Αυτό που ενέπνευσε αυτό το γράμμα ήταν μια συζήτηση που είχα με έναν φίλο μου και τη μητέρα του. Η κυρία Σοφία είναι μετανάστρια πρώτης γενιάς στην Ελλάδα από την Τιφλίδα της Γεωργίας και εξέφραζε την απορία της για την «κατάσταση των σημερινών παιδιών» και για το γεγονός ότι κανείς δεν φαίνεται να θέλει πραγματικά να δουλέψει ή να χτίσει μια καριέρα ή να κάνει οικογένεια.
Η κυρία Σοφία δεν ήταν απλά μια Boomer που κουνάει το δάχτυλο στη γενιά Z. Είχε πραγματική περιέργεια να μάθει και παραδόξως ήταν πολύ δεκτική στην απάντηση που της έδωσα:
«Ίσως απλά να μην βρίσκουν νόημα σε όλα αυτά όπως βρίσκαμε εσείς και εγώ».
Από τη χρυσή εποχή του καπιταλισμού έχουμε διανύσει πολύ δρόμο, αλλά προς τη λάθος κατεύθυνση. Οι συντάξεις, η προστασία των συνδικάτων, η αύξηση των μισθών, η ισόβια εργασία, η δημόσια υγεία και εκπαίδευση όπως και τα όνειρα για καριέρα έχουν δώσει τη θέση τους σε μια δεύτερη χρυσή εποχή όπου οι εργαζόμενοι αντιμετωπίζονται ως αναλώσιμα εμπορεύματα. Έδωσα στην κυρία Σοφία το διάσημο πλέον παράδειγμα του μηχανικού λογισμικού ο οποίος, στα 60 του χρόνια, όχι μόνο απολύθηκε, όχι μόνο απολύθηκε μέσω e-mail, αλλά απολύθηκε με αυτοματοποιημένο e-mail, αφού πρώτα του είχε διακοπεί η πρόσβαση στον υπολογιστή του.
Το θετικό για αυτόν τον τύπο, όμως, είναι ότι σχεδόν 2 δεκαετίες στη Google (συν την αποζημίωση) πιθανώς τον άφησαν αρκετά άνετο οικονομικά. Φανταστείτε όμως να υπόκειται σε τέτοιου είδους ιδιοτροπίες ο μισθός ενός δασκάλου, μιας νοσοκόμας, ενός τραυματιοφορέα, ενός εργάτη σε ένα εργοστάσιο, ενός μηχανικού ή ενός ηχολήπτη. Παρεμπιπτόντως πιθανόν να το γνωρίζετε ήδη, πλέον οι εργαζόμενοι της Amazon προσλαμβάνονται και απολύονται από αλγόριθμους.
Το να εκπαιδεύεστε για να φτάσετε σε υψηλότερα εισοδηματικά κλιμάκια ενέχει τον κίνδυνο της ισόβιας δουλείας και του χρέους. Και ακόμη και αν το αποφύγεις αυτό (π.χ. παίρνοντας πιστοποίηση στο σωστό επάγγελμα, στο σωστό μέρος τη σωστή στιγμή), ο ακρογωνιαίος λίθος του ελληνικού ονείρου – η ιδιοκτησία κατοικίας – έχει μετατραπεί σε καζίνο για διάφορες κατηγορίες κερδοσκόπων, από τους κατά συρροήν οικοδεσπότες AirBnb που θέλουν να γίνουν αυτόνομοι μεγιστάνες ξενοδοχείων μέχρι τις εταιρείες που καταβροχθίζουν ολόκληρες πολυκατοικίες, ορόφους ή τετράγωνα σπιτιών με σκοπό να τα μετατρέψουν σε τουριστάδικα.
Όλα τα παραπάνω, εν τω μεταξύ, λαμβάνουν χώρα σε ένα σκηνικό απόλυτου κοινωνικού και πολιτικού χάους. Η οικονομική κρίση, τα Μνημόνια, τα κόκκινα δάνεια, η πανδημία, η άνοδος της Alt-Right, η ανεργία, η ενεργειακή κρίση, ο πόλεμος στην Ουκρανία, ο πληθωρισμός, η φτωχοποίηση, η φούσκα των social media, το κούρεμα του ελληνικού χρέους, η πανταχού παρούσα παραπληροφόρηση, η κλιματική αλλαγή, η ανατροπή των δικαιωμάτων των γυναικών, οι γυναικοκτονίες κ.λπ… ως μη-Ζουμ, εμείς οι Xers, οι Xennials, οι Millennials και οι Boomers πρέπει να κρατάμε ένα πράγμα στο μυαλό μας:
ΑΥΤΗ Η ΔΙΑΧΥΤΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΒΕΒΑΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΛΙΤΙΚΟ ΧΑΟΣ ΕΙΝΑΙ Η ΜΟΝΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΠΟΥ ΕΧΕΙ ΓΝΩΡΙΣΕΙ Η ΓΕΝΙΑ Ζ.
Οι υπόλοιποι από εμάς μπορούμε τουλάχιστον να θυμηθούμε αμυδρά τα χρόνια που τα μπουζούκια και τα σκυλάδικα είχαν την πρωτοκαθεδρία. H ιστορία είναι σε όλους μας λίγο πολύ γνωστή. Σημίτης, έργα, Ολυμπιάδα, Κωστόπουλοι, κλίκ, λεφτά, λαιφστάιλ, γενικά μια αντιδραστική μάτσο χαζομάρα.
Η παιδική μου ηλικία ήρθε στον απόηχο της πτώσης του τείχους του Βερολίνο και όλα έδειχναν ότι ο καπιταλισμός είχε πραγματικά θριαμβεύσει. Το Τείχος του Βερολίνου και η Σοβιετική Ένωση έπεσαν και η σκάλα προς το αμερικανικό όνειρο φαινόταν προσβάσιμη σε περισσότερους ανθρώπους από ποτέ άλλοτε. Αλλά ήταν επίσης η εποχή που, ο Ριγκανισμός και ο Θατσερισμός άρχισαν να χαλαρώνουν να πριονίζουν τα θεμέλια του κοινωνικού συμβολαίου. Αυτά τα θεμέλια σωριάστηκαν όταν εγώ ήμουν ακόμα στο πανεπιστήμιο, και μάλλον γλίτωσα από σύμπτωση. Μετά βέβαια ακολούθησε η κρίση του 2008, το κούρεμα του ελληνικού χρέους, τα Μνημόνια, η δολοφονία του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου, οι φωτιές στο μάτι και οι άλλες κοινωνικοοικονομικές καταστροφές που ήδη γνωρίζετε.
Εγώ αν και δεν ταυτιζόμουν με αυτό το λαιφστάιλ του «καριερισμού» κι όσο κι αν μου προκαλούσαν πλήξη όλα αυτά, είχα ωστόσο περάσει τα χρόνια της εφηβείας μου βλέποντας την οικονομία και την κοινωνία να φαίνεται, ως επί το πλείστον, να λειτουργούν καλά. Η γενιά Z δεν είχε τίποτα από όλα αυτά.
Αντιθέτως, η γενιά Ζ γεννήθηκε στις 6 Δεκέμβρη του 2008 και μετά τίποτα δεν βελτιώθηκε. Ένας διακόπτης γύρισε πίσω την ελληνική οικονομία. Δεν θα δημιουργούσαμε πια πλούτο παράγοντας αγαθά και υπηρεσίες. Αντ’ αυτού, η στρατηγική έγινε να αφήσουμε τους ‘Ελληνες καταναλωτές χωρίς πόρους, και στη συνέχεια να τους δανείσουμε ελάχιστους πόρους ίσα-ίσα για να επιβιώσουν, με τόκο, μεγαααααααλο τόκο. Αυτό συνέπεσε με την άνοδο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και του ψηφιακού μάρκετινγκ, τα οποία μετέτρεψαν τους ανθρώπους – και τις πληροφορίες που μπορούσαν να εξαχθούν από αυτούς – σε προϊόντα.
Η διαδρομή «πήγαινε στο σχολείο -> πήγαινε στο πανεπιστήμιο -> δούλεψε σκληρά -> παντρέψου-> κάνε παιδιά-> αγόρασε ένα σπίτι -> αγόρασε ένα αυτοκίνητο -> προόδευσε -> βγες στη σύνταξη» είναι τόσο ξένο και ξεπερασμένο γι’ αυτούς όσο είναι το μονοπάτι «όργωσε τη γη με τον πατέρα σου μέχρι να πεθάνει και να την κληρονομήσεις» για έναν Boomer.
Οι κοινωνικοί αναλυτές στην αρχή της βιομηχανικής επανάστασης κατήγγειλαν ότι οι άνθρωποι μετατράπηκαν σε προεκτάσεις των μηχανών. Ο Καρλ Μαρξ έστησε ολόκληρη την οικονομική και πολιτική του φιλοσοφία γύρω από την επακόλουθη «αλλοτρίωση» της εργατικής τάξης χωρίς να γνωρίζει ότι, 150 χρόνια αργότερα, η οικονομική και η ψηφιακή επανάσταση θα υποβίβαζαν τους ανθρώπους από μηχανές σε πρώτες ύλες. Σήμερα, εμείς οι ίδιοι είμαστε αυτό που οι «μηχανές» λυγίζουν, τεντώνουν, διπλώνουν και χειρίζονται σε κάτι που οι ιδιοκτήτες τους θεωρούν χρήσιμο.
Αυτός είναι ο κόσμος στον οποίο γεννήθηκε η γενιά Z, και ο μόνος που γνώρισε ποτέ. Δεν είδαν να δύει ο ήλιος στη χρυσή εποχή του καπιταλισμού όπως εμείς οι υπόλοιποι. Γεννήθηκαν μέσα στο σκοτάδι- διαμορφώθηκαν από αυτό. Εμείς, οι μεγαλύτεροι, απλώς το υιοθετήσαμε.
Η διαδρομή «πήγαινε στο σχολείο -> πήγαινε στο πανεπιστήμιο -> δούλεψε σκληρά -> παντρέψου-> κάνε παιδιά-> αγόρασε ένα σπίτι -> αγόρασε ένα αυτοκίνητο -> προόδευσε -> βγες στη σύνταξη» είναι τόσο ξένο και ξεπερασμένο γι’ αυτούς όσο είναι το μονοπάτι «όργωσε τη γη με τον πατέρα σου μέχρι να πεθάνει και να την κληρονομήσεις» για έναν Boomer. Οι Zoomers χαράζουν τη δική τους πορεία όσο καλύτερα μπορούν μέσα στην κοινωνία και την οικονομία που σχεδιάστηκε από μια γενιά που είναι σχεδόν νεκρή. Οι ηλικιωμένοι -ιδίως οι Boomers- δυσκολεύονται να καταλάβουν γιατί αυτή η πορεία περιλαμβάνει το YouTube περισσότερο από το πανεπιστήμιο και μια δουλειά, γιατί περιλαμβάνει περισσότερο το Tinder από έναν γάμο, αλλά κατά τ’ άλλα αυτό είναι απόλυτα λογικό.
Πλέον η επιχειρηματική δραστηριότητα είναι ελάχιστα πιο ριψοκίνδυνη από την παραδοσιακή πορεία καριέρας, και η εμπορευματοποίηση της επιρροής των μέσων κοινωνικής δικτύωσης είναι, αναμφισβήτητα, η μορφή επιχειρηματικότητας με τα χαμηλότερα εμπόδια εισόδου και τις υψηλότερες απολαβές. Ενώ περιμένουν τη στιγμή τους, οι Zoomers συχνά εργάζονται σε βραχυπρόθεσμες δουλειές χαμηλής ειδίκευσης – στην εστίαση, σε τηλεφωνικά κέντρα, σε συναυλίες και δουλειές σεζόν σε νησιά. Γιατί; Για δύο λόγους:
Η εργασία της Γενιάς Ζ είναι σχετικά ευέλικτη.
Το να χρωστάς είναι χειρότερο από το να είσαι απλώς απένταρος. Το να ξοδεύεις 0 ευρώ για να βγάζεις €4,25 (μικτά) την ώρα ως σερβιτόρα ή ως εργάτης αποθήκης είναι καλύτερο από το να ξοδεύεις 25 χιλιάδες ευρώ – μεγάλο μέρος από αυτά με τη μορφή χρέους – σε ένα πτυχίο τετραετούς φοίτησης για να βγάζεις €5,00 την ώρα (ειδικά όταν μεγάλο μέρος του ποσού αυτού πάει στους τόκους).
Υπάρχει επίσης ένα άλλο, πιο θλιβερό στοιχείο στο παιχνίδι. Πολλοί Zoomers απλά θεωρούν δεδομένο ότι δεν θα μπορέσουν ποτέ να αποκτήσουν ένα σπίτι ή να συνταξιοδοτηθούν, και ο συνδυασμός της πολιτικής αστάθειας και της κλιματικής αλλαγής τους κάνει να αναρωτιούνται αν υπάρχει καν μέλλον. Οι συζητήσεις με αυτούς τους ανθρώπους αποκαλύπτουν μια ολόκληρη γενιά που πιστεύει ότι ζει με δανεικό χρόνο. Ως αποτέλεσμα, λίγοι από αυτούς λειτουργούν με βάση ένα χρονοδιάγραμμα πολλών δεκαετιών που απαιτεί σταθερή αύξηση του εισοδήματος. Αυτό φαίνεται να δημιουργεί ένα παράδοξο – οι Zoomers αποταμιεύουν χρήματα σε υψηλότερο ποσοστό από οποιαδήποτε άλλη γενιά, παρά το γεγονός ότι φαίνονται απαισιόδοξοι για το μέλλον και έχουν τραγικά χαμηλούς μισθούς, αλλά μια πρόχειρη ματιά στην οικονομική τους συμπεριφορά δίνει αμέσως νόημα. Κρατούν χαμηλά τα μεγάλα τους έξοδα και αγοράζουν λιγότερο με πίστωση. Οι συνομήλικοί μου millenials ξόδεψαν ένα σωρό χρήματα για μεγάλα και φιλόδοξα πράγματα, όπως ενοικιάσεις διαμερισμάτων στο κέντρο της πόλης και δάνεια για πολυτελή αυτοκίνητα. Οι Zoomers, από την άλλη πλευρά, αποφεύγουν τα χρέη όπως ο διάολος το λιβάνι και πληρώνουν ασφάλιστρα σε είδη μικρής αξίας από μάρκες που ευθυγραμμίζονται με τις κοινωνικές και πολιτικές τους αξίες.
Ένας Millennial που κερδίζει €10,00 την ώρα θα μπορούσε κάλλιστα να πληρώνει €750 το μήνα για ενοίκιο και €350 μήνα για ένα αυτοκίνητο. Εν τω μεταξύ, ένας νεαρός Zoomer που κερδίζει €5,00 την ώρα είναι πιο πιθανό να ζει είτε με τους γονείς του είτε με έναν συγκάτοικο ή και περισσότερους, πληρώνοντας €200 το μήνα σε ενοίκιο και οδηγώντας ένα μεταχειρισμένο αυτοκίνητο ή παπάκι που πιθανόν να αγόρασε με μετρητά. Αυτός ο Zoomer κάνει πολύ περισσότερα με πολύ λιγότερα και πιθανώς σχεδιάζει να το κάνει στο διηνεκές- μπορεί να είναι πιο ασφαλής μακροπρόθεσμα λόγω του χρηματικού ποσού που έχει καταφέρει να αποταμιεύσει. Εξάλλου, έτσι έγιναν πλούσιοι οι περισσότεροι από τους μετανάστες γονείς των φίλων μου στην διασπορά: κάνοντας οικονομία και αποταμιεύοντας από κακοπληρωμένες δουλειές, επενδύοντας στη συνέχεια τις αποταμιεύσεις σε επιχειρηματικά εγχειρήματα (αγοράζοντας μικρές επιχειρήσεις ή δημιουργώντας τις δικές τους).
Αυτό το τελευταίο στοιχείο είναι ο λόγος για τον οποίο νομίζω ότι οι Boomers πρέπει να δώσουν στους Zoomers μια ευκαιρία. Η τελευταία ομάδα είναι η πιο επιχειρηματική γενιά στην ιστορία, και ένα μεγάλο μέρος αυτής της επιχειρηματικότητας επικεντρώνεται περισσότερο στη διάδοση των αρετών τους στον κόσμο (ακόμη και αν αυτό γίνεται μέσω του YouTube) παρά στο να γίνουν απλώς δισεκατομμυριούχοι με κάθε τρόπο. Αν είμαστε τυχεροί, η γενιά Z ίσως μπορέσει να ξαναχτίσει το αυτό το κοινωνικό συμβόλαιο χωρίς τη βοήθεια ενός παγκόσμιου πολέμου.
Οπότε, παιδιά της γενιάς Z… κάντε το εσείς. Μπορεί να μας σώσετε όλους στο τέλος!
Δείτε επίσης:Εμείς οι Millennials σαρανταρίζουμε και νιώθουμε την απογοήτευση στο πετσί μας
Αυτό που ενέπνευσε αυτό το γράμμα ήταν μια συζήτηση που είχα με έναν φίλο μου και τη μητέρα του. Η κυρία Σοφία είναι μετανάστρια πρώτης γενιάς στην Ελλάδα από την Τιφλίδα της Γεωργίας και εξέφραζε την απορία της για την «κατάσταση των σημερινών παιδιών» και για το γεγονός ότι κανείς δεν φαίνεται να θέλει πραγματικά να δουλέψει ή να χτίσει μια καριέρα ή να κάνει οικογένεια.
Η κυρία Σοφία δεν ήταν απλά μια Boomer που κουνάει το δάχτυλο στη γενιά Z. Είχε πραγματική περιέργεια να μάθει και παραδόξως ήταν πολύ δεκτική στην απάντηση που της έδωσα:
«Ίσως απλά να μην βρίσκουν νόημα σε όλα αυτά όπως βρίσκαμε εσείς και εγώ».
Από τη χρυσή εποχή του καπιταλισμού έχουμε διανύσει πολύ δρόμο, αλλά προς τη λάθος κατεύθυνση. Οι συντάξεις, η προστασία των συνδικάτων, η αύξηση των μισθών, η ισόβια εργασία, η δημόσια υγεία και εκπαίδευση όπως και τα όνειρα για καριέρα έχουν δώσει τη θέση τους σε μια δεύτερη χρυσή εποχή όπου οι εργαζόμενοι αντιμετωπίζονται ως αναλώσιμα εμπορεύματα. Έδωσα στην κυρία Σοφία το διάσημο πλέον παράδειγμα του μηχανικού λογισμικού ο οποίος, στα 60 του χρόνια, όχι μόνο απολύθηκε, όχι μόνο απολύθηκε μέσω e-mail, αλλά απολύθηκε με αυτοματοποιημένο e-mail, αφού πρώτα του είχε διακοπεί η πρόσβαση στον υπολογιστή του.
Το θετικό για αυτόν τον τύπο, όμως, είναι ότι σχεδόν 2 δεκαετίες στη Google (συν την αποζημίωση) πιθανώς τον άφησαν αρκετά άνετο οικονομικά. Φανταστείτε όμως να υπόκειται σε τέτοιου είδους ιδιοτροπίες ο μισθός ενός δασκάλου, μιας νοσοκόμας, ενός τραυματιοφορέα, ενός εργάτη σε ένα εργοστάσιο, ενός μηχανικού ή ενός ηχολήπτη. Παρεμπιπτόντως πιθανόν να το γνωρίζετε ήδη, πλέον οι εργαζόμενοι της Amazon προσλαμβάνονται και απολύονται από αλγόριθμους.
Το να εκπαιδεύεστε για να φτάσετε σε υψηλότερα εισοδηματικά κλιμάκια ενέχει τον κίνδυνο της ισόβιας δουλείας και του χρέους. Και ακόμη και αν το αποφύγεις αυτό (π.χ. παίρνοντας πιστοποίηση στο σωστό επάγγελμα, στο σωστό μέρος τη σωστή στιγμή), ο ακρογωνιαίος λίθος του ελληνικού ονείρου – η ιδιοκτησία κατοικίας – έχει μετατραπεί σε καζίνο για διάφορες κατηγορίες κερδοσκόπων, από τους κατά συρροήν οικοδεσπότες AirBnb που θέλουν να γίνουν αυτόνομοι μεγιστάνες ξενοδοχείων μέχρι τις εταιρείες που καταβροχθίζουν ολόκληρες πολυκατοικίες, ορόφους ή τετράγωνα σπιτιών με σκοπό να τα μετατρέψουν σε τουριστάδικα.
Όλα τα παραπάνω, εν τω μεταξύ, λαμβάνουν χώρα σε ένα σκηνικό απόλυτου κοινωνικού και πολιτικού χάους. Η οικονομική κρίση, τα Μνημόνια, τα κόκκινα δάνεια, η πανδημία, η άνοδος της Alt-Right, η ανεργία, η ενεργειακή κρίση, ο πόλεμος στην Ουκρανία, ο πληθωρισμός, η φτωχοποίηση, η φούσκα των social media, το κούρεμα του ελληνικού χρέους, η πανταχού παρούσα παραπληροφόρηση, η κλιματική αλλαγή, η ανατροπή των δικαιωμάτων των γυναικών, οι γυναικοκτονίες κ.λπ… ως μη-Ζουμ, εμείς οι Xers, οι Xennials, οι Millennials και οι Boomers πρέπει να κρατάμε ένα πράγμα στο μυαλό μας:
ΑΥΤΗ Η ΔΙΑΧΥΤΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΒΕΒΑΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΛΙΤΙΚΟ ΧΑΟΣ ΕΙΝΑΙ Η ΜΟΝΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΠΟΥ ΕΧΕΙ ΓΝΩΡΙΣΕΙ Η ΓΕΝΙΑ Ζ.
Οι υπόλοιποι από εμάς μπορούμε τουλάχιστον να θυμηθούμε αμυδρά τα χρόνια που τα μπουζούκια και τα σκυλάδικα είχαν την πρωτοκαθεδρία. H ιστορία είναι σε όλους μας λίγο πολύ γνωστή. Σημίτης, έργα, Ολυμπιάδα, Κωστόπουλοι, κλίκ, λεφτά, λαιφστάιλ, γενικά μια αντιδραστική μάτσο χαζομάρα.
Η παιδική μου ηλικία ήρθε στον απόηχο της πτώσης του τείχους του Βερολίνο και όλα έδειχναν ότι ο καπιταλισμός είχε πραγματικά θριαμβεύσει. Το Τείχος του Βερολίνου και η Σοβιετική Ένωση έπεσαν και η σκάλα προς το αμερικανικό όνειρο φαινόταν προσβάσιμη σε περισσότερους ανθρώπους από ποτέ άλλοτε. Αλλά ήταν επίσης η εποχή που, ο Ριγκανισμός και ο Θατσερισμός άρχισαν να χαλαρώνουν να πριονίζουν τα θεμέλια του κοινωνικού συμβολαίου. Αυτά τα θεμέλια σωριάστηκαν όταν εγώ ήμουν ακόμα στο πανεπιστήμιο, και μάλλον γλίτωσα από σύμπτωση. Μετά βέβαια ακολούθησε η κρίση του 2008, το κούρεμα του ελληνικού χρέους, τα Μνημόνια, η δολοφονία του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου, οι φωτιές στο μάτι και οι άλλες κοινωνικοοικονομικές καταστροφές που ήδη γνωρίζετε.
Εγώ αν και δεν ταυτιζόμουν με αυτό το λαιφστάιλ του «καριερισμού» κι όσο κι αν μου προκαλούσαν πλήξη όλα αυτά, είχα ωστόσο περάσει τα χρόνια της εφηβείας μου βλέποντας την οικονομία και την κοινωνία να φαίνεται, ως επί το πλείστον, να λειτουργούν καλά. Η γενιά Z δεν είχε τίποτα από όλα αυτά.
Αντιθέτως, η γενιά Ζ γεννήθηκε στις 6 Δεκέμβρη του 2008 και μετά τίποτα δεν βελτιώθηκε. Ένας διακόπτης γύρισε πίσω την ελληνική οικονομία. Δεν θα δημιουργούσαμε πια πλούτο παράγοντας αγαθά και υπηρεσίες. Αντ’ αυτού, η στρατηγική έγινε να αφήσουμε τους ‘Ελληνες καταναλωτές χωρίς πόρους, και στη συνέχεια να τους δανείσουμε ελάχιστους πόρους ίσα-ίσα για να επιβιώσουν, με τόκο, μεγαααααααλο τόκο. Αυτό συνέπεσε με την άνοδο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και του ψηφιακού μάρκετινγκ, τα οποία μετέτρεψαν τους ανθρώπους – και τις πληροφορίες που μπορούσαν να εξαχθούν από αυτούς – σε προϊόντα.
Η διαδρομή «πήγαινε στο σχολείο -> πήγαινε στο πανεπιστήμιο -> δούλεψε σκληρά -> παντρέψου-> κάνε παιδιά-> αγόρασε ένα σπίτι -> αγόρασε ένα αυτοκίνητο -> προόδευσε -> βγες στη σύνταξη» είναι τόσο ξένο και ξεπερασμένο γι’ αυτούς όσο είναι το μονοπάτι «όργωσε τη γη με τον πατέρα σου μέχρι να πεθάνει και να την κληρονομήσεις» για έναν Boomer.
Οι κοινωνικοί αναλυτές στην αρχή της βιομηχανικής επανάστασης κατήγγειλαν ότι οι άνθρωποι μετατράπηκαν σε προεκτάσεις των μηχανών. Ο Καρλ Μαρξ έστησε ολόκληρη την οικονομική και πολιτική του φιλοσοφία γύρω από την επακόλουθη «αλλοτρίωση» της εργατικής τάξης χωρίς να γνωρίζει ότι, 150 χρόνια αργότερα, η οικονομική και η ψηφιακή επανάσταση θα υποβίβαζαν τους ανθρώπους από μηχανές σε πρώτες ύλες. Σήμερα, εμείς οι ίδιοι είμαστε αυτό που οι «μηχανές» λυγίζουν, τεντώνουν, διπλώνουν και χειρίζονται σε κάτι που οι ιδιοκτήτες τους θεωρούν χρήσιμο.
Αυτός είναι ο κόσμος στον οποίο γεννήθηκε η γενιά Z, και ο μόνος που γνώρισε ποτέ. Δεν είδαν να δύει ο ήλιος στη χρυσή εποχή του καπιταλισμού όπως εμείς οι υπόλοιποι. Γεννήθηκαν μέσα στο σκοτάδι- διαμορφώθηκαν από αυτό. Εμείς, οι μεγαλύτεροι, απλώς το υιοθετήσαμε.
Η διαδρομή «πήγαινε στο σχολείο -> πήγαινε στο πανεπιστήμιο -> δούλεψε σκληρά -> παντρέψου-> κάνε παιδιά-> αγόρασε ένα σπίτι -> αγόρασε ένα αυτοκίνητο -> προόδευσε -> βγες στη σύνταξη» είναι τόσο ξένο και ξεπερασμένο γι’ αυτούς όσο είναι το μονοπάτι «όργωσε τη γη με τον πατέρα σου μέχρι να πεθάνει και να την κληρονομήσεις» για έναν Boomer. Οι Zoomers χαράζουν τη δική τους πορεία όσο καλύτερα μπορούν μέσα στην κοινωνία και την οικονομία που σχεδιάστηκε από μια γενιά που είναι σχεδόν νεκρή. Οι ηλικιωμένοι -ιδίως οι Boomers- δυσκολεύονται να καταλάβουν γιατί αυτή η πορεία περιλαμβάνει το YouTube περισσότερο από το πανεπιστήμιο και μια δουλειά, γιατί περιλαμβάνει περισσότερο το Tinder από έναν γάμο, αλλά κατά τ’ άλλα αυτό είναι απόλυτα λογικό.
Πλέον η επιχειρηματική δραστηριότητα είναι ελάχιστα πιο ριψοκίνδυνη από την παραδοσιακή πορεία καριέρας, και η εμπορευματοποίηση της επιρροής των μέσων κοινωνικής δικτύωσης είναι, αναμφισβήτητα, η μορφή επιχειρηματικότητας με τα χαμηλότερα εμπόδια εισόδου και τις υψηλότερες απολαβές. Ενώ περιμένουν τη στιγμή τους, οι Zoomers συχνά εργάζονται σε βραχυπρόθεσμες δουλειές χαμηλής ειδίκευσης – στην εστίαση, σε τηλεφωνικά κέντρα, σε συναυλίες και δουλειές σεζόν σε νησιά. Γιατί; Για δύο λόγους:
Η εργασία της Γενιάς Ζ είναι σχετικά ευέλικτη.
Το να χρωστάς είναι χειρότερο από το να είσαι απλώς απένταρος. Το να ξοδεύεις 0 ευρώ για να βγάζεις €4,25 (μικτά) την ώρα ως σερβιτόρα ή ως εργάτης αποθήκης είναι καλύτερο από το να ξοδεύεις 25 χιλιάδες ευρώ – μεγάλο μέρος από αυτά με τη μορφή χρέους – σε ένα πτυχίο τετραετούς φοίτησης για να βγάζεις €5,00 την ώρα (ειδικά όταν μεγάλο μέρος του ποσού αυτού πάει στους τόκους).
Υπάρχει επίσης ένα άλλο, πιο θλιβερό στοιχείο στο παιχνίδι. Πολλοί Zoomers απλά θεωρούν δεδομένο ότι δεν θα μπορέσουν ποτέ να αποκτήσουν ένα σπίτι ή να συνταξιοδοτηθούν, και ο συνδυασμός της πολιτικής αστάθειας και της κλιματικής αλλαγής τους κάνει να αναρωτιούνται αν υπάρχει καν μέλλον. Οι συζητήσεις με αυτούς τους ανθρώπους αποκαλύπτουν μια ολόκληρη γενιά που πιστεύει ότι ζει με δανεικό χρόνο. Ως αποτέλεσμα, λίγοι από αυτούς λειτουργούν με βάση ένα χρονοδιάγραμμα πολλών δεκαετιών που απαιτεί σταθερή αύξηση του εισοδήματος. Αυτό φαίνεται να δημιουργεί ένα παράδοξο – οι Zoomers αποταμιεύουν χρήματα σε υψηλότερο ποσοστό από οποιαδήποτε άλλη γενιά, παρά το γεγονός ότι φαίνονται απαισιόδοξοι για το μέλλον και έχουν τραγικά χαμηλούς μισθούς, αλλά μια πρόχειρη ματιά στην οικονομική τους συμπεριφορά δίνει αμέσως νόημα. Κρατούν χαμηλά τα μεγάλα τους έξοδα και αγοράζουν λιγότερο με πίστωση. Οι συνομήλικοί μου millenials ξόδεψαν ένα σωρό χρήματα για μεγάλα και φιλόδοξα πράγματα, όπως ενοικιάσεις διαμερισμάτων στο κέντρο της πόλης και δάνεια για πολυτελή αυτοκίνητα. Οι Zoomers, από την άλλη πλευρά, αποφεύγουν τα χρέη όπως ο διάολος το λιβάνι και πληρώνουν ασφάλιστρα σε είδη μικρής αξίας από μάρκες που ευθυγραμμίζονται με τις κοινωνικές και πολιτικές τους αξίες.
Ένας Millennial που κερδίζει €10,00 την ώρα θα μπορούσε κάλλιστα να πληρώνει €750 το μήνα για ενοίκιο και €350 μήνα για ένα αυτοκίνητο. Εν τω μεταξύ, ένας νεαρός Zoomer που κερδίζει €5,00 την ώρα είναι πιο πιθανό να ζει είτε με τους γονείς του είτε με έναν συγκάτοικο ή και περισσότερους, πληρώνοντας €200 το μήνα σε ενοίκιο και οδηγώντας ένα μεταχειρισμένο αυτοκίνητο ή παπάκι που πιθανόν να αγόρασε με μετρητά. Αυτός ο Zoomer κάνει πολύ περισσότερα με πολύ λιγότερα και πιθανώς σχεδιάζει να το κάνει στο διηνεκές- μπορεί να είναι πιο ασφαλής μακροπρόθεσμα λόγω του χρηματικού ποσού που έχει καταφέρει να αποταμιεύσει. Εξάλλου, έτσι έγιναν πλούσιοι οι περισσότεροι από τους μετανάστες γονείς των φίλων μου στην διασπορά: κάνοντας οικονομία και αποταμιεύοντας από κακοπληρωμένες δουλειές, επενδύοντας στη συνέχεια τις αποταμιεύσεις σε επιχειρηματικά εγχειρήματα (αγοράζοντας μικρές επιχειρήσεις ή δημιουργώντας τις δικές τους).
Αυτό το τελευταίο στοιχείο είναι ο λόγος για τον οποίο νομίζω ότι οι Boomers πρέπει να δώσουν στους Zoomers μια ευκαιρία. Η τελευταία ομάδα είναι η πιο επιχειρηματική γενιά στην ιστορία, και ένα μεγάλο μέρος αυτής της επιχειρηματικότητας επικεντρώνεται περισσότερο στη διάδοση των αρετών τους στον κόσμο (ακόμη και αν αυτό γίνεται μέσω του YouTube) παρά στο να γίνουν απλώς δισεκατομμυριούχοι με κάθε τρόπο. Αν είμαστε τυχεροί, η γενιά Z ίσως μπορέσει να ξαναχτίσει το αυτό το κοινωνικό συμβόλαιο χωρίς τη βοήθεια ενός παγκόσμιου πολέμου.
Οπότε, παιδιά της γενιάς Z… κάντε το εσείς. Μπορεί να μας σώσετε όλους στο τέλος!
Δείτε επίσης:Εμείς οι Millennials σαρανταρίζουμε και νιώθουμε την απογοήτευση στο πετσί μας
