«Έγινα σαν παντζάρι». «Μου κόπηκαν τα πόδια». «Πετάω στα σύννεφα». «Μ’ έλουσε κρύος ιδρώτας». «Ανακατεύομαι». «Νιώθω έναν κόμπο στον λαιμό». «Έπαθα ψυχρολουσία». «Μου ράγισε την καρδιά». Οι εκφράσεις που χρησιμοποιούμε για να εξηγήσουμε πώς νιώθουμε παρέχουν μια πολύ χρήσιμη πληροφορία: πώς αποτυπώνεται στο σώμα μας το συναίσθημα.
Διάφορες έρευνες έχουν επιβεβαιώσει τη στενή σύνδεση μεταξύ της συναισθηματικής κατάστασης και του σώματος. Οι επιστήμονες από τη Φινλανδία, Lauri Nummenmaa, Enrico Glerean, Riitta Hari και Jari K. Hietanen, έχουν καταφέρει με την έρευνά τους να πάνε ένα βήμα παραπέρα δημιουργώντας τους χάρτες που καταγράφουν την τοποθέτηση διάφορων συναισθημάτων εντός του ανθρώπινου σώματος. Αυτή η εντυπωσιακή έρευνα καταδεικνύει τον τρόπο με τον οποίο τα συναισθήματα επηρεάζουν τη βιοχημεία και τη γενικότερη λειτουργία του οργανισμού μας.
Παρά το γεγονός ότι το συναίσθημα είναι υποκειμενικό – δηλαδή δεν μπορούμε να γνωρίζουμε με βεβαιότητα πώς ακριβώς βιώνει κανείς τη λύπη, για παράδειγμα – οι σωματικές αντιδράσεις που προκαλούν τα συναισθήματα είναι κοινές για όλους, ανεξαρτήτως καταγωγής και φύλου.
Στη μελέτη συμμετείχαν πάνω από 700 άτομα, τα οποία υποβλήθηκαν σε πέντε διαφορετικά πειράματα. Σε ένα από αυτά, ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες να χρωματίσουν το σημείο του ανθρώπινου σώματος όπου ένιωθαν ότι ενεργοποιούνται τα διάφορα συναισθήματα. Τα δεδομένα αυτά συλλέχθηκαν και αναλύθηκαν, καταλήγοντας στη δημιουργία χαρτών που απεικονίζουν την τοποθεσία κάθε συναισθήματος εντός του ανθρώπινου σώματος.
Εντοπίζοντας τα συναισθήματα στο σώμα
Η χαρά είναι το μοναδικό συναίσθημα που φαίνεται να ενεργοποιεί ολόκληρο το σώμα. Βρισκόμαστε σε κατάσταση διέγερσης, έχουμε την αίσθηση ότι είμαστε σούπερ ήρωες, κάτι που φαίνεται και από τις εκφράσεις «πετάω απ’ τη χαρά μου» και «πετάω στα σύννεφα». Αντίθετα, στην κατάθλιψη παρατηρείται μειωμένη δραστηριότητα· το σώμα αδιαφορεί, μουδιάζει, αδρανοποιείται.
Τα υπόλοιπα συναισθήματα αντανακλούν σε συγκεκριμένα σημεία του σώματος. Ορισμένα, όπως τα θετικά της ευγνωμοσύνης και της εγγύτητας και τα αρνητικά της ενοχής και της απόγνωσης εντοπίζονται περίπου στα ίδια σημεία – στην καρδιά, το κεφάλι, το στομάχι. Ένα ενδιαφέρον συμπέρασμα που προέκυψε από την έρευνα είναι ότι κατανοούμε τα συναισθήματα των άλλων προσομοιώνοντας τις επιπτώσεις τους στο δικό μας σώμα.
Κεφάλι: Ο βασικός καθρέφτης των περισσότερων συναισθημάτων, αφού οι μυϊκές συσπάσεις του προσώπου και τα δάκρυα είναι οι εκφραστές της λύπης, της χαράς, του θυμού. Η ντροπή αυξάνει την κυκλοφορία του αίματος στα μάγουλα και στα αυτιά και διαστέλλει τις κόρες των ματιών· ο έρωτας παράγει μια καταιγίδα ορμονών που φέρνουν τον εγκέφαλο σε κατάσταση ευφορίας· η χαρά μάς ταξιδεύει σε πελάγη σεροτονίνης· ενώ ο φόβος μειώνει την ικανότητα αντίληψης και μπλοκάρει το νευρικό σύστημα (έτσι προκύπτει και η έκφραση «πάγωσα από τον φόβο μου»). Τέλος στη ζήλια, όπου κυριαρχεί το αίσθημα του ανταγωνισμού, η εγκεφαλική λειτουργεία είναι σε εγρήγορση και οι αισθήσεις της όρασης και της ακοής είναι οξυμμένες για να συλλέξουν πληροφορίες.
Λαιμός: Πολλά συναισθήματα αφήνουν το αποτύπωμά τους στον λαιμό, με κυρίαρχο εκείνο της αηδίας. Η λύπη, πριν προκαλέσει δάκρυα, φέρνει μια δυσκολία στην κατάποση – αυτό που αποκαλούμε «κόμπο στον λαιμό».
Στήθος / θώρακας: Ένα ναρκοπέδιο συναισθημάτων, αφού ενεργοποιείται έντονα με τις περισσότερες συναισθηματικές καταστάσεις. Θυμός, άγχος, χαρά και αιφνιδιασμός έχουν ως αποτέλεσμα αλλαγές στην αναπνοή και στον καρδιακό ρυθμό. Στον φόβο οι σφυγμοί πέφτουν και οι αναπνοές γίνονται κοφτές. Στον έρωτα ο οργανισμός αντιδρά όπως στο στρες – ανεβάζοντας παλμούς. Στη λύπη, η αναπνοή δυσχεραίνεται προκαλώντας πολλούς αναστεναγμούς. Τέλος, στην υπερηφάνεια το σώμα αντιδρά λες και υπακούει σε στρατιωτικό παράγγελμα προσοχής: ορθώνουμε το ανάστημα, τραβάμε την κοιλιά μέσα και τους ώμους πίσω και γεμίζουμε με αέρα τους πνεύμονες.
Στομάχι / κοιλιά: Μια μεγάλη γκάμα αρνητικών συναισθημάτων όπως το άγχος και ο φόβος προκαλεί σφίξιμο στο στομάχι και ενοχλήσεις στο πεπτικό και το γαστρεντερικό σύστημα. Επίσης, η αποστροφή και η αηδία στοχεύουν με ακρίβεια στο πεπτικό σύστημα.
Άνω άκρα: Οι παλάμες γίνονται γροθιές όταν κυριαρχεί ο θυμός και ιδρώνουν όταν υπάρχει στρες. Τα χέρια ενεργοποιούνται ιδιαίτερα και με το συναίσθημα του έρωτα, αφού χρησιμοποιούνται για να αγκαλιάσουν και να αγγίξουν.
Κάτω άκρα: Ο φόβος βάζει στόχο τα πόδια, εξού και η έκφραση «μου κόπηκαν τα γόνατα».
