Όλοι έχουμε μεγαλώσει με την ιδέα ότι το γάλα δυναμώνει και είναι απαραίτητο για την ανατροφή ενός παιδιού. Ειδικά όσοι μεγαλώσαμε μέχρι και τη δεκαετία του 90 (που δεν υπήρχαν οι σημερινές εναλλακτικές φυτικών ροφημάτων και η ενημέρωση που υπάρχει σήμερα), σίγουρα θυμόμαστε την κλασική διαφήμιση μεγάλης εταιρείας γάλακτος που έκλεινε με την ατάκα: «Μεγαλώνει μεγαλώνει γερά παιδιά!»
Με την πάροδο του χρόνου, στη βιομηχανία πέρα από το εβαπορέ και τη σκόνη βέβαια για τα μωρά, βγήκαν και γάλατα που καλύπτουν τεράστιο φάσμα προτιμήσεων και αναγκών. Φρέσκο, πλήρες, αποβουτυρωμένο, ημιαποβουτυρωμένο, ελαφρύ, χωρίς λακτόζη με αποκορύφωμα τα τελευταία χρόνια τα ροφήματα φυτικής προέλευσης, από βρώμη, ξηρούς καρπούς, σόγια, σε διάφορες γεύσεις. Όμως οι τόσες διαφημίσεις και η εμμονή για το γάλα καλλιέργησε από το 2000 και μετά μία επιφυλακτικότητα στους ενήλικες που μεγάλωσαν με αυτό και σταδιακά, όταν η πληροφόρηση έγινε άμεση και εύκολη συνειδητοποίησαν ότι το γάλα ίσως δεν αποτελεί τόσο επιτακτική ανάγκη όσο η τηλεόραση και το κυρίαρχο αφήγημα μας έκανε να πιστέψουμε.
Τα στοιχεία δείχνουν ότι το αγελαδινό γάλα είναι γεμάτο με απαραίτητα θρεπτικά συστατικά όπως ασβέστιο, ψευδάργυρο, μαγνήσιο, φώσφορο, πρωτεΐνες, λίπος και πολλά άλλα που βοηθούν το σώμα μας να λειτουργεί. Η διατροφολόγος Kimberly O’Brien στο Πανεπιστήμιο Cornell λέει ότι ενώ στα φυτικά γάλατα προστίθενται μερικά από αυτά τα θρεπτικά συστατικά, το κανονικό γάλα εμπεριέχει όλο το πακέτων ιχνοστοιχείων και βιταμινών. Επομένως, είναι ακριβές ότι το γάλα περιέχει πράγματα που είναι καλά για τον οργανισμό, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι το γάλα είναι για όλους. Για διάφορους λόγους, κάποιος μπορεί να έχει δυσανεξία στη λακτόζη, πράγμα που σημαίνει ότι το πεπτικό του σύστημα δεν μπορεί να τη διασπάσει, η οποία υπάρχει μόνο στα γαλακτοκομικά.
«Υπάρχει κάποια εγκυρότητα στην επιφυλακτικότητα που έχει καλλιεργθεί», λέει η Michelle Averill, καθηγήτρια διατροφικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο της Washington. «Η κατανάλωση γαλακτοκομικών δεν είναι κατάλληλη για όλες τις πολιτιστικές ομάδες». Αυτό δεν σημαίνει ότι τα γαλακτοκομικά είναι κακά, αλλά αυτά τα γαλακτοκομικά δεν είναι τόσο πανταχού παρόντα σε ορισμένους πολιτισμούς όσο είναι, για παράδειγμα, στη γαλλική και την αμερικανική διατροφή. Οι δίαιτες της Ανατολικής Ασίας, για παράδειγμα, δεν περιλαμβάνουν πολλά γαλακτοκομικά, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι λείπουν. «Η κατανάλωση γαλακτοκομικών, όπως το αγελαδινό γάλα, δεν περιλαμβάνεται πολιτισμικά σε όλα τα διατροφικά πρότυπα», λέει η Averill. «Έτσι, είναι μια πολιτισμική σύσταση όταν λέμε «Πιες γάλα». Η O’Brien αναγνωρίζει επίσης ότι τίποτα δεν είναι μοναδικό, ούτε καν το γάλα. «Είναι πολύ δύσκολο να συνταγογραφηθεί μια δίαιτα για ολόκληρο τον πλανήτη».
Αναμφισβήτητα, οι άνθρωποι χρειάζονται νερό, οξυγόνο και ύπνο, μεταξύ άλλων, για να ζήσουν. Ενώ όμως τα σώματά μας απαιτούν ασβέστιο, πρωτεΐνες, λίπος, μαγνήσιο, ψευδάργυρο και φώσφορο – όλα τα οποία το αγελαδινό γάλα είναι γεμάτο – δεν είναι απαραίτητο όλα αυτά μπορούν να εξασφαλιστούν μόνο από το γάλα.
Το ασβέστιο βοηθά στη δημιουργία γερών οστών. Η O’Brien λέει ότι «περίπου στην ηλικία των 20 ετών, το μεγαλύτερο μέρος της οστικής μάζας ενός ανθρώπου έχει συσσωρευτεί. Μέχρι την ηλικία των 30 ετών, ο σκελετός ενός ατόμου έχει φτάσει στη μέγιστη οστική πυκνότητα. Αυτός είναι ένας λόγος για τον οποίο το γάλα θεωρείται βασικό προϊόν για τα παιδιά, επειδή τα πρώτα 20 χρόνια της ζωής είναι κρίσιμα για την ενίσχυση του μοναδικού σκελετού που θα έχετε ποτέ. Επιπλέον, όπως πολλά άλλα πράγματα, η γενετική καθορίζει την οστική πυκνότητα κάποιου. Εάν η οικογένεια κάποιου έχει ιστορικό οστεοπόρωσης (μια ασθένεια των οστών λόγω μειωμένης οστικής πυκνότητας και μάζας που μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο τραυματισμού), η τακτική κατανάλωση γάλακτος στην παιδική ηλικία μπορεί να βοηθήσει την αντιμετώπιση των συνεπειών».
Αλλά δεν χρειαζόμαστε μόνο ασβέστιο για τα οστά μας. Το ασβέστιο του ορού, το οποίο είναι το στοιχείο που υπάρχει στην κυκλοφορία του αίματός μας, είναι ζωτικής σημασίας για υγιείς μυϊκές συσπάσεις. Όταν το νευρικό σύστημα τραντάζει έναν μυ για να λυγίσει, αυτός ο μυς απελευθερώνει ασβέστιο από τις εσωτερικές αποθήκες των κυττάρων του, επιτρέποντας στις μυϊκές πρωτεΐνες να προκαλέσουν συστολή. Σε αυτήν την κατάσταση, το ασβέστιο λειτουργεί επίσης ως αυτό που η O’Brien αποκαλεί «ισχυρό παράγοντα σηματοδότησης» για τα κύτταρα, με την απελευθέρωσή εκείνη τη στιγμή να δίνει εντολή στα μυϊκά κύτταρα να συστέλλονται. Ακόμη και η καρδιά χρειάζεται το ασβέστιο από το περιβάλλον αίμα για να συνεχίσει να αντλεί. «Εάν το σώμα κερδίζει ή χάνει πάρα πολύ ασβέστιο, αυτή η ανισορροπία μπορεί να προκαλέσει ελαττώματα συστολής», σύμφωνα με την O’Brien. Όταν δεν υπάρχει αρκετό ασβέστιο ορού – η O’Brien λέει ότι έχουμε 10 χιλιοστόγραμμα ασβεστίου ανά δεκατόλιτρο αίματος – το σώμα το τραβάει από τα οστά μας, τα οποία λειτουργούν τράπεζες ασβεστίου. «Από τη στιγμή που έχετε αποστραγγίσει τον σκελετό σας σε μεγάλο βαθμό, δεν μπορείτε να τον επαναφέρετε στο φυσιολογικό», λέει η O’Brien. Αυτό μπορεί να επηρεάσει την ποιότητα ζωής και ακόμη και τη θνησιμότητα σε περίπτωση που κάποιος υποστεί κάταγμα ισχίου.
Ενώ το γάλα είναι μια ενιαία πλούσια σε θρεπτικά συστατικά πηγή τροφής, υπάρχουν εναλλακτικές που προσφέρουν αυτά τα θρεπτικά συστατικά, από άλλες ομάδες τροφίμων. Το μειονέκτημα είναι ότι πρέπει κανείς να μελετήσει και να βεβαιωθεί ότι συνδυάζει σωστά τροφές για όλες αυτές τις βιταμίνες. Ειδικά για τα παιδιά, που χρειάζονται όλο το ασβέστιο που μπορούν να πάρουν για να ενισχύσουν τους σκελετούς τους, το γάλα μπορεί να είναι μια εύκολη και μοναδική δόση καλής ουσίας. Η Averill προτείνει ότι τα παιδιά που τρώνε επιλεκτικά και δεν πίνουν γάλα ότι μπορούν να λάβουν εξίσου πολλά από τα ίδια θρεπτικά συστατικά από τα φυτικά γάλατα. Μια διατροφή με ποικιλία συστατικών που αποτελείται από πολλά διαφορετικά δημητριακά, πρωτεΐνες και λαχανικά είναι δυνατόν να παρέχει όλα τα θρεπτικά συστατικά που χρειάζεται κάποιος και το φυτικό γάλα συμπληρώνει με τη σειρά του οποιοδήποτε κενό. Υποστηρίζει επίσης ότι η οστική πυκνότητα στους vegan πληθυσμούς δεν επηρεάζεται ομοιόμορφα. Αυτό σημαίνει ότι δεν είναι μόνο τα γαλακτοκομικά που μπορούν να διατηρήσουν τα επίπεδα ασβεστίου μας σε καλά επίπεδα, αλλά υπάρχουν πολλές πηγές όπως τα αμύγδαλα, τα φυλλώδη χόρτα και η σόγια.
«Δεν λέω ότι μια φόρμα είναι καλύτερη από μια άλλη», λέει η O’Brien. «Είναι καλό που έχουμε εναλλακτικές πηγές εμπλουτισμένων τροφίμων που οι άνθρωποι μπορούν να αντικαταστήσουν για να λάβουν αυτά τα θρεπτικά συστατικά».
Απλά τελικά, απ’ότι φαίνεται, το γάλα δεν είναι ο μόνος τρόπος, αλλά είναι ένας τρόπος για να εξασφαλίσει ο οργανισμός τα απαραίτητα ιχνοστοιχεία και βιταμίνες.
Όλοι έχουμε μεγαλώσει με την ιδέα ότι το γάλα δυναμώνει και είναι απαραίτητο για την ανατροφή ενός παιδιού. Ειδικά όσοι μεγαλώσαμε μέχρι και τη δεκαετία του 90 (που δεν υπήρχαν οι σημερινές εναλλακτικές φυτικών ροφημάτων και η ενημέρωση που υπάρχει σήμερα), σίγουρα θυμόμαστε την κλασική διαφήμιση μεγάλης εταιρείας γάλακτος που έκλεινε με την ατάκα: «Μεγαλώνει μεγαλώνει γερά παιδιά!»
Με την πάροδο του χρόνου, στη βιομηχανία πέρα από το εβαπορέ και τη σκόνη βέβαια για τα μωρά, βγήκαν και γάλατα που καλύπτουν τεράστιο φάσμα προτιμήσεων και αναγκών. Φρέσκο, πλήρες, αποβουτυρωμένο, ημιαποβουτυρωμένο, ελαφρύ, χωρίς λακτόζη με αποκορύφωμα τα τελευταία χρόνια τα ροφήματα φυτικής προέλευσης, από βρώμη, ξηρούς καρπούς, σόγια, σε διάφορες γεύσεις. Όμως οι τόσες διαφημίσεις και η εμμονή για το γάλα καλλιέργησε από το 2000 και μετά μία επιφυλακτικότητα στους ενήλικες που μεγάλωσαν με αυτό και σταδιακά, όταν η πληροφόρηση έγινε άμεση και εύκολη συνειδητοποίησαν ότι το γάλα ίσως δεν αποτελεί τόσο επιτακτική ανάγκη όσο η τηλεόραση και το κυρίαρχο αφήγημα μας έκανε να πιστέψουμε.
Τα στοιχεία δείχνουν ότι το αγελαδινό γάλα είναι γεμάτο με απαραίτητα θρεπτικά συστατικά όπως ασβέστιο, ψευδάργυρο, μαγνήσιο, φώσφορο, πρωτεΐνες, λίπος και πολλά άλλα που βοηθούν το σώμα μας να λειτουργεί. Η διατροφολόγος Kimberly O’Brien στο Πανεπιστήμιο Cornell λέει ότι ενώ στα φυτικά γάλατα προστίθενται μερικά από αυτά τα θρεπτικά συστατικά, το κανονικό γάλα εμπεριέχει όλο το πακέτων ιχνοστοιχείων και βιταμινών. Επομένως, είναι ακριβές ότι το γάλα περιέχει πράγματα που είναι καλά για τον οργανισμό, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι το γάλα είναι για όλους. Για διάφορους λόγους, κάποιος μπορεί να έχει δυσανεξία στη λακτόζη, πράγμα που σημαίνει ότι το πεπτικό του σύστημα δεν μπορεί να τη διασπάσει, η οποία υπάρχει μόνο στα γαλακτοκομικά.
«Υπάρχει κάποια εγκυρότητα στην επιφυλακτικότητα που έχει καλλιεργθεί», λέει η Michelle Averill, καθηγήτρια διατροφικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο της Washington. «Η κατανάλωση γαλακτοκομικών δεν είναι κατάλληλη για όλες τις πολιτιστικές ομάδες». Αυτό δεν σημαίνει ότι τα γαλακτοκομικά είναι κακά, αλλά αυτά τα γαλακτοκομικά δεν είναι τόσο πανταχού παρόντα σε ορισμένους πολιτισμούς όσο είναι, για παράδειγμα, στη γαλλική και την αμερικανική διατροφή. Οι δίαιτες της Ανατολικής Ασίας, για παράδειγμα, δεν περιλαμβάνουν πολλά γαλακτοκομικά, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι λείπουν. «Η κατανάλωση γαλακτοκομικών, όπως το αγελαδινό γάλα, δεν περιλαμβάνεται πολιτισμικά σε όλα τα διατροφικά πρότυπα», λέει η Averill. «Έτσι, είναι μια πολιτισμική σύσταση όταν λέμε «Πιες γάλα». Η O’Brien αναγνωρίζει επίσης ότι τίποτα δεν είναι μοναδικό, ούτε καν το γάλα. «Είναι πολύ δύσκολο να συνταγογραφηθεί μια δίαιτα για ολόκληρο τον πλανήτη».
Αναμφισβήτητα, οι άνθρωποι χρειάζονται νερό, οξυγόνο και ύπνο, μεταξύ άλλων, για να ζήσουν. Ενώ όμως τα σώματά μας απαιτούν ασβέστιο, πρωτεΐνες, λίπος, μαγνήσιο, ψευδάργυρο και φώσφορο – όλα τα οποία το αγελαδινό γάλα είναι γεμάτο – δεν είναι απαραίτητο όλα αυτά μπορούν να εξασφαλιστούν μόνο από το γάλα.
Το ασβέστιο βοηθά στη δημιουργία γερών οστών. Η O’Brien λέει ότι «περίπου στην ηλικία των 20 ετών, το μεγαλύτερο μέρος της οστικής μάζας ενός ανθρώπου έχει συσσωρευτεί. Μέχρι την ηλικία των 30 ετών, ο σκελετός ενός ατόμου έχει φτάσει στη μέγιστη οστική πυκνότητα. Αυτός είναι ένας λόγος για τον οποίο το γάλα θεωρείται βασικό προϊόν για τα παιδιά, επειδή τα πρώτα 20 χρόνια της ζωής είναι κρίσιμα για την ενίσχυση του μοναδικού σκελετού που θα έχετε ποτέ. Επιπλέον, όπως πολλά άλλα πράγματα, η γενετική καθορίζει την οστική πυκνότητα κάποιου. Εάν η οικογένεια κάποιου έχει ιστορικό οστεοπόρωσης (μια ασθένεια των οστών λόγω μειωμένης οστικής πυκνότητας και μάζας που μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο τραυματισμού), η τακτική κατανάλωση γάλακτος στην παιδική ηλικία μπορεί να βοηθήσει την αντιμετώπιση των συνεπειών».
Αλλά δεν χρειαζόμαστε μόνο ασβέστιο για τα οστά μας. Το ασβέστιο του ορού, το οποίο είναι το στοιχείο που υπάρχει στην κυκλοφορία του αίματός μας, είναι ζωτικής σημασίας για υγιείς μυϊκές συσπάσεις. Όταν το νευρικό σύστημα τραντάζει έναν μυ για να λυγίσει, αυτός ο μυς απελευθερώνει ασβέστιο από τις εσωτερικές αποθήκες των κυττάρων του, επιτρέποντας στις μυϊκές πρωτεΐνες να προκαλέσουν συστολή. Σε αυτήν την κατάσταση, το ασβέστιο λειτουργεί επίσης ως αυτό που η O’Brien αποκαλεί «ισχυρό παράγοντα σηματοδότησης» για τα κύτταρα, με την απελευθέρωσή εκείνη τη στιγμή να δίνει εντολή στα μυϊκά κύτταρα να συστέλλονται. Ακόμη και η καρδιά χρειάζεται το ασβέστιο από το περιβάλλον αίμα για να συνεχίσει να αντλεί. «Εάν το σώμα κερδίζει ή χάνει πάρα πολύ ασβέστιο, αυτή η ανισορροπία μπορεί να προκαλέσει ελαττώματα συστολής», σύμφωνα με την O’Brien. Όταν δεν υπάρχει αρκετό ασβέστιο ορού – η O’Brien λέει ότι έχουμε 10 χιλιοστόγραμμα ασβεστίου ανά δεκατόλιτρο αίματος – το σώμα το τραβάει από τα οστά μας, τα οποία λειτουργούν τράπεζες ασβεστίου. «Από τη στιγμή που έχετε αποστραγγίσει τον σκελετό σας σε μεγάλο βαθμό, δεν μπορείτε να τον επαναφέρετε στο φυσιολογικό», λέει η O’Brien. Αυτό μπορεί να επηρεάσει την ποιότητα ζωής και ακόμη και τη θνησιμότητα σε περίπτωση που κάποιος υποστεί κάταγμα ισχίου.
Ενώ το γάλα είναι μια ενιαία πλούσια σε θρεπτικά συστατικά πηγή τροφής, υπάρχουν εναλλακτικές που προσφέρουν αυτά τα θρεπτικά συστατικά, από άλλες ομάδες τροφίμων. Το μειονέκτημα είναι ότι πρέπει κανείς να μελετήσει και να βεβαιωθεί ότι συνδυάζει σωστά τροφές για όλες αυτές τις βιταμίνες. Ειδικά για τα παιδιά, που χρειάζονται όλο το ασβέστιο που μπορούν να πάρουν για να ενισχύσουν τους σκελετούς τους, το γάλα μπορεί να είναι μια εύκολη και μοναδική δόση καλής ουσίας. Η Averill προτείνει ότι τα παιδιά που τρώνε επιλεκτικά και δεν πίνουν γάλα ότι μπορούν να λάβουν εξίσου πολλά από τα ίδια θρεπτικά συστατικά από τα φυτικά γάλατα. Μια διατροφή με ποικιλία συστατικών που αποτελείται από πολλά διαφορετικά δημητριακά, πρωτεΐνες και λαχανικά είναι δυνατόν να παρέχει όλα τα θρεπτικά συστατικά που χρειάζεται κάποιος και το φυτικό γάλα συμπληρώνει με τη σειρά του οποιοδήποτε κενό. Υποστηρίζει επίσης ότι η οστική πυκνότητα στους vegan πληθυσμούς δεν επηρεάζεται ομοιόμορφα. Αυτό σημαίνει ότι δεν είναι μόνο τα γαλακτοκομικά που μπορούν να διατηρήσουν τα επίπεδα ασβεστίου μας σε καλά επίπεδα, αλλά υπάρχουν πολλές πηγές όπως τα αμύγδαλα, τα φυλλώδη χόρτα και η σόγια.
«Δεν λέω ότι μια φόρμα είναι καλύτερη από μια άλλη», λέει η O’Brien. «Είναι καλό που έχουμε εναλλακτικές πηγές εμπλουτισμένων τροφίμων που οι άνθρωποι μπορούν να αντικαταστήσουν για να λάβουν αυτά τα θρεπτικά συστατικά».
Απλά τελικά, απ’ότι φαίνεται, το γάλα δεν είναι ο μόνος τρόπος, αλλά είναι ένας τρόπος για να εξασφαλίσει ο οργανισμός τα απαραίτητα ιχνοστοιχεία και βιταμίνες.
