Οι περισσότεροι από εμάς μπορούμε να ταυτιστούμε με την εμπειρία της νοσταλγίας για μέρη που πηγαίναμε κάποτε. Ολόκληροι ιστότοποι είναι αφιερωμένοι σε εστιατόρια, πάρκα αναψυχής και άλλες εγκαταστάσεις που δεν υπάρχουν πια, όπου οι επισκέπτες δημοσιεύουν και μοιράζονται ευχάριστες αναμνήσεις και φωτογραφίες από περασμένες εποχές. Επίσης όλοι μας σκεφτόμαστε με αγάπη κάποια από τα μέρη τα οποία επισκεπτόμασταν στο παρελθόν, μέρη στα οποία περάσαμε την παιδική μας ηλικία, ή αναπολούμε στιγμές που ζήσαμε σε κάποιες περασμένες διακοπές μας. Γιατί όμως το κάνουμε αυτό; Και μπορεί η σκέψη για το παρελθόν να μας κάνει να νιώθουμε καλύτερα στο παρόν; Η έρευνα έχει κάποιες ενδιαφέρουσες απαντήσεις.

Υπάρχουν δυο κατηγορίες ανθρώπων: εκείνοι που θεωρούν τα νιάτα τους ως την καλύτερη περίοδο της ζωής τους και αυτοί που αισθάνονται πως στο σήμερα η ζωή γίνεται όλο και καλύτερη. Ωστόσο και οι δύο ομάδες τείνουν να αναπολούν το παρελθόν. Οι ερευνητές εξέτασαν κάτω από ποιες συνθήκες η ανάμνηση των “καλών στιγμών” μπορεί να μας κάνει να αισθανθούμε καλύτερα.

Σύμφωνα με μια έρευνα του 2021 επιστήμονες διερεύνησαν τον αντίκτυπο αυτού που ονόμασαν “παρέμβαση νοσταλγίας” στην ευημερία.  Ορίζοντας τη νοσταλγία ως “συναισθηματική λαχτάρα για το παρελθόν”, εξέτασαν τον αντίκτυπο μιας παρέμβασης νοσταλγίας διάρκειας έξι εβδομάδων, εβδομαδιαίως, στην ευημερία των συμμετεχόντων, η οποία ορίστηκε ως ικανοποίηση από τη ζωή, θετική και αρνητική επίδραση, υποκειμενική ζωτικότητα και ευδαιμονική ευημερία.

Μετά από τρεις εβδομάδες παρέμβασης, διαπίστωσαν ότι οι συμμετέχοντες που ασχολήθηκαν με τον νοσταλγικό προβληματισμό ανέφεραν υψηλότερο βαθμό ευεξίας από ό,τι οι συμμετέχοντες που ασχολήθηκαν με τον συνηθισμένο προβληματισμό. Μετά από έξι εβδομάδες και ένα μήνα παρακολούθησης, διαπίστωσαν ότι η θετική επίδραση του νοσταλγικού προβληματισμού περιοριζόταν σε άτομα με υψηλή βαθμολογία στη νοσταλγία διάθεσης, πράγμα που σήμαινε ότι ήταν κατάλληλα για την παρέμβαση. Μετρημένες στις ίδιες χρονικές στιγμές, ωστόσο, διαπίστωσαν ότι ο νοσταλγικός προβληματισμός συνδέεται με χαμηλότερη ευημερία μεταξύ των ατόμων που σημείωσαν χαμηλά σκορ στη νοσταλγία διάθεσης.

Οι επιστήμονες κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι προφανώς, ο νοσταλγικός αναστοχασμός ήταν χρήσιμος στο βαθμό που καλλιεργούσε την κοινωνική σύνδεση, την αυτοσυνέχεια και το νόημα της ζωής, τα οποία καθορίζουν τη θετική επίδραση της νοσταλγίας στην ευημερία.

Συνολικά, σημειώνουν ότι ο εβδομαδιαίος νοσταλγικός προβληματισμός μπορεί να προκαλέσει προσωρινά οφέλη στην ευημερία για τους περισσότερους ανθρώπους για έως και τρεις εβδομάδες, πέραν των οποίων φαίνεται να είναι θέμα προσωπικής προτίμησης, ανάλογα με το αν κάποιος έχει υψηλή ή χαμηλή νοσταλγική διάθεση.

Ο David Benjamin Newman σε μια μελέτη του 2022 διαπίστωσε ότι ο τρόπος με τον οποίο η νοσταλγία επηρεάζει την ευημερία σχετίζεται με τις τρέχουσες συνθήκες ζωής. Εστιάζοντας ειδικά στο επίπεδο εισοδήματος, διαπίστωσε ότι η νοσταλγία που προκαλείται σε αρνητικές καταστάσεις μπορεί να είναι ιδιαίτερα επιβλαβής για την ευημερία ενός ατόμου, σε αντίθεση με τη νοσταλγία που προκαλείται σε θετικό πλαίσιο.

Μελετώντας Αμερικανούς που ανήκουν σε διαφορετικά εισοδηματικά κλιμάκια, διαπίστωσε ότι οι αρνητικές σχέσεις μεταξύ νοσταλγίας και ευημερίας ήταν πιο σημαντικές για τα άτομα σε νοικοκυριά με χαμηλό παρά με υψηλό εισόδημα. Διαπίστωσε ότι η ροπή προς τη νοσταλγία είχε ιδιαίτερα αρνητικό αντίκτυπο στην ευημερία μέσα σε συνθήκες που ήταν λιγότερο επιθυμητές. Προφανώς, κατέληξε στο συμπέρασμα, σε συμφωνία με άλλες έρευνες, ότι τα ευρήματά του υποστηρίζουν το συμπέρασμα ότι ο αντίκτυπος της νοσταλγίας στην ευημερία εξαρτάται από το πλαίσιο στο οποίο προκαλείται.

Έτσι, όταν μπαίνετε στον πειρασμό να αναζητήσετε στο Google αν υπάρχει εκείνο το αγαπημένο σας παγωτατζήδικο στη συνοικία που βρισκόταν το πατρικό σας για να δείτε αν υπάρχει ακόμα εκεί, σκεφτείτε ότι ο βαθμός στον οποίο θα απολαύσετε τις αναμνήσεις των περασμένων εποχών μπορεί να εξαρτάται από τις συνθήκες που επικρατούν στο παρόν. Στην καλύτερη περίπτωση, θυμόμαστε τις καλές στιγμές του παρελθόντος και εκτιμούμε τις καλές στιγμές τώρα.