Η πτώση του τείχους του Βερολίνου το 1989 δημιούργησε τριγμούς στην Ευρωπαϊκή ήπειρο. Η διάλυση του Σιδηρού παραπετάσματος που δημιούργησε φυσικό και ιδεολογικό διαχωρισμό της Ευρώπης ανάμεσα στην ζώνη επιρροής της σοβιετικής Ένωσης, στην ανατολική Ευρώπη, και τις χώρες της Δυτικής Ευρώπης, ήταν η αρχή των τεκτονικών αλλαγών που αναμενόταν να αναδιαμορφώσουν εκ νέου τον κόσμο.

To 1991, έχουμε την ολική κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και επομένως για τα κράτη που βρίσκονταν υπό την ομπρέλα της ξεκινούσε μία νέα περίοδος ανεξαρτησίας και εθνικής κυριαρχίας. Η αύξηση του εθνικισμού παρέσυρε και τα κράτη που διαμόρφωναν την τότε Γιουγκοσλαβία.

Όταν η Σλοβενία και η Κροατία διεξήγαγαν τα δημοψηφίσματα για την ανεξαρτησία τους τον Ιούνιο του 1991, όλα κατέρρευσαν. Μετά από σειρά επεισοδίων μεταξύ των εθνοτήτων ακολούθησαν οι Γιουγκοσλαβικοί Πόλεμοι, πρώτα στην Κροατία και στη συνέχεια, πολύ σοβαρά, στην πολυεθνική Βοσνία και Ερζεγοβίνη.

Τελικά τον Ιανουάριο του 1992, η χώρα που ονομαζόταν «Γιουγκοσλαβία» έπαψε να υπάρχει.

Μαζί της παρέσυρε στη λήθη και μία σειρά από εθνικά χαρακτηριστικά που συνόδευαν την ύπαρξή της. Τη σημαία της, τα σύμβολά της αλλά ακόμα και την κατάληξη του ιντερνετικού domain “.yu”. Δηλαδή τηn ταυτότητας των διαδικτυακών δραστηριοτήτων της χώρας εκείνη την εποχή.

Η ιστορία του “.yu” ξεκινά το 1989, όταν η επιστήμονας υπολογιστών Borka Jerman-Blažič και η ομάδα της στη Λιουμπλιάνα ξεκίνησαν την πολυετή προσπάθειά τους να συνδέσουν τη Γιουγκοσλαβία με το Διαδίκτυο.

Μετά από επιχορηγήσεις και συνεργασίες με το CERN κατάφερε με την ομάδα της να δημιουργήσει ένα σύστημα όπου τα μηνύματά τους έφταναν στον τελικό προορισμό τους, τις ΗΠΑ, όπου οι συνάδελφοι της Jerman-Blažič μπορούσαν να διαβάσουν και να απαντήσουν στα email της, να μοιραστούν λογισμικό και έρευνα.

Χρειάστηκαν δύο χρόνια διαπραγματεύσεων με κυβερνητικούς αξιωματούχους για να λάβουν άδεια για τη δημιουργία του σημείου εισόδου για το γιουγκοσλαβικό δίκτυο στο εργαστήριο της Jerman-Blažič στη Σλοβενία.

Σε αυτή την αλληλογραφία, εμπεριέχεται για πρώτη φορά μία από τις πρώτες συγκρούσεις που τεκμηριώθηκαν στο Διαδίκτυο.

Οι γιουγκοσλαβικοί πόλεμοι, οι εθνοκαθάρσεις και οι βομβαρδισμοί του ΝΑΤΟ έχουν καταγραφεί, με μορφή ημερολογίου, νέων και αναφορών σε εκατοντάδες, ή και χιλιάδες email που στάλθηκαν στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού με αυτήν την πρώιμη μορφή ιντερνετικής επικοινωνίας.

Λίγους μήνες πριν ξεκινήσει η σύνδεση στο Διαδίκτυο το 1991, η Σλοβενία κήρυξε την ανεξαρτησία της από τη Γιουγκοσλαβία. Η χώρα για την οποία δημιουργήθηκε το “.yu” κατέρρεε. Αν και το “.yu” ξεπέρασε τη Γιουγκοσλαβία κατά δύο δεκαετίες, η Jerman-Blažic και οι συνάδελφοί της έγιναν οι πρώτοι που αντιμετώπισαν ένα άνευ προηγουμένου σύνολο ερωτημάτων που παραμένουν επίκαιρα μέχρι σήμερα:

Καθώς τα εθνικά κράτη αναδύονται, καταρρέουν και αλλάζουν μορφή, ποιος αποφασίζει αν και πότε θα αποσυρθεί η ιντερνετική ταυτότητα μιας χώρας; Όταν διαγράφεται ένας τομέας, τι συμβαίνει με όλους τους ιστότοπους και τις λίστες αλληλογραφίας που βρίσκονται κάτω από αυτόν και όλες τις γνώσεις που περιέχουν;

Τα αρχεία του Nettime, μιας πρώιμης λίστας αλληλογραφίας στο Διαδίκτυο, έχουν διατηρήσει email από διευθύνσεις με ένα επίθημα που δεν υπάρχει πια: “.yu”.

Πολλά από αυτά, όπως το email από το [email protected] παραπάνω που περιγράφει την κατάσταση στο Novi Sad μία πόλη της βόρειας Σερβίας όταν βομβαρδίστηκε από το ΝΑΤΟ, αποτελούν ψηφιακές μαρτυρίες  την πρώην ανατολικοευρωπαϊκή χώρα έχουν εξαφανιστεί από τον Ιστό, πέφτοντας θύματα αποτυχημένων μεταναστεύσεων διακομιστών και θεσμών που αλλάζουν συνεχώς. Η μεγαλύτερη απώλεια ήταν ίσως η ίδια η κατάληξη του τομέας “.yu”.

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή.

Το όνομα τομέα είναι μια διεύθυνση που οδηγεί σε έναν ιστότοπο, όπως το “olafaq”. Οι τομείς (domains στα αγγλικά) εκχωρούνται από τον οργανισμό προτύπων Internet Assigned Numbers Authority (IANA), ο οποίος από το 1983 έως το 1998 διοικούνταν από δύο επιστήμονες υπολογιστών από την Καλιφόρνια — τον Jon Postel και τον Joyce K. Reynolds.

Χρηματοδοτούμενος από το Υπουργείο Άμυνας των ΗΠΑ από το 1988-1998, ο ρόλος του IANA ήταν να παρακολουθεί ποιος είχε ποια ταυτότητα στο Διαδίκτυο.

Τα γράμματα μετά την τελευταία κουκκίδα των ονομάτων τομέα, δηλαδή το “.gr” στο olafaq.gr που ονομάζονται τομείς ανώτατου επιπέδου (TLD), προορίζονται να βοηθήσουν τους χρήστες να κατανοήσουν τη φύση του ιστότοπου που πρόκειται να επισκεφτούν.

Υπάρχουν διάφοροι τύποι TLD, συμπεριλαμβανομένων γενικών, όπως .com (εμπορική επιχείρηση) και .world, και κωδικοί χωρών όπως .yu (Γιουγκοσλαβία) ή .uk (Ηνωμένο Βασίλειο).

Όταν καθιερώνεται ένας κωδικός χώρας, η διαχείριση όλων των πληροφοριών σε αυτόν τον τομέα γίνεται από την αντίστοιχη εθνική κυβέρνηση ή μια καθορισμένη οντότητα εντός αυτής της χώρας.

Οι πολιτικές επιπτώσεις των τομέων κωδικών χώρας, οι οποίοι ουσιαστικά έχουν στρέψει τα σύνορα στο Διαδίκτυο, δεν εξετάστηκαν από το IANA κατά την ίδρυσή τους.

Στην πραγματικότητα, ο οργανισμός αποφάσισε να αποστασιοποιηθεί πλήρως από την πολιτική της διαχείρισης τομέα. «Οι ανησυχίες για τα «δικαιώματα» και την «ιδιοκτησία» τομέων είναι ακατάλληλες», έγραψε ο Jon Postel σε ένα σημείωμα το 1994. «Είναι σκόπιμο να ανησυχούμε για τις “ευθύνες” και την “υπηρεσία” προς την κοινότητα». Περαιτέρω, προσθέτει ότι «το IANA δεν είναι στις αρμόδιότητές του να αποφασίζει τι είναι και τι όχι χώρα».

Μέχρι σήμερα, ο οργανισμός εκχωρεί τομείς με βάση το διεθνές πρότυπο ISO 3166-1, το οποίο εκχωρεί έναν κωδικό δύο γραμμάτων σε κάθε ένα από τα κράτη μέλη των Ηνωμένων Εθνών. (Το Κοσσυφοπέδιο, για παράδειγμα, εξακολουθεί να μην είναι μέλος του ΟΗΕ και, ως εκ τούτου, δεν έχει επίσημο TLD.)

Όταν λοιπόν το IANA ανέθεσε το “.yu”στην Jerman-Blažič το 1989, οι εθνοτικές και εθνικές εντάσεις στη Γιουγκοσλαβία κλιμακώνονταν λόγω οικονομικών δυσκολιών και συνταγματικής κρίσης στην περιοχή.

Η χώρα, επίσημα γνωστή ως Σοσιαλιστική Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας, εμφανίστηκε μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και περιλάμβανε πολλές συνιστώσες δημοκρατίες: Σερβία, Κροατία, Σλοβενία, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Μαυροβούνιο και Μακεδονία.

Παρά την αρχική ενότητα, το κράτος τελικά διαλύθηκε καθώς ο εθνικισμός αυξήθηκε σε κάθε μία από τις δημοκρατίες.

Ρόλος ιντερνετικής διασύνδεσης στην Γιουγκοσλαβία

Η νεοσύστατη ιντερνετική διασύνδεση της Jerman-Blažič ήταν καθοριστική για την τεκμηρίωση του πολέμου των δέκα ημερών ή αλλιώς πολέμου της ανεξαρτησίας της Σλοβενίας. Μιας σύντομης ένοπλης σύγκρουσης που ακολούθησε τη διακήρυξη της ανεξαρτησίας της Σλοβενίας από τη Γιουγκοσλαβία στις 25 Ιουνίου 1991.

Σλοβένοι επιστήμονες χρησιμοποίησαν το δίκτυο για να στείλουν ενημερώσεις μέσω email για τον πόλεμο, συμπεριλαμβανομένων περιλήψεων των ημερήσιων συνεντεύξεων τύπου που πραγματοποιούσε η σλοβενική κυβέρνηση, σε όλα τα πανεπιστήμια και τους ακαδημαϊκούς με τους οποίους συνεργάστηκαν. Η Jerman-Blažič υποστήριξε ότι τα email ενέπνευσαν τους συναδέλφους της στο Πανεπιστήμιο Columbia στη Νέα Υόρκη να γράψουν στον Λευκό Οίκο για να υποστηρίξουν την ανεξαρτησία της Σλοβενίας και, πιστεύει, βοήθησαν στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης για το θέμα.

Τι απέγινε η κατάληξη “.yu”

Θεωρητικά, η ζωή του “.yu” θα έπρεπε να είχε τελειώσει με την ανεξαρτησία της Σλοβενίας. Όταν η χώρα εντάχθηκε στα Ηνωμένα Έθνη ένα χρόνο αργότερα, έλαβε έναν νέο τομέα από το IANA “.si “ και η σλοβενική κυβέρνηση ίδρυσε μια νέα οντότητα για τη διαχείρισή της, το Ακαδημαϊκό και Ερευνητικό Δίκτυο της Σλοβενίας (ARNES). Ενώ οι επιστήμονες στο ARNES περίμεναν το .si να κυκλοφορήσει, ωστόσο, χρειάζονταν άλλο τρόπο για να συνδεθούν στο διαδίκτυο.

Τον Ιούλιο του 1992 η ARNES, η οποία περιλάμβανε μερικούς από τους πρώην συναδέλφους της Jerman-Blažič, εισέβαλε στο εργαστήριό της, αντέγραψε το λογισμικό τομέα και τα δεδομένα από τον διακομιστή και έκοψε τη γραμμή που το συνέδεε με το δίκτυο.

«Και οι δύο διευθυντές του ARNES δεν είχαν γνώση της δικτύωσης στο Διαδίκτυο και δεν ήξεραν πώς να τρέξουν τον διακομιστή τομέα», είπε. Αν και χρησιμοποιούσαν το δίκτυο μόνο για email, η ARNES κράτησε κρυφά το “.yu” για τα επόμενα δύο χρόνια, αγνοώντας τα αιτήματα μιας αντίπαλης ομάδας επιστημόνων στη Σερβία που χρειάζονταν τον τομέα για την εργασία τους.

Μετά την κατάρρευση της Γιουγκοσλαβίας, η Σερβία και το Μαυροβούνιο υιοθέτησαν το όνομα «Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας» σε μια ιμπεριαλιστική φιλοδοξία να γίνει ο μοναδικός νόμιμος διάδοχός της. Οι αξιώσεις διαδοχής απορρίφθηκαν από τον ΟΗΕ, ο οποίος επέβαλε πολεμικές κυρώσεις στο νέο κράτος, συμπεριλαμβανομένης της απαγόρευσης  της επιστημονικής και τεχνικής συνεργασίας, και του ζήτησε να υποβάλει εκ νέου αίτηση για ένταξη.

Οι Σέρβοι επιστήμονες αποκόπηκαν στη συνέχεια από όλη τη διεθνή κυκλοφορία δικτύου. Αν ήθελαν να έχουν πρόσβαση στο Διαδίκτυο, έπρεπε είτε να περιμένουν να επιλυθούν οι διαφορές για το όνομα και να τους εκχωρηθεί ένας νέος τομέας, είτε να πάρουν με κάποιο τρόπο το “.yu”πίσω.

Επειδή η ARNES αρνήθηκε να συνεργαστεί, επιστήμονες στο Πανεπιστήμιο του Βελιγραδίου κατέληξαν να στείλουν email στον Jon Postel, τον ιδρυτικό διευθυντή του IANA, απευθείας για να παρακάμψει τους κανονισμούς. Μετά από σχεδόν δύο χρόνια αλληλογραφίας, ο Postel συμφώνησε να μεταφέρει το “.yu” στην Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας την άνοιξη του 1994.

Καθώς τα πρώην κράτη της Γιουγκοσλαβίας αναδιαμορφώνονταν, το IANA περνούσε από μια δική του μετάβαση. Στα τέλη της δεκαετίας του ’90, καθώς το έργο γινόταν όλο και μεγαλύτερο, ο Postel και πολλά μέλη της διαδικτυακής κοινότητας ζήτησαν μια πιο διαφανή, θεσμοθετημένη προσέγγιση στη διακυβέρνηση του δικτύου.

Αυτό οδήγησε στη δημιουργία του ICANN, της Internet Corporation for Assigned Names and Numbers, στα τέλη του 1998. Το IANA έγινε λειτουργία του ICANN, το οποίο έχει αποτελέσει αντικείμενο αμέτρητων έντονων συζητήσεων και προσπαθειών αναδιάρθρωσης όλα αυτά τα χρόνια, για την αντιμετώπιση των νομικών και τεχνικών προκλήσεων της διοίκησης μιας διεθνούς οντότητας που λειτουργεί ανεξάρτητα από τις κυβερνήσεις, διασφαλίζοντας παράλληλα ότι η δομή διακυβέρνησής της είναι ανθεκτική σε κακούς παράγοντες και εξαγορές.

Το 2002, η Σερβία και το Μαυροβούνιο συμφώνησαν επίσημα να σταματήσουν να χρησιμοποιούν το όνομα Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας, αλλά το “.yu” παρέμεινε σε χρήση.

Όταν το Μαυροβούνιο κήρυξε την ανεξαρτησία του το 2006, ο ICANN δημιούργησε δύο νέους τομείς: “.rs” για τη Σερβία και “.me” για το Μαυροβούνιο, υπό τον όρο ότι το “.yu” θα αποσυρθεί. 

Τέλος του “.yu”

Μετά από χρόνια γραφειοκρατικών καθυστερήσεων, ο τομέας τερματίστηκε τελικά το 2010. Πάνω από 4.000 ιστότοποι, μερικά από τα πρώτα παραδείγματα διαδικτυακής κουλτούρας από την περιοχή, ξαφνικά δεν υπήρχε δυνατότητα να προσεγγιστούν μέσω του αρχικού τους τομέα.

Με τη διαγραφή του .yu, ιστορικοί και ερευνητές έχασαν την πρόσβαση σε ιστότοπους που περιείχαν σημαντικά ιστορικά αρχεία. Έχουν χαθεί οι μαρτυρίες για τους βομβαρδισμούς του ΝΑΤΟ και τον πόλεμο του Κοσσυφοπεδίου, αλλά και τις λίστες αλληλογραφίας που χρησιμοποίησαν οι επιστήμονες για να ενημερώσουν τους συναδέλφους τους σχετικά με την πρόοδο της σύγκρουσης.

Δεν θα μάθουμε ποτέ τι θα είχε συμβεί στο .yu. Εάν είχε διατηρηθεί ζωντανή, ο τομέας ανώτατου επιπέδου θα μπορούσε να είχε διατηρήσει σημαντικά τεχνουργήματα που θα μπορούσαν να ήταν χρήσιμα για τον επαναπροσδιορισμό της κληρονομιάς της πρώην χώρας ή την αμφισβήτηση των κυβερνητικών αφηγήσεων. Θα μπορούσε βέβαια να είχε γίνει και σύμβολο του σερβικού εθνικισμού.

Ένα είναι σίγουρο. Η διαγραφή του “.yu” αντιπροσώπευε τον τελικό αφανισμό της πρώην χώρας, με την επίσημη διαγραφή της ψηφιακής της ταυτότητας.

 

Ακολουθήστε το OLAFAQ
στο Google News