Μην περπατάς μπροστά μου
μπορεί να μην ακολουθήσω,
μην περπατάς πίσω μου
μπορεί να μην σε οδηγήσω,
απλά περπάτα δίπλα μου και γίνε φίλος μου.
-Αλμπέρ Καμύ 

Η ταύτιση με τους στίχους του Καμύ μοιραία. Σαν τη φύση της φιλίας. Η οποία φιλία τελευταία δοκιμάζεται. Η επιβεβλημένη απομόνωση της διετίας μας έχει αλλάξει. Όλοι έχουμε περάσει λιγότερο χρόνο με τους φίλους μας από κοντά, αυτό είναι το ένα κρατούμενο. Το άλλο, το πιο ασαφές, το πιο απροσδιόριστο είναι ότι όλο και περισσότερο όλοι μας αισθανόμαστε τις διαφορές απόψεων να μας απομακρύνουν από τους φίλους μας. Ίσως η ζωή απλά συνέβη και δεν φταίει υποχρεωτικά ότι κάποιος μετακόμισε, άλλαξε δουλειά ή απέκτησε μωρό.

Κατανόηση της φιλίας

Οι έρευνες μάς λένε ότι η φιλία ενδυναμώνει το μυαλό, το σώμα και το πνεύμα σε κάθε ηλικία. Μπορεί να είναι ιδιαίτερα ευεργετική για τους ενήλικες μεγαλύτερης ηλικίας. Οι ψυχολόγοι υποστηρίζουν ότι οι συναισθηματικές συνδέσεις μπορούν να μας βοηθήσουν να θεραπευτούμε. Είναι σχεδόν μονόδρομος.

Η λαϊκή σοφία σχετικά με τη φιλία προσφέρει πλήθος παροιμιών, οι οποίες κρύβουν βαθιές αλήθειες μέσα στην απλότητά τους. «Δείξε μου τον φίλο σου να σου πω ποιος είσαι», «αγάπα τον φίλο σου με τα ελαττώματά του», «αδειανό βαρέλι φίλο δεν πιάνει», «αν δεν έχεις φίλο είσαι μ’ ένα χέρι», «οι φιλίες πάνε κι έρχονται» κ.ά.

Όπως σε όλες τις σχέσεις , η φιλία περιλαμβάνει την ευαλωτότητα καθώς και την αμοιβαιότητα. Και ενώ μπορεί να θέλουμε οι φιλίες μας να παραμένουν για πάντα οι ίδιες, αλλάζουν με την πάροδο του χρόνου όπως κι εμείς.

Συνάντηση σε κοινό έδαφος

Ένας 35χρονος σήμερα γυμναστής θυμάται τη μαμά του, παλιά, να του δίνει συμβουλές για να κάνει φίλους όταν ξεκίνησε ένα νέο σχολείο στη δεύτερη τάξη του δημοτικού. «Μετακομίσαμε από την Πάτρα στην Αθήνα, δεν γνώριζα άλλα παιδιά και όλα ήταν διαφορετικά», λέει. Το να κάθεται δίπλα στο άλλο «νέο παιδί», στο ίδιο θρανίο, τον βοήθησε να δημιουργήσει μια σχέση και τελικά έναν φίλο.

Αυτή η μέθοδος του «κοινού τόπου» λειτουργεί για τη δημιουργία νέων φίλων και στους ενήλικες, σε καμία όμως περίπτωση δεν μπορεί να ερμηνευτεί ως κοινός τόπος το περιβάλλον των σόσιαλ μίντια. Οι διαδικτυακές φιλίες δεν είναι ίδιες με τις προσωπικές σχέσεις.

Αφήνοντας τις φιλίες να εξελιχθούν

Οι φίλοι μπορεί να έρθουν κοντά για ένα διάστημα και στη συνέχεια να απομακρυνθούν. Αυτό αποκρυσταλλώθηκε για την 40χρονη διευθύντρια μάρκετινγκ, όταν αυτή και η νέα φίλη της δέθηκαν κυριολεκτικά συζητώντας για τους δυστυχισμένους γάμους τους. Όταν η 40χρονη πήρε τελικά διαζύγιο, μετακόμισε σε ένα νέο μέρος κυριολεκτικά και μεταφορικά. Βρήκε ένα διαμέρισμα στο κέντρο, άφησε τα βόρεια προάστια, άρχισε να βγαίνει ραντεβού και κοίταξε προς το μέλλον.

Εν τω μεταξύ, η 38χρονη νέα φίλη της, με την οποία είχα έρθει κοντά μιλώντας για τις αποτυχημένες σχέσεις τους έγινε μαμά για πρώτη φορά με έναν καινούργιο έρωτα. Ρίχνοντας τον εαυτό της στο νέο της ρόλο, είχε λιγότερο χρόνο για να συναντηθεί με την 40χρονη μετά τη δουλειά. Οι δυο τους δεν επέλεξαν να απομακρυνθούν, συνέβη μιας και καμιά τους δεν κουβαλούσε το ψυχολογικό βάρος της προηγούμενης φάσης της ζωής τους, το οποίο παρά το σκότος του τις ένωσε. Τώρα που βγήκαν στο φως δεν ήταν τόσο απαραίτητη η φιλία τους.

Η φιλία ως επιλογή ζωής

«Οι φιλίες είναι διαπροσωπικές σχέσεις επιλογής», αναφέρεται σε ένα δημοφιλές εγχειρίδιο επικοινωνίας. Για να το κατανοήσουμε αυτό ας το τοποθετήσουμε στις σχέσεις που έχουμε με τα μέλη της οικογένειάς μας, τους συναδέλφους, ακόμη και τους γείτονες, με τους οποίους η συνύπαρξη είναι εξ ολοκλήρου τυχαία. Οι ερωτικοί σύντροφοι της ζωής μας είναι οι μόνοι άλλοι άνθρωποι εκτός από τους φίλους μας, τους οποίους επιλέγουμε συνειδητά από τη δεξαμενή των ανθρώπων με τους οποίους συγχρωτιζόμαστε.

Αυτές οι επιλεγμένες σχέσεις μπορούν να περάσουν από στάδια ή φάσεις. Ο ερευνητής επικοινωνίας, William Rawlins, ο οποίος πέρασε την καριέρα του μελετώντας τη φιλία, ανέπτυξε ένα μοντέλο επτά σταδίων στο οποίο οι άνθρωποι κινούνται από την αλληλεπίδραση με βάση τους ρόλους τους, όπως συμφοιτητές ή συνάδελφοι, μέχρι μια φθίνουσα ή παρελθούσα φιλία.

Όλοι μας έχουμε, επίσης, διαφορετικούς τρόπους να είμαστε φίλοι. Κάποιοι από εμάς τείνουν να προσκολλώνται πιο έντονα στους ανθρώπους που είναι άμεσα παρόντες στο τρέχον στάδιο της ζωής τους. Άλλοι διατηρούν τους ίδιους φίλους για χρόνια, ό,τι κι αν έχει μεσολαβήσει ή αλλάξει. Άλλοι μπορεί να αναπτύσσουν εγκάρδιες σχέσεις σχεδόν με όλους όσους συναντούν, διατηρώντας τους παλιούς φίλους και καλωσορίζοντας τους νέους με τον ίδιο ενθουσιασμό.

Τοξικές φιλίες

Σίγουρα όλοι μας έχουμε κάποια στιγμή ακούσει τη φράση «αυτό το άτομο δεν είναι για σένα, δε σου ταιριάζει». Το πιθανότερο είναι ότι αυτή η φράση έχει βάση, ότι έχουμε πέσει πάνω σε έναν τοξικό φίλο. Πώς μπορούμε να καταλάβουμε ότι κάποιος φίλος μας είναι τοξικός;

Αν αισθανόμαστε πεσμένοι ή βαθιά αποκαρδιωμένοι έχοντας περάσει χρόνο με έναν φίλο, μπορεί να είναι τοξικός. Αν υπάρχει λεκτική βία. Έμμεση προσβολή. Αν κάποιος μας κάνει να αισθανόμαστε σαν τον άμισθο θεραπευτή του αλλά αυτός δεν κάνει ποτέ ούτε μια ερώτηση για το πώς νιώθουμε εμείς. Αυτές είναι κάποιες από τις ενδείξεις ότι η φιλία τσαλαβουτάει στα λασπόνερα της τοξικότητας.

Ορισμένες φιλίες μπορούν να βλάψουν και τη σωματική σας υγεία. Αν, για παράδειγμα, μία φιλία έχει ταυτιστεί με την κοινή αγάπη των συμβαλλόμενων μελών της για το ποτό ή τη χρήση ουσιών ή τη διαταραγμένη διατροφή, το σπάσιμο του δεσμού της φιλίας αυτής μπορεί να χρήσει ψυχοθεραπείας, να μην είναι εύκολη μία απλή απομάκρυνση του ενός από τον άλλον.

Θρήνος για μια χαμένη φιλία

Οι έφηβοι και οι νεαροί ενήλικες μπορεί να χάνουν φίλους συχνότερα από τους μεγαλύτερους ενήλικες λόγω των μεταβάσεων στη ζωή τους -σπουδές, μετακόμιση, νέα εργασία. Οι ηλικιωμένοι ενήλικες μπορεί να αρχίσουν να χάνουν φίλους δια βίου λόγω ασθένειας ή θανάτου. Αλλά ανεξάρτητα από την ηλικία, η απώλεια ενός φίλου μπορεί να αποβεί καταστροφική.

Η Αιμιλία το διαπίστωσε αυτό όταν η καλύτερη φίλη της, Χριστίνα, ασπάστηκε μία αίρεση, η οποία περιόριζε τις επαφές με οποιονδήποτε άλλο εκτός της θρησκευτικής αυτής ομάδας. Η κοινότητά τους είχε ένα συγκεκριμένο σύνολο αξιών, ενδυματολογικών κανόνων και προτύπων που δεν ταίριαζαν καθόλου στην Αιμιλία. Παραδόξως η Χριστίνα ήταν αυτή που έγραψε στην Αιμιλία ένα γράμμα στο οποίο εξηγούσε ότι τερμάτιζε τη φιλία τους, ώστε οι μοντέρνοι και οι εκτός αξιών της κοινότητας τρόποι της Αιμιλίας να μην επηρεάσουν τα παιδιά της.

Η Αιμιλία σοκαρίστηκε, θύμωσε και ράγισε η καρδιά της. Η Raychelle Cassada Lohman, Ph.D., περιγράφει αυτές τις φυσιολογικές αντιδράσεις στην απώλεια μιας φιλίας σε ένα άρθρο για το πένθος αυτού του είδους της απώλειας. Ακριβώς σαν να είχε πεθάνει η Χριστίνα, η Αιμιλία έπρεπε να αποδεχτεί την αλλαγή στη ζωή της, να βιώσει τα συναισθήματά της και να συμβιβαστεί με αυτά.

❃ Με στοιχεία από το psychologytoday.com