Επτά γονίδια έχουν συνδεθεί με ιδιαίτερα γρήγορη γήρανση του εγκεφάλου – αλλά φαίνεται πως 13 φάρμακα (δραστικές ουσίες) και συμπληρώματα μπορεί να μειώσουν τις επιπτώσεις τους. Η δραστηριότητα πολλών γονιδίων συμβάλλει στη διαφορά μεταξύ της πραγματικής μας ηλικίας και της βιολογικής ηλικίας του εγκεφάλου μας, η οποία ορίζεται από την ηλικία που υποδεικνύουν τα κύτταρά μας, δημιουργώντας αυτό που είναι γνωστό ως το χάσμα ηλικίας του εγκεφάλου.
Για να βρουν γονίδια που επιταχύνουν τη γήρανση του εγκεφάλου και διευρύνουν αυτό το χάσμα ο Zhengxing Huang από το Πανεπιστήμιο Zhejiang στην Κίνα και οι συνεργάτες του εκπαίδευσαν ένα μοντέλο βαθιάς μάθησης που ονομάζεται 3D-ViT με μερικά ιατρικά αρχεία και χρησιμοποίησαν άλλα για να ελέγξουν εάν έδινε ακριβείς απαντήσεις. Στη συνέχεια το χρησιμοποίησαν για να αναλύσουν δεδομένα από σχεδόν 39.000 άτομα που είχαν πληροφορίες υγείας, γενετικές και τρόπου ζωής, καθώς και βιολογικά δείγματα αποθηκευμένα στην UK Biobank. Αυτοί οι συμμετέχοντες είχαν κατά μέσο όρο 64 χρόνια και περίπου οι μισοί ήταν γυναίκες.
Σημάδια επιταχυνόμενης γήρανσης εμφανίστηκαν ιδιαίτερα σε περιοχές του εγκεφάλου που είναι γνωστές ως ο φακοειδής πυρήνας, ο οποίος σχετίζεται με τη γνωστική λειτουργία, όπως η προσοχή και η εργασία μνήμης και το οπίσθιο άκρο του εσωτερικού περιβλήματος, το οποίο συνδέει διάφορες περιοχές με τον εγκεφαλικό φλοιό – που χρησιμοποιείται για τη σκέψη και την επεξεργασία της γλώσσας.
Συγκρίνοντας τις παραλλαγές των γονιδίων τους με το μέγεθος των εκτιμώμενων χασμάτων του εγκεφάλου τους, εντόπισαν 64 γονίδια με επιρροή, αλλά ο Huang και οι συνεργάτες του εστίασαν σε επτά από αυτά: MAPT, TNFSF12, GZMB, SIRPB1, GNLY, NMB και C1RL, εν μέρει επειδή αυτά έχουν ιδιαίτερα ισχυρή επίδραση στη γήρανση του εγκεφάλου.
Κλινικές μελέτες έχουν επίσης δείξει ότι η δραστηριότητά τους μπορεί να εκμεταλλευτεί τη σχέση κλειδιού-κλειδαριάς σε συγκκεριμένους υποδοχείς από 13 φάρμακα ή συμπληρώματα. Αυτά περιλαμβάνουν τη χοληκαλσιφερόλη, ένα συμπλήρωμα για την ανεπάρκεια βιταμίνης D, τη δασατινίμπη, ένα φάρμακο για την λευχαιμία, τη δικλοφενάκη, ένα μη στεροειδές αντιφλεγμονώδες φάρμακο, το doconexent, ένα ω-3 λιπαρό οξύ, την οιστραδιόλη, τον τύπο οιστρογόνου που χρησιμοποιείται συνήθως στην ορμονοθεραπεία αντικατάστασης, την υδροκορτιζόνη, που χρησιμοποιείται συνήθως για τη θεραπεία του εκζέματος, και το μεκαμιλαμίνη, ένα φάρμακο που μειώνει την αρτηριακή πίεση.
Τα υπόλοιπα ήταν η νικοτίνη, το πραστερίνη, το οποίο ανακουφίζει από τον κολπικό πόνο κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής στην εμμηνόπαυση, τα συμπληρώματα κερκετίνης και ρεσβερατρόλης, το σιρόλιμους, το οποίο χρησιμοποιείται συνήθως για την καταστολή του ανοσοποιητικού συστήματος μετά από μεταμόσχευση νεφρού, και η τεστοστερόνη.
Οι ερευνητές σημειώνουν ότι οι άνθρωποι “θα πρέπει να ενθαρρύνονται να εξετάσουν τους πιθανούς κινδύνους που σχετίζονται με τη λήψη φαρμάκων ή συμπληρωμάτων για την επιβράδυνση της γήρανσης, καθώς αυτές οι παρεμβάσεις μπορεί να έχουν απρόβλεπτες αρνητικές συνέπειες“.
Πολλά γονίδια έχουν επίδραση στη γήρανση του εγκεφάλου, αλλά στην προκειμένη περίπτωση έχουμε μία προτεραιοποίηση σχετικά με τον στόχο, δηλαδή αναζητούμε αυτά με τη μεγαλύτερη επίδραση, λέει ο Dario Valenzano από το Ινστιτούτο Leibniz για τη Γήρανση στη Γιένα της Γερμανίας. “Η εργασία παρέχει συγκεκριμένους στόχους για άμεσες πειραματικές και κλινικές παρεμβάσεις“.
Είναι όμως δύσκολο να προσδιοριστεί πόσο μεγάλη επίδραση στη γήρανση του εγκεφάλου έχουν πραγματικά αυτά τα γονίδια, λέει ο Richard Siow από το King’s College του Λονδίνου. «Μόνο και μόνο επειδή έχεις ένα συγκεκριμένο γενετικό προφίλ, δεν σημαίνει ότι τα γονίδια θα παίξουν πάντα ρόλο».
Τα γονίδια μπορούν να βρίσκονται σε λανθάνουσα κατάσταση ή να ενεργοποιηθούν από διάφορους παράγοντες τρόπου ζωής και περιβαλλοντικούς παράγοντες, όπως το κάπνισμα και η υψηλή κατανάλωση αλκοόλ. Αυτοί οι παράγοντες μπορούν επίσης να οδηγήσουν τους ανθρώπους σε γνωστική παρακμή ή γήρανση του εγκεφάλου.
Απαιτείται παρόμοια μελέτη και συλλογή δεδομένων και σε άλλους πληθυσμούς, όπως αυτοί της Αφρικής, της Νότιας Αμερικής και της Ανατολικής Ασίας για να το διαπιστωθεί αν το φαινόμενο είναι καθολικό. Έγινε μία σπουδαία αρχή, μένει να φανεί η συνέχειά της. Σύντομα …
*Με στοιχεία από το ΝewScientist.
➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.
