Είτε εργαζόμαστε είτε χαλαρώνουμε, εκτιθόμαστε μόνιμα σε μία οθόνη που ορίζει τις ζωές μας. Τα τηλέφωνα είναι ιδιαίτερα δύσκολο να αποφευχθούν: τα μεταφέρουμε παντού και τα χρησιμοποιούμε για πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες όπως τράπεζες ή αγορές τροφίμων, καθώς και για βίντεο, podcast ή παιχνίδια.
Στην Ισπανία, για παράδειγμα, οι άνθρωποι περνούν κατά μέσο όρο 5,45 ώρες την ημέρα στο διαδίκτυο, με παρόμοια ποσοστά σε όλη την Ευρώπη – ο μέσος όρος του Ηνωμένου Βασιλείου βρίσκεται στις 5,75 ώρες, ενώ η Πορτογαλία βρίσκεται στην κορυφή της κατάταξης της Ευρώπης με περίπου 7,5 ώρες την ημέρα.
Η ψηφιακή εποχή έχει αλλάξει την καθημερινότητά μας, έχει φέρει επανάσταση, σε βαθμό που τα social media είναι πλέον το προτιμώμενο μέσο καθημερινής επικοινωνίας μας και ενημέρωσης ενώ η πραγματικότητα βρίσκεται σε fast forward. Emails, 25 tabs ανοιχτά στον υπολογιστή, ενώ παράλληλα μπορεί να μιλάμε στο κινητό για το επόμενο project στη δουλειά σε ένα ατελείωτο multitasking. Το multitasking είναι να εστιάζεις σε περισσότερες από μία εργασίες ταυτόχρονα, είτε την ίδια ακριβώς στιγμή είτε μέσω επανειλημμένης εναλλαγής μεταξύ των εργασιών.
Στην ψηφιακή εποχή όμως, το multitasking έχει μετατραπεί σε Digital Multitasking, (ψηφιακή πολυδιεργασία) που δημιουργείται κυρίως μέσω της ταυτόχρονης χρήσης πολλαπλών ψηφιακών πλατφορμών και εφαρμογών. Οι χρήστες μπορεί να εναλλάσσονται μεταξύ της αποστολής email, της παρακολούθησης βίντεο, της ανάγνωσης άρθρων και της επικοινωνίας μέσω κοινωνικών δικτύων σε μικρά χρονικά διαστήματα. Η εύκολη προσβασιμότητα και η διαθεσιμότητα πληροφοριών σε συνδυασμό με τη συνεχή ροή ειδοποιήσεων και διακοπών ενθαρρύνει αυτή τη μορφή συμπεριφοράς.
Η συνεχής μετάβαση μεταξύ διαφορετικών ψηφιακών δραστηριοτήτων επηρεάζει όμως άμεσα τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι συγκεντρώνονται και διαχειρίζονται την προσοχή τους. Πλέον, ειδικά στη γενιά Gen Z η συγκέντρωση σε ένα μεγάλο κείμενο είναι εξαιρετικά δύσκολη. Αντίθετα, βρισκόμαστε να πηδάμε από εργασία σε εργασία ή από παράθυρο σε παράθυρο στον υπολογιστή και παλεύουμε να βρούμε την ηρεμία να συγκεντρωθούμε σε οτιδήποτε για περισσότερα από λίγα λεπτά.
Ένα χαρακτηριστικό του τρόπου με τον οποίο καταναλώνουμε περιεχόμενο πολυμέσων είναι ότι μας αναγκάζει να κάνουμε πολλαπλές εργασίες: εναλλάσσουμε διαφορετικούς τύπους περιεχομένου και πληροφοριών χωρίς να τα επεξεργαζόμαστε αργά. Αυτός ο τρόπος ανάγνωσης έχει αρνητικό αντίκτυπο στις σχολικές και εργασιακές επιδόσεις και δημιουργεί εξάρτηση – ενεργοποιεί τις ίδιες περιοχές του εγκεφάλου μας με τον εθισμό. Η συνεχής εναλλαγή μεταξύ ψηφιακών δραστηριοτήτων επιβαρύνει τον εγκέφαλο, μειώνοντας την ικανότητα για παρατεταμένη συγκέντρωση.
Σύμφωνα με μελέτες, όπως η έρευνα του Ophir, Nass και Wagner (2009), τα άτομα που επιδίδονται διαρκώς σε digital multitasking είναι πιο πιθανό να αποδίδουν χειρότερα σε εργασίες που απαιτούν συγκέντρωση και συνεχή εστίαση, ενώ δυσκολεύονται να φιλτράρουν πληροφορίες που δεν είναι σχετικές με την εργασία τους.
Μια μελέτη τόνισε ότι η πολυδιεργασία οδηγεί σε αύξηση του χρόνου ολοκλήρωσης των εργασιών και μείωση της ποιότητας, καθώς ο εγκέφαλος δεν μπορεί να επεξεργαστεί αποτελεσματικά πολλές πηγές πληροφορίας ταυτόχρονα.
Η επιφανειακή μάθηση είναι μια άλλη συνέπεια του digital multitasking . Σύμφωνα με μελέτες η συνεχής ροή πληροφοριών οδηγεί σε μειωμένη δυνατότητα για βαθιά σκέψη και επεξεργασία. Οι διαρκώς εναλλασόμενες εργασίες μειώνουν την ικανότητα του εγκεφάλου να προσαρμόζεται σε πιο παραδοσιακές μορφές μάθησης, όπου απαιτείται συνεχής και αδιάσπαστη προσοχή.
Επιπλέον, επηρεάζει επίσης την ποιότητα του ύπνου μας, η οποία συνδέεται στενά με το εύρος της προσοχής μας. Μέρος του προβλήματος είναι ότι έχουμε συνηθίσει να είμαστε συνεχώς συνδεδεμένοι με τις συσκευές μας, ακόμα και όταν πηγαίνουμε για ύπνο. Έχει αποδειχθεί ότι το φως από τις οθόνες μπερδεύει τον εγκέφαλό μας, κάνοντάς τον να πιστεύει ότι είναι μέρα, εμποδίζοντάς μας να παράγουμε μελατονίνη – την ορμόνη που μας βοηθά να κοιμηθούμε. Ο ύπνος είναι απαραίτητος για τη σταθεροποίηση της μνήμης και την προσεκτική απόδοση της επόμενης ημέρας.
Επομένως, δεν είναι τυχαίο ότι τα ζητήματα ελλείμματος προσοχής αυξάνονται. Για να παραμείνουμε συγκεντρωμένοι δεν χρειάζεται να είμαστε συνεχώς συνδεδεμένοι στο διαδίκτυο. Πράγματι, υπάρχει συζήτηση για την απαγόρευση ή τον περιορισμό της χρήσης συσκευών σε χώρους εργασίας και τάξεις. Η ψηφιακή πολυδιεργασία επηρεάζει δραστικά την προσοχή μας και τη γνωστική μας απόδοση. Παρά την αίσθηση ότι κερδίζουμε χρόνο με την ταυτόχρονη εκτέλεση πολλαπλών εργασιών, οι ακαδημαϊκές έρευνες αποδεικνύουν το αντίθετο. Η συνεχής εναλλαγή όχι μόνο αυξάνει το άγχος αλλά και μειώνει την ικανότητα εστίασης, καθιστώντας την ανάγκη για κατανόηση και προσαρμογή σε αυτές τις συνθήκες πιο σημαντική από ποτέ.
Υπάρχουν πολλά πράγματα που μπορούμε να κάνουμε για να μιεώσουμε το digital multitasking και να επεξεργαστούμε τις πληροφορίες πιο αργά.
Μείωση χρόνου οθόνης
Όταν πρέπει να εστιάσετε σε μία συγκεκριμένη δουλειά, αποσυνδεθείτε από οποιαδήποτε άλλη συσκευή ή κλείστε όλα τα έξτρα παράθυρα. Ελαχιστοποιήστε τον χρόνο οθόνης των παιδιών και περιορίστε τα σε εκπαιδευτικό περιεχόμενο όταν έχουν πρόσβαση σε αυτές τις συσκευές.
Φύση, περίπατοι και σωματική άσκηση
Επιστημονικά έχει αποδειχθεί ότι η επαφή με τη φύση έχε οφέλη για το εύρος της προσοχής μας, ακόμη και για τη συνολική πνευματική μας ικανότητα. Η σωματική δραστηριότητα είναι ευεργετική τόσο για τη σωματική όσο και για την ψυχική υγεία. Είναι ιδιαίτερα καλό για την προσοχή, τη μνήμη, τη συναισθηματική ρύθμιση και τη διάθεσή μας. Δημιουργήστε επίσης ρουτίνες που σας αποθαρρύνουν να παρασυρθείτε από ψηφιακές περισπασμούς. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει διαλογισμό, ακρόαση μουσικής ή ανάγνωση.
Καλός ύπνος
Βεβαιωθείτε ότι έχετε καλή ρουτίνα ύπνου μειώνοντας τη διέγερση πριν τον ύπνο. Κατά τη διάρκεια του ύπνου, ο εγκέφαλος επεξεργάζεται και αποθηκεύει πληροφορίες που έχουμε μάθει μέσα στην ημέρα. Μελέτες δείχνουν ότι ο ύπνος REM παίζει σημαντικό ρόλο στη μετατροπή των βραχυπρόθεσμων αναμνήσεων σε μακροχρόνιες.
Προσαρμογή περιβάλλοντος
Εάν εργάζεστε από το σπίτι, για παράδειγμα, κρατήστε έναν ξεχωριστό χώρο για εργασία και κρατήστε ό,τι έχει σχέση με την εργασία μακριά από το οπτικό σας πεδίο όταν δεν δουλεύετε. Γενικότερα, χρησιμοποιήστε χρονόμετρα για να εκτελέσετε μεγαλύτερες εργασίες και να κάνετε μικρά διαλείμματα – μπορείτε στη συνέχεια, σταδιακά αλλά συνειδητά, να αυξήσετε τον χρόνο που αφιερώνετε για να επικεντρωθείτε σε μια εργασία. Η σειρά των εργασιών είναι επίσης σημαντική: κάντε πρώτα τις δραστηριότητες που απαιτούν περισσότερη προσοχή ή προσπάθεια και μετά ολοκληρώστε με ευκολότερες – η προσοχή μας τείνει να μειώνεται καθώς κουραζόμαστε.
Διαβάστε επίσης: Παγιδευμένοι στην ντοπαμίνη του αέναου σκρολαρίσματος
Είτε εργαζόμαστε είτε χαλαρώνουμε, εκτιθόμαστε μόνιμα σε μία οθόνη που ορίζει τις ζωές μας. Τα τηλέφωνα είναι ιδιαίτερα δύσκολο να αποφευχθούν: τα μεταφέρουμε παντού και τα χρησιμοποιούμε για πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες όπως τράπεζες ή αγορές τροφίμων, καθώς και για βίντεο, podcast ή παιχνίδια.
Στην Ισπανία, για παράδειγμα, οι άνθρωποι περνούν κατά μέσο όρο 5,45 ώρες την ημέρα στο διαδίκτυο, με παρόμοια ποσοστά σε όλη την Ευρώπη – ο μέσος όρος του Ηνωμένου Βασιλείου βρίσκεται στις 5,75 ώρες, ενώ η Πορτογαλία βρίσκεται στην κορυφή της κατάταξης της Ευρώπης με περίπου 7,5 ώρες την ημέρα.
Η ψηφιακή εποχή έχει αλλάξει την καθημερινότητά μας, έχει φέρει επανάσταση, σε βαθμό που τα social media είναι πλέον το προτιμώμενο μέσο καθημερινής επικοινωνίας μας και ενημέρωσης ενώ η πραγματικότητα βρίσκεται σε fast forward. Emails, 25 tabs ανοιχτά στον υπολογιστή, ενώ παράλληλα μπορεί να μιλάμε στο κινητό για το επόμενο project στη δουλειά σε ένα ατελείωτο multitasking. Το multitasking είναι να εστιάζεις σε περισσότερες από μία εργασίες ταυτόχρονα, είτε την ίδια ακριβώς στιγμή είτε μέσω επανειλημμένης εναλλαγής μεταξύ των εργασιών.
Στην ψηφιακή εποχή όμως, το multitasking έχει μετατραπεί σε Digital Multitasking, (ψηφιακή πολυδιεργασία) που δημιουργείται κυρίως μέσω της ταυτόχρονης χρήσης πολλαπλών ψηφιακών πλατφορμών και εφαρμογών. Οι χρήστες μπορεί να εναλλάσσονται μεταξύ της αποστολής email, της παρακολούθησης βίντεο, της ανάγνωσης άρθρων και της επικοινωνίας μέσω κοινωνικών δικτύων σε μικρά χρονικά διαστήματα. Η εύκολη προσβασιμότητα και η διαθεσιμότητα πληροφοριών σε συνδυασμό με τη συνεχή ροή ειδοποιήσεων και διακοπών ενθαρρύνει αυτή τη μορφή συμπεριφοράς.
Η συνεχής μετάβαση μεταξύ διαφορετικών ψηφιακών δραστηριοτήτων επηρεάζει όμως άμεσα τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι συγκεντρώνονται και διαχειρίζονται την προσοχή τους. Πλέον, ειδικά στη γενιά Gen Z η συγκέντρωση σε ένα μεγάλο κείμενο είναι εξαιρετικά δύσκολη. Αντίθετα, βρισκόμαστε να πηδάμε από εργασία σε εργασία ή από παράθυρο σε παράθυρο στον υπολογιστή και παλεύουμε να βρούμε την ηρεμία να συγκεντρωθούμε σε οτιδήποτε για περισσότερα από λίγα λεπτά.
Ένα χαρακτηριστικό του τρόπου με τον οποίο καταναλώνουμε περιεχόμενο πολυμέσων είναι ότι μας αναγκάζει να κάνουμε πολλαπλές εργασίες: εναλλάσσουμε διαφορετικούς τύπους περιεχομένου και πληροφοριών χωρίς να τα επεξεργαζόμαστε αργά. Αυτός ο τρόπος ανάγνωσης έχει αρνητικό αντίκτυπο στις σχολικές και εργασιακές επιδόσεις και δημιουργεί εξάρτηση – ενεργοποιεί τις ίδιες περιοχές του εγκεφάλου μας με τον εθισμό. Η συνεχής εναλλαγή μεταξύ ψηφιακών δραστηριοτήτων επιβαρύνει τον εγκέφαλο, μειώνοντας την ικανότητα για παρατεταμένη συγκέντρωση.
Σύμφωνα με μελέτες, όπως η έρευνα του Ophir, Nass και Wagner (2009), τα άτομα που επιδίδονται διαρκώς σε digital multitasking είναι πιο πιθανό να αποδίδουν χειρότερα σε εργασίες που απαιτούν συγκέντρωση και συνεχή εστίαση, ενώ δυσκολεύονται να φιλτράρουν πληροφορίες που δεν είναι σχετικές με την εργασία τους.
Μια μελέτη τόνισε ότι η πολυδιεργασία οδηγεί σε αύξηση του χρόνου ολοκλήρωσης των εργασιών και μείωση της ποιότητας, καθώς ο εγκέφαλος δεν μπορεί να επεξεργαστεί αποτελεσματικά πολλές πηγές πληροφορίας ταυτόχρονα.
Η επιφανειακή μάθηση είναι μια άλλη συνέπεια του digital multitasking . Σύμφωνα με μελέτες η συνεχής ροή πληροφοριών οδηγεί σε μειωμένη δυνατότητα για βαθιά σκέψη και επεξεργασία. Οι διαρκώς εναλλασόμενες εργασίες μειώνουν την ικανότητα του εγκεφάλου να προσαρμόζεται σε πιο παραδοσιακές μορφές μάθησης, όπου απαιτείται συνεχής και αδιάσπαστη προσοχή.
Επιπλέον, επηρεάζει επίσης την ποιότητα του ύπνου μας, η οποία συνδέεται στενά με το εύρος της προσοχής μας. Μέρος του προβλήματος είναι ότι έχουμε συνηθίσει να είμαστε συνεχώς συνδεδεμένοι με τις συσκευές μας, ακόμα και όταν πηγαίνουμε για ύπνο. Έχει αποδειχθεί ότι το φως από τις οθόνες μπερδεύει τον εγκέφαλό μας, κάνοντάς τον να πιστεύει ότι είναι μέρα, εμποδίζοντάς μας να παράγουμε μελατονίνη – την ορμόνη που μας βοηθά να κοιμηθούμε. Ο ύπνος είναι απαραίτητος για τη σταθεροποίηση της μνήμης και την προσεκτική απόδοση της επόμενης ημέρας.
Επομένως, δεν είναι τυχαίο ότι τα ζητήματα ελλείμματος προσοχής αυξάνονται. Για να παραμείνουμε συγκεντρωμένοι δεν χρειάζεται να είμαστε συνεχώς συνδεδεμένοι στο διαδίκτυο. Πράγματι, υπάρχει συζήτηση για την απαγόρευση ή τον περιορισμό της χρήσης συσκευών σε χώρους εργασίας και τάξεις. Η ψηφιακή πολυδιεργασία επηρεάζει δραστικά την προσοχή μας και τη γνωστική μας απόδοση. Παρά την αίσθηση ότι κερδίζουμε χρόνο με την ταυτόχρονη εκτέλεση πολλαπλών εργασιών, οι ακαδημαϊκές έρευνες αποδεικνύουν το αντίθετο. Η συνεχής εναλλαγή όχι μόνο αυξάνει το άγχος αλλά και μειώνει την ικανότητα εστίασης, καθιστώντας την ανάγκη για κατανόηση και προσαρμογή σε αυτές τις συνθήκες πιο σημαντική από ποτέ.
Υπάρχουν πολλά πράγματα που μπορούμε να κάνουμε για να μιεώσουμε το digital multitasking και να επεξεργαστούμε τις πληροφορίες πιο αργά.
Μείωση χρόνου οθόνης
Όταν πρέπει να εστιάσετε σε μία συγκεκριμένη δουλειά, αποσυνδεθείτε από οποιαδήποτε άλλη συσκευή ή κλείστε όλα τα έξτρα παράθυρα. Ελαχιστοποιήστε τον χρόνο οθόνης των παιδιών και περιορίστε τα σε εκπαιδευτικό περιεχόμενο όταν έχουν πρόσβαση σε αυτές τις συσκευές.
Φύση, περίπατοι και σωματική άσκηση
Επιστημονικά έχει αποδειχθεί ότι η επαφή με τη φύση έχε οφέλη για το εύρος της προσοχής μας, ακόμη και για τη συνολική πνευματική μας ικανότητα. Η σωματική δραστηριότητα είναι ευεργετική τόσο για τη σωματική όσο και για την ψυχική υγεία. Είναι ιδιαίτερα καλό για την προσοχή, τη μνήμη, τη συναισθηματική ρύθμιση και τη διάθεσή μας. Δημιουργήστε επίσης ρουτίνες που σας αποθαρρύνουν να παρασυρθείτε από ψηφιακές περισπασμούς. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει διαλογισμό, ακρόαση μουσικής ή ανάγνωση.
Καλός ύπνος
Βεβαιωθείτε ότι έχετε καλή ρουτίνα ύπνου μειώνοντας τη διέγερση πριν τον ύπνο. Κατά τη διάρκεια του ύπνου, ο εγκέφαλος επεξεργάζεται και αποθηκεύει πληροφορίες που έχουμε μάθει μέσα στην ημέρα. Μελέτες δείχνουν ότι ο ύπνος REM παίζει σημαντικό ρόλο στη μετατροπή των βραχυπρόθεσμων αναμνήσεων σε μακροχρόνιες.
Προσαρμογή περιβάλλοντος
Εάν εργάζεστε από το σπίτι, για παράδειγμα, κρατήστε έναν ξεχωριστό χώρο για εργασία και κρατήστε ό,τι έχει σχέση με την εργασία μακριά από το οπτικό σας πεδίο όταν δεν δουλεύετε. Γενικότερα, χρησιμοποιήστε χρονόμετρα για να εκτελέσετε μεγαλύτερες εργασίες και να κάνετε μικρά διαλείμματα – μπορείτε στη συνέχεια, σταδιακά αλλά συνειδητά, να αυξήσετε τον χρόνο που αφιερώνετε για να επικεντρωθείτε σε μια εργασία. Η σειρά των εργασιών είναι επίσης σημαντική: κάντε πρώτα τις δραστηριότητες που απαιτούν περισσότερη προσοχή ή προσπάθεια και μετά ολοκληρώστε με ευκολότερες – η προσοχή μας τείνει να μειώνεται καθώς κουραζόμαστε.
Διαβάστε επίσης: Παγιδευμένοι στην ντοπαμίνη του αέναου σκρολαρίσματος
