Η στάση απέναντι στο αλκοόλ έχει αλλάξει σημαντικά. Το ποτό, τουλάχιστον με μέτρο κάποτε θεωρούνταν μια ακίνδυνη – ή ακόμα και υγιεινή – απόλαυση που μπορούσε να ενισχύσει την καρδιά και να παρατείνει τη διάρκεια ζωής. Όμως σε πολλούς επιστημονικούς κύκλους σήμερα η κατανάλωση οποιασδήποτε ποσότητας αλκοόλ θεωρείται πλέον τοξική. 

Στις αρχές του 2025 ο διακεκριμένος Γενικός Χειρουργός των ΗΠΑ, Vivek Murthy εξέδωσε προειδοποίηση ότι η κατανάλωση αλκοόλ αυξάνει τον κίνδυνο για τουλάχιστον επτά τύπους καρκίνου. Λίγο αργότερα μια δεύτερη ομοσπονδιακή αναφορά προειδοποίησε ότι όσοι καταναλώνουν περισσότερα από εννέα ποτά την εβδομάδα έχουν μία στις 100 πιθανότητες να πεθάνουν από αυτή τη συνήθεια λόγω της σύνδεσης του αλκοόλ με μια σειρά προβλημάτων υγείας. Όλο και περισσότερες έρευνες καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι δεν υπάρχει ασφαλές επίπεδο κατανάλωσης αλκοόλ. Ακόμα και η μέτρια κατανάλωση – δηλαδή έως ένα ποτό την ημέρα για τις γυναίκες και έως δύο για τους άνδρες – ενέχει κινδύνους, ενώ η κατάσταση επιδεινώνεται όσο αυξάνεται η ποσότητα κατανάλωσης. 

Τι είναι λοιπόν αυτό που κάνει το αλκοόλ τόσο επιβλαβές; 

Παράγει μία τοξική ουσία ως προϊόν του μεταβολισμού της αιθανόλης ή αιθυλικής αλκοόλης.

Μετά την κατανάλωση οποιουδήποτε είδους αλκοόλ – βότκα, μπύρα, ουίσκι, κρασί, σάκε – τα ένζυμα του σώματος αρχίζουν να το μεταβολίζουν. Το μεγαλύτερο μέρος αυτής της διαδικασίας λαμβάνει χώρα στο ήπαρ. Το αλκοόλ (αιθανόλη) διασπάται σε ένα παραπροϊόν που ονομάζεται ακεταλδεΰδη και εκεί ξεκινούν τα προβλήματα εξηγεί ο Dr. Eden Bernstein, επίκουρος καθηγητής και γιατρός εσωτερικής παθολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου του Κολοράντο. «Αν έπρεπε να επισημάνω ένα πράγμα που κάνει το αλκοόλ και είναι επιβλαβές για το σώμα, θα ήταν η παραγωγή ακεταλδεΰδης». 

Η ακεταλδεΰδη είναι «πολύ τοξική για πολλούς διαφορετικούς ιστούς», προσθέτει η Dr. Sarah Wakeman ανώτερη ιατρική διευθύντρια για διαταραχές χρήσης ουσιών στο Mass General Brigham. Μπορεί να βλάψει όργανα που εμπλέκονται άμεσα στη μεταβολική διαδικασία του αλκοόλ όπως το ήπαρ, το πάγκρεας και ο εγκέφαλος, καθώς και το ίδιο το DNA. Η έκθεση στην ακεταλδεΰδη μπορεί να οδηγήσει σε βλάβες του DNA και μεταλλάξεις που προκαλούν καρκίνο. 

Πολλοί παράγοντες επηρεάζουν το πόσο βλαβερή είναι η ακεταλδεΰδη για το σώμα. Ο πιο προφανής είναι η ποσότητα αλκοόλ που καταναλώνεται. Ένας βαρύς “πότης” θα εκτεθεί σε περισσότερη ακεταλδεΰδη από έναν περιστασιακό “πότη”. Ο πρώτος θα έχει εκτεταμένη ζημιά. Ωστόσο ακόμα και δύο άτομα που καταναλώνουν την ίδια ποσότητα αλκοόλ μπορεί να επηρεαστούν διαφορετικά, ανάλογα με το προφίλ τους, με τα γονίδιά τους, το ιατρικό ιστορικό τους και άλλους παράγοντες κινδύνου. 

Αφού η αιθανόλη μετατραπεί σε ακεταλδεΰδη συνεχίζει να διασπάται σε μη τοξικά παραπροϊόντα που αποβάλλονται με τα ούρα. Όμως τα ένζυμα ορισμένων ανθρώπων λειτουργούν πιο αργά από άλλων, αφήνοντάς τους εκτεθειμένους για μεγαλύτερο διάστημα στις τοξικές επιδράσεις της ακεταλδεΰδης. Η ζημιά μπορεί να επιδεινωθεί αν κάποιος έχει πολλαπλές επικίνδυνες συνήθειες, όπως η συνεχής κατανάλωση αλκοόλ σε συνδυασμό με το κάπνισμα. 

Το μείζον ζήτημα της φλεγμονής 

Η κατανάλωση αλκοόλ οδηγεί επίσης σε φλεγμονή στο σώμα. Αυτό συμβαίνει καθώς το αλκοόλ μεταβολίζεται. Η διαδικασία δημιουργεί αυτό που είναι γνωστό ως οξειδωτικό στρες που δημιουργεί τοξικές ελεύθερες ρίζες που εξαντλούν τα αποθέματα των φυσικών αντιοξειδωτικών του οργανισμού, δηλαδή προκύπτει μια ανισορροπία μεταξύ διαφορετικών τύπων μορίων που έχει ως αποτέλεσμα τη φλεγμονή. 

Το αλκοόλ διαταράσσει επίσης τις αποικίες μικροοργανισμών που ζουν στο στόμα, το εντερικό επιθήλιο και το πεπτικό σύστημα, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε υπερανάπτυξη «αρνητικών» βακτηρίων – μη απαραίτητων για τη φυσιολογική λειτουργία του οργανισμού. Επιπλέον το αλκοόλ μπορεί να βλάψει τα κύτταρα του εντέρου, επιτρέποντας σε παθογόνους μικροοργανισμούς που κανονικά περιορίζονται στο γαστρεντερικό σύστημα να εισέλθουν στην κυκλοφορία του αίματος. Αυτές οι επιδράσεις μπορεί να προκαλέσουν ανοσολογικές αντιδράσεις που συμβάλλουν στη φλεγμονή. 

Η φλεγμονή μπορεί να οδηγήσει σε αλλαγές στους ιστούς με την πάροδο του χρόνου, αυξάνοντας τον κίνδυνο για καρκίνο και άλλα προβλήματα υγείας, όπως η κίρρωση του ήπατος ή η εγκεφαλοπάθεια. Σε βαρείς πότες ο μεταβολισμός του αλκοόλ (ακεταλδεϋδη) και η επακόλουθη φλεγμονή μπορεί να συμβάλουν σε σοβαρή εγκεφαλική βλάβη, πιθανώς συμπεριλαμβανομένης της συρρίκνωσης του εγκεφάλου ή της άνοιας που προκαλείται από το αλκοόλ. 

Αλκοόλ κι ορμόνες 

Οι μορφές καρκίνου που σχετίζονται με την κατανάλωση αλκοόλ εμφανίζονται συνήθως σε σημεία του σώματος με τα οποία το αλκοόλ έρχεται σε άμεση επαφή: το στόμα, ο λαιμός, το στομάχι κ.λπ. Ωστόσο υπάρχει επίσης μια «μοναδική σχέση μεταξύ του κινδύνου καρκίνου του μαστού και της κατανάλωσης αλκοόλ», αναφέρει η Wakeman. 

Η κατανάλωση αλκοόλ φαίνεται να αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο το σώμα μεταβολίζει τα οιστρογόνα οδηγώντας σε υψηλότερα επίπεδα της ορμόνης. Αυτό μπορεί να μεταφραστεί σε αυξημένο κίνδυνο καρκίνου του μαστού που σχετίζεται με τα οιστρογόνα. Σύμφωνα με την πρόσφατη έκθεση του Γενικού Χειρουργού των ΗΠΑ οι ερευνητές εξακολουθούν να μελετούν ακριβώς πως το αλκοόλ επηρεάζει τις ορμόνες. 

Εκτός από το πολύπλοκο ντόμινο επιπτώσεων που προκαλεί το αλκοόλ στο σώμα, η μέθη έχει «άμεσες επιπτώσεις στην υγεία μέσω πτώσεων, τροχαίων ατυχημάτων και άλλων ειδών ατυχημάτων», λέει ο William Kerr, επιστημονικός διευθυντής του Alcohol Research Group στο Public Health Institute της Καλιφόρνια. Πάνω από το 30% των θανάτων που σχετίζονται με το αλκοόλ στις ΗΠΑ την περίοδο 2020-2021 οφείλονταν σε οξέα περιστατικά, όπως ατυχήματα και τραυματισμοί. 

Ο μύθος για τα οφέλη της καρδιάς 

Για μεγάλο χρονικό διάστημα οι ερευνητές πίστευαν ότι η μέτρια κατανάλωση αλκοόλ—όπως το καθημερινό ποτήρι κόκκινο κρασί—βελτιώνει την καρδιακή υγεία. Πολλοί επιστήμονες πιστεύουν πλέον ότι σφάλματα σχεδιασμού σε παλαιότερες μελέτες υπερεκτίμησαν τα καρδιαγγειακά οφέλη του αλκοόλ. Σε έρευνες που διορθώνουν αυτά τα σφάλματα, τα φαινομενικά οφέλη του αλκοόλ εξαφανίζονται. Ειδικά η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ συνδέεται με υψηλή αρτηριακή πίεση, μη φυσιολογικούς καρδιακούς ρυθμούς και σε ορισμένες περιπτώσεις ακόμα και με καρδιακή ανεπάρκεια, σύμφωνα με ερευνητές της American Heart Association. 

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.