Οι άνθρωποι καταναλώνουν αλκοόλ για τουλάχιστον 10.000 χρόνια. Οι Μεσοποτάμιοι δημιούργησαν τη μπύρα μόλις είχαν περισσότερους σπόρους από αυτούς που χρειάζονταν για φαγητό. Η κατανάλωση αλκοολούχων ποτών είναι ένα σημαντικό μέρος των κοινωνικών μας αλληλεπιδράσεων και υπάρχουν πολύ λίγες κουλτούρες όπου η κατανάλωση αλκοόλ δεν αποτελεί μέρος της κοινωνικοποίησής τους.

Σχεδόν όλοι μας πίνουμε αλκοόλ περιστασιακά. Για να είμαστε ακριβείς, περίπου το 85 % των Αμερικανών παραδέχτηκε ότι έπινε από καιρό σε καιρό. Πίνουμε για να χαλαρώσουμε και να ηρεμήσουμε μετά τη δουλειά, για να είμαστε κοινωνικοί, αφού όλοι οι φίλοι μας πίνουν, γιατί απολαμβάνουμε τη γεύση ή για μειώσουμε τις επιπτώσεις του άγχους. Το αλκοόλ είναι ο τρόπος μας να διαχειριζόμαστε δύσκολες στιγμές. Πίνουμε όταν είμαστε μόνοι, θυμωμένοι ή λυπημένοι.

Ο Edward Slingerland, καθηγητής φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο της Βρετανικής Κολομβίας και συγγραφέας του Drunk: How We Sipped, Dance, And Stumbled Our Way to Civilization υποστηρίζει ότι, «η χημική τοξίκωση βοηθά στην επίλυση μιας σειράς ανθρώπινων προκλήσεων: ενίσχυση της δημιουργικότητας, ανακούφιση από το άγχος, οικοδόμηση εμπιστοσύνης και εξάλειψη του θαύματος της σκληρής συνεργασίας των πρωτευόντων φυλών με αγνώστους».

Είναι κατανοητό γιατί το αλκοόλ βοηθάει όταν νιώθουμε στρες. Επιβραδύνει τον εγκέφαλο και τις διαδικασίες του κεντρικού νευρικού μας συστήματος. Όμως, το αλκοόλ βοηθά στο άγχος βραχυπρόθεσμα, αλλά μακροπρόθεσμα το αυξάνει πραγματικά και προκαλεί κατάθλιψη, επιδεινώνοντας το άγχος. Επιπλέον, με την πάροδο του χρόνου, παρεμβαίνει στους νευροδιαβιβαστές στον εγκέφαλο, επηρεάζοντας τη λογική και τη γενική ψυχική υγεία.

Ενώ είναι γνωστό ότι η κακή χρήση του μπορεί να έχει μεγάλο αντίκτυπο στην υγεία και τις σχέσεις μας και να προκαλέσει θανατηφόρα ατυχήματα, η ανθρωπότητα δεν δείχνει σημάδια ότι θέλει διαζύγιο από το ποτό και η κατανάλωσή του αυξάνεται σε όλο τον κόσμο.

Γιατί λοιπόν είμαστε τόσο ερωτευμένοι με το αλκοόλ και πώς έγινε για πρώτη φορά η γνωριμία μαζί του; Ήταν έρωτας με την πρώτη μυρωδιά;

Για να κατανοήσουμε τη σχέση μας με το αλκοόλ από ένα εξελικτικό πλαίσιο, πρέπει να ρωτήσουμε πώς και γιατί ο εγκέφαλός μας εξελίχτηκε για να απολαμβάνει το αλκοόλ εξαρχής.

 Ο Robert Dudley, καθηγητής εξελικτικής βιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, στο Berkeley, προσπάθησε να απαντήσει σε αυτή την ερώτηση, πρώτα σε μια εργασία του 2004 και αργότερα στο βιβλίο του The Drunken Monkey, Why We Drink and Abuse Alcohol το 2014, στο οποίο υποστηρίζει ότι «Τα σύγχρονα μοτίβα κατανάλωσης αλκοόλ μπορούν να εντοπιστούν στους προγόνους μας που τρέφονταν με φρούτα πριν από εκατομμύρια χρόνια».

Σύμφωνα με μια μελέτη του 2014, πριν από περίπου 10 εκατομμύρια χρόνια, ένας κοινός πρόγονος των ανθρώπων, των χιμπατζήδων, των γορίλων και των μπονόμπο εξέλιξε την ικανότητα να μεταβολίζει την αιθανόλη πολύ αποτελεσματικά. Αυτή η αλλαγή συνέβη περίπου την ίδια στιγμή που οι πρόγονοί μας κατέβαιναν από τα δέντρα στην Ανατολική Αφρική και υιοθέτησαν έναν πιο επίγειο τρόπο ζωής στον οποίο η ικανότητα ανίχνευσης και μεταβολισμού της αιθανόλης που βρίσκεται σε πεσμένους καρπούς με υψηλή ζύμωση θα ήταν πλεονέκτημα.

Η θεωρία του Dudley είναι ότι το άρωμα των σάπιων φρούτων – αιθανόλη, ένα πτητικό μόριο που εξατμίζεται γρήγορα και διανύει μεγάλες αποστάσεις – θα βοηθούσε τα πρωτεύοντα να εντοπίσουν πιο εύκολα αυτές τις θρεπτικά πυκνές λιχουδιές στο δάσος.

 Ως αποτέλεσμα, η μυρωδιά και η γεύση του αλκοόλ που παράγεται από τον συνδυασμό ζάχαρης και μαγιάς συνδέθηκε με ώριμα φρούτα, βασική πηγή τροφής, και επομένως με ευχαρίστηση. Με αυτόν τον τρόπο, τα πρώιμα πρωτεύοντα εξέλιξαν μια γενετικά βασισμένη θελκτική συμπεριφορά προς το μόριο της αιθανόλης.

Επιπλέον, υπήρχε ένα κίνητρο να καταναλώνουμε γρήγορα το σάπιο φρούτο πριν φτάσουν άλλα ανταγωνιστικά πρωτεύοντα,που εντυπώθηκε βαθιά στον εγκέφαλό μας και μπορεί να εξηγήσει γιατί το αλκοόλ ανοίγει ην όρεξή μας σήμερα, γνωστό ως το φαινόμενο του απεριτίφ.

Σύμφωνα με τον Dudley, αυτή η υπόθεση θα μπορούσε να εξηγήσει γιατί σύμφωνα με τους ερευνητές λίγο αλκοόλ μας κάνει καλό, αφού καταναλώνουμε μικρές ποσότητες από αυτό για εκατομμύρια χρόνια. Όπως το θέτει: «Αυτό που κάποτε λειτουργούσε με ασφάλεια στη ζούγκλα, όταν τα φρούτα περιείχαν μόνο μικρές ποσότητες αλκοόλ, μπορεί να είναι επικίνδυνο όταν αναζητούμε στο σούπερ μάρκετ μπύρα, κρασί και αποσταγμένα οινοπνευματώδη ποτά». Βλέποντας μέσα από αυτό το πρίσμα, η σύγχρονη σχέση μας με το αλκοόλ έχει παραλληλισμό με την έλξη μας για γλυκά ή λιπαρά τρόφιμα.

Όμως, υπάρχει μια πολύ λεπτή γραμμή μεταξύ της κοινωνικής κατανάλωσης αλκοόλ και του αλκοολισμού. 

Η κατάσταση μπορεί γρήγορα να ξεφύγει, ειδικά αν έχουμε συνηθίσει να αντιμετωπίζουμε τα προβλήματα μας με τη βοήθεια του αλκοόλ: κακές σχέσεις, δύσκολες εργασιακές καταστάσεις, δυσκολία στη διαχείριση δυνατών συναισθημάτων και συχνά πολύ χαμηλή αυτοεκτίμηση. Όμως, αντί να βοηθά σε αυτά τα προβλήματα, το αλκοόλ γίνεται ένα ακόμη πρόβλημα.

Η κατάχρηση αλκοόλ αλλάζει τη χημεία και τη δομή του εγκεφάλου, διαβρώνει σχεδόν κάθε όργανο του σώματος, καταστρέφει την οικογένεια, την εργασία και την κοινωνική ζωή ενός ατόμου και συχνά σκοτώνει. Είναι πολύ δύσκολο να αναγνωρίσουμε πότε τα απογευματινά μας κοκτέιλ ή το κρασί με ένα καλό γεύμα μετατρέπονται σε εθισμό που μας καταστρέφει. 

Υπάρχουν 140 εκατομμύρια άνθρωποι με αλκοολισμό παγκοσμίως και εκατομμύρια άλλοι που δεν θεωρούν τους εαυτούς τους αλκοολικούς και δεν αναζητούν θεραπεία. Τα παιδιά μας αρχίζουν να πίνουν πολύ νωρίς γιατί τους στέλνουμε λάθος μήνυμα με τη δική μας συμπεριφορά. Τα πάντα είναι θέμα γνώσης και μέτρου. Ένα ποτηράκι μία στο τόσο είναι ωραίο, αλλά θα πρέπει πάντα να υπάρχει ένα μέτρο.