τα κοινωνικά σχόλια ή ακόμη και τα συμπτώματα τραύματος. Αυτό μπορεί να εμποδίζει επίσης τους ανθρώπους από το να ζητήσουν ψυχική υγειονομική περίθαλψη, φοβούμενοι την κρίση από τους υγιεινομικά υπεύθυνους. Ανατρέποντας αυτές τις προκαταλήψεις, τόσο στην κοινωνία όσο και μέσα μας μπορούμε να δημιουργήσουμε χώρο για συναισθηματική ευημερία ανεξαρτήτως μεγέθους. 

«Η εστίαση στην απώλεια βάρους είναι ο καλύτερος τρόπος για να φροντίσω την υγεία μου»
Η υγεία είναι πολύ πιο σύνθετη από έναν αριθμό στη ζυγαριά, ωστόσο όταν η υγεία ταυτίζεται με την απώλεια βάρους, οι άνθρωποι συχνά αναπτύσσουν εμμονικές συνήθειες που βλάπτουν την ψυχική τους υγεία. Αυτό περιλαμβάνει αυστηρούς κανόνες διατροφής, υπερβολική άσκηση ή αίσθημα ενοχής όταν δεν ανταποκρίνονται στους μη ρεαλιστικούς στόχους. Αντιθέτως, η έρευνα δείχνει ότι η υιοθέτηση συμπεριφορών όπως το τακτικό φαγητό, η άσκηση που μας ευχαριστεί και η διαχείριση του άγχους, ακόμα και χωρίς την απώλεια βάρους, μπορούν να βελτιώσουν τόσο τη σωματική όσο και την ψυχική υγεία (Tylka et al., 2014). 

Η αλλαγή εστίασης από το να συρρικνώνουμε το σώμα μας στην υποστήριξη της συναισθηματικής ευημερίας μπορεί να είναι απελευθερωτική και συνήθως οδηγεί σε καλύτερη μακροπρόθεσμη ψυχική υγεία. Η ιδέα ότι η απώλεια βάρους είναι το κλειδί για την ευτυχία και την υγεία είναι βαθιά ριζωμένη στην κουλτούρα μας, αλλά δεν αντέχει στην απόδειξη. Αν παλεύετε με τη σχέση σας με το φαγητό, το σώμα σας ή την ψυχική σας υγεία να ξέρετε ότι δεν χρειάζεται να τιμωρείτε τον εαυτό σας για να αξίζετε φροντίδα και σεβασμό. Η θεραπεία είναι εφικτή και δε ξεκινά μονάχα με μια δίαιτα. 

*Με στοιχεία από το Psychology Today.

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.