Ναι μεν αποτελεί μια πολύπλοκη ψυχική διαταραχή, που χαρακτηρίζεται από επίμονη άρνηση διατήρησης υγιούς βάρους, έντονο φόβο για αύξηση βάρους και μία διαστρεβλωμένη εικόνα του σώματος, αλλά στο βάθος είναι μια κραυγή για βοήθεια, μια σιωπηλή διαμαρτυρία του σώματος που φωνάζει αυτό που δεν μπορεί να εκφραστεί με λόγια: την ανάγκη για έλεγχο, αγάπη και αποδοχή.
Η ανορεξία παρατηρείται συνήθως περισσότερο στις γυναίκες, παρά στους άντρες.
Το σώμα ως σύμβολο και η ψυχολογική διάσταση
Όπως εξηγεί και ο ψυχαναλυτής Βασίλης Δημόπουλος, το σώμα είναι μια αρχική πηγή ευχαρίστησης και δυσφορίας, αλλά και ένα πεδίο όπου καθρεφτίζεται η ψυχική ζωή.
Σύμφωνα με τον ψυχαναλυτή, το «αδύνατο σώμα» αποτελεί σύμβολο δύναμης, αυτοπεποίθησης ή ελέγχου, όπως το πέος συχνά θεωρείται πολιτισμικά σύμβολο ανδρικής ταυτότητας και εξουσίας.
Με απλά λόγια, συνδέει την εμμονή με την αδύνατη σιλουέτα με βαθύτερες ψυχολογικές ή κοινωνικές ανάγκες για αυτοέλεγχο και επιβεβαίωση.
Για τις γυναίκες που βιώνουν ψυχογενή ανορεξία, το σώμα μετατρέπεται σε ένα συμβολικό πεδίο μάχης, όπου κάθε χαμένη θερμίδα συμβολίζει νίκη απέναντι στις αδυναμίες και τις συναισθηματικές πληγές.
Τι σημαίνει αυτό πιο απλά:
• Η κάθε χαμένη θερμίδα συμβολίζει νίκη: Όταν μια γυναίκα αποφεύγει το φαγητό, μπορεί να το βλέπει ως ένα τρόπο να νικήσει τις αδυναμίες της ή να ξεπεράσει συναισθηματικά τραύματα που κουβαλά.
• Η έλξη προς το «κενό»: Η αποφυγή φαγητού μπορεί να δείχνει ότι υπάρχει μια βαθιά ανάγκη να αποκοπεί από το παρελθόν της ή από σχέσεις και συναισθήματα που την βαραίνουν. Με άλλα λόγια, το να «αδειάσει» το σώμα της ίσως συμβολίζει μια προσπάθεια να νιώσει ελεύθερη και αυτόνομη, χωρίς «βάρη».
• Ένας τρόπος να αποκτήσει έλεγχο: Η ψυχογενής ανορεξία δεν είναι μόνο φόβος για το φαγητό. Βαθιά μέσα της, η γυναίκα μπορεί να προσπαθεί να αποκτήσει έλεγχο σε έναν κόσμο που της φαίνεται χαοτικός ή ανεξέλεγκτος, και αυτός ο έλεγχος εκφράζεται μέσα από το σώμα της και τη σχέση της με το φαγητό.
Με λίγα λόγια, η ψυχογενής ανορεξία είναι μια βαθιά συναισθηματική και ψυχολογική μάχη που συνδέεται με την ανάγκη για έλεγχο, αυτονομία και αποσύνδεση από τραυματικές εμπειρίες ή συναισθήματα.
Η ανάγκη για έλεγχο
Η ψυχογενής ανορεξία συχνά ριζώνει σε συναισθήματα απώλειας ελέγχου ή ανεπαρκούς αγάπης, ιδιαίτερα στη σχέση με τις φιγούρες φροντίδας, όπως τη μητέρα ή τον πατέρα. Όταν το παιδί δεν βρίσκει συναισθηματική σταθερότητα και επιβεβαίωση, μπορεί να αναπτύξει έναν «ψεύτικο εαυτό», όπως περιγράφει ο Δημόπουλος, που προσπαθεί να επιβιώσει μέσα από την ακαμψία.
Οι ανορεξικοί άνθρωποι μπορεί να βλέπουν το σώμα τους σαν κάτι που πρέπει να παραμείνει καθαρό και αμόλυντο, αποφεύγοντας «μολύνσεις» που συνδέονται με τις σωματικές ανάγκες, όπως το φαγητό ή η πέψη. Τροφή, εγκυμοσύνη ή οποιαδήποτε λειτουργία που σχετίζεται με το σώμα μπορεί να τους φαίνεται ότι «λερώνει» αυτή την αγνότητα. Υπάρχει συχνά μια φαντασίωση ότι η απομάκρυνση από αυτές τις ανάγκες θα τους κάνει «ανώτερους», σχεδόν σαν να είναι απαλλαγμένοι από την ευθραυστότητα και τα πάθη της ανθρώπινης φύσης.
Ποια είναι η ψυχολογική βάση αυτής της ανάγκης:
• Αυτή η συμπεριφορά μπορεί να προέρχεται από μια βαθύτερη ανάγκη για έλεγχο, από φόβο για το χάος ή τα συναισθήματα που συνδέονται με την ανθρώπινη φύση.
• Μπορεί επίσης να συνδέεται με τραυματικές εμπειρίες, όπου η επαναφορά αυτής της «καθαρότητας» λειτουργεί σαν μηχανισμός άμυνας για να προστατεύσει το άτομο από το συναισθηματικό πόνο.
Βιολογικές και ψυχολογικές επιπτώσεις
Η ψυχογενής ανορεξία έχει σοβαρές επιπτώσεις, από την καρδιακή ανεπάρκεια και την οστεοπόρωση, μέχρι την πολυοργανική ανεπάρκεια. Η θνησιμότητά της είναι η υψηλότερη από όλες τις ψυχικές διαταραχές, ενώ συνδέεται με την κατάθλιψη, το άγχος και τις διαταραχές διάθεσης.
Θεραπευτική προσέγγιση
Η θεραπεία είναι πολυδιάστατη, περιλαμβάνοντας διατροφική καθοδήγηση, ψυχοθεραπεία και, όταν απαιτείται, φαρμακευτική αγωγή, ώστε το άτομο να εντοπίσει τα βαθύτερα αίτια και να χτίσει πιο υγιείς συνήθειες. Η ψυχογενής ανορεξία είναι μια εσωτερική μάχη, όπου το σώμα φωνάζει αυτό που η ψυχή αδυνατεί να διατυπώσει. Η αποκατάσταση απαιτεί υπομονή, αποδοχή και τη δημιουργία ενός χώρου όπου οι ψυχικές πληγές μπορούν να θεραπευτούν.
*Πηγή: Boro
➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Inst agram.