Έχει χυθεί πολύ ψυχαναλυτικό μελάνι για τη μητρική λειτουργία. Τι είδους μητέρα μεγαλώνει ένα παιδί που πέφτει θύμα κυκλώματος παιδεραστών στα 12 του χρόνια; Τι είδους μητέρες μπορούν να έχουν συμμετοχή στο συστηματικό βιασμό του παιδιού τους ή έστω άγνοια για τη συστηματική σεξουαλική εκμετάλλευση του;
Η μητέρα της 12χρονης κατηγορείται για διακεκριμένη μαστροπεία με θύμα το ίδιο της το παιδί. Ακόμα και αν δεν αποδειχτεί ένοχη για αυτό το έγκλημα, η μητρική παραμέληση ισοδυναμεί με ενεργή συμμετοχή στη βία που βίωσε αυτό το παιδί. Ο Andre Green έχει γράψει για τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει στο παιδί η ψυχική απώλεια της μητέρας του. Ένα παιδί που μεγαλώνει πλάι σε μια «νεκρή μητέρα» όπως την περιγράφει ο Γάλλος ψυχαναλυτής είναι ένα πλάσμα που μεγαλώνει «εκτός αγάπης» και που καταλήγει να ζητιανεύει ψήγματα εγγύτητας. Μεγαλώνει με ένα «ίχνος», το οποίο θα επιζητά στους επόμενους ανθρώπους στη ζωή του. Και αυτό το ίχνος δεν θα έχει φως.
Αν η μητέρα είναι ένας καθρέφτης, όπου από την βρεφική ηλικία καθρεφτιζόμαστε μέσα στο βλέμμα της, τι να έβλεπε άραγε η 12χρονη στα μάτια της δική της μητέρας; Ενδεχομένως να αντίκρυζε μια απούσα ως παρούσα μητέρα, έναν εύθραυστο ψυχικά γονιό που της είχε υφαρπάξει την παιδική ηλικία και που ην είχε βάλει -κατά κάποιο τρόπο- σε θέση γονέα. Τα παιδιά που μεγαλώνουν με εύθραυστους γονείς, με μητέρες που δείχνουν αδύναμοι στα παιδικά μάτια,παρακινούνται συνειδητά ή ασυνείδητα να λειτουργήσουν ως γονείς των γονιών τους. Η 12χρονη κέρδιζε χρήματα και τα έφερνε στο σπίτι. Η 12χρονη είχε μεταμορφωθεί σε ενήλικα, σε εργαζόμενη στη βιομηχανία του σεξ και παρείχε στην οικογένεια ένα είδος προστασίας. Παράλληλα πηγαινοερχόταν στο Δήμο Αθηναίων για να παραλάβει πακέτα με τρόφιμα και ρούχα για όλη την οικογένεια. Η μητέρα επιβίωνε με τα επιδόματα που λάμβανε για τα έξι από τα οκτώ παιδιά της ενώ μέχρι πρόσφατα λάμβανε και ένα επίδομα για ψυχική ασθένεια.
Οι σχέσεις που δημιουργεί ένα παιδί εκτός πατρικής οικογένειας εξαρτώνται, λένε, από τον τρόπο που θα βιώσει την αγάπη ή τη βία –μέσα στην οικογένεια. Το ταξίδι της ζωής της 12χρονης ξεκίνησε τραυματισμένα με μια μητέρα αν όχι εγκληματία, τουλάχιστον αδιάφορη, προβληματική ή εγκαταλείπουσα. Η 12χρονη έγινε αποδέκτης βίας από τον 53χρονο και δεν ήταν καν σε θέση να αναγνωρίσει τη βία ως τέτοια. Κάποια στιγμή θα κληθεί να αποδεχτεί την πραγματικότητα των τραυματικών γεγονότων και να θρηνήσει για τη βλάβη που υπέστη και για τη μητέρα που (δεν) είχε.
Ο Ιταλός ψυχαναλυτής Μάσιμο Ρεκαλκάτι, περιγράφοντας τύπους μητρικής έκφρασης, έχει γράψει εκτενώς για την ψυχική απουσία της μητέρας, για τη μητέρα που είναι στραμμένη προς τον εαυτό της και όχι προς τον Άλλο. Και το ερώτημα που προκύπτει είναι γιατί μια γυναίκα που δεν έχει να δώσει τίποτα στον Άλλο γίνεται γονιός και μάλιστα 8 παιδιών;
Είναι πολύ οδυνηρό για ένα παιδί να θρηνεί το πρώτο αντικείμενο αγάπης στη ζωή του με την ψυχαναλυτική έννοια: τη μητέρα, εκείνη που θα έπρεπε να του εξασφαλίζει την τροφή και την προστασία από κάθε απειλή και που αντί γι’ αυτό που προκαλεί την πιο τρομακτική βλάβη.
Για τον Ρεκαλκάτι, η μητέρα είναι το όνομα του πρώτου διασώστη, εκείνου του πρώτου Άλλου που δεν αφήνει η ζωή που έρχεται στον κόσμο να πέσει στο κενό, που την συγκρατεί με τα δικά της χέρια, εμποδίζοντας τη να συντριβεί. Η μητέρα της 12χρονης μοιάζει να ανήκει σε εκείνες τις μητέρες που όχι μόνο αφήνουν την παιδική ζωή να πέσει στο κενό αλλά τη συντρίβουν με τα ίδια τους τα χέρια.
Που ήταν οι κοινωνικοί λειτουργοί που θα έπρεπε να είχαν απομακρύνει τα παιδιά από αυτή την οικογένεια; Είναι σε θέση να διορθώσουν το «κακό» οι κοινωνικές υπηρεσίες της χώρας;
Είναι αξιοσημείωτο πως το Κέντρο Ψυχικής Υγείας στην πλατεία Αμερικής δήλωσε πως δεν διαθέτει προσωπικό για να διαχειριστεί την υπόθεση και πως δεν είχε βρεθεί μέχρι πρότινος ψυχολόγος να αξιολογήσει το συγγενικό περιβάλλον και να γνωματεύσει για το που θα μεταφερθούν τα υπόλοιπα παιδιά μετά την προφυλάκιση της μητέρας. Όπως είναι άξιο αναφοράς το ότι το κράτος μοιάζει να έχει μεταθέσει τις ευθύνες του στο Χαμόγελο του Παιδιού.
Ο στόχος, λοιπόν, δεν είναι να μιλήσουμε μόνο για μητέρες τέρατα. Γνωρίζουμε καλά πως τα ανεξέλεγκτα ένστικτα ή οι συμπεριφορές παραμέλησης ή βίας που εμφανίζει κάποιος ενήλικας σχετίζονται με κάποιο πρώιμο τραύμα του.
Το στοίχημα είναι να προετοιμαστούμε ως κοινωνία να αναγνωρίζουμε τις σκοτεινές πλευρές της μητρότητας και να επενδύουμε σε υπηρεσίες ικανές να ανιχνεύσουν τις ψυχολογικές ή ψυχιατρικές δυσκολίες σε μια μητέρα που είναι ακατάλληλη για να φροντίσει ένα παιδί.
Ας μην αναλωθούμε στο να δαιμονοποιούμε τους γονείς -τέρατα. Ας δούμε το τέρας και το έγκλημα του μέσα στην κοινωνική του πραγματικότητα, ας μάθουμε να αναγνωρίζουμε τα σημάδια ακαταλληλότητας των κηδεμόνων και φροντιστών για να αποφεύγουμε τη φρίκη και ας τολμήσουμε επιτέλους, να μιλάμε και για όσα πλήττουν την κοινωνική μας συνοχή. Δεν πάσχει μόνο η οικογένεια της 12χρονης. Πάσχει και το κράτος μας.
Έχει χυθεί πολύ ψυχαναλυτικό μελάνι για τη μητρική λειτουργία. Τι είδους μητέρα μεγαλώνει ένα παιδί που πέφτει θύμα κυκλώματος παιδεραστών στα 12 του χρόνια; Τι είδους μητέρες μπορούν να έχουν συμμετοχή στο συστηματικό βιασμό του παιδιού τους ή έστω άγνοια για τη συστηματική σεξουαλική εκμετάλλευση του;
Η μητέρα της 12χρονης κατηγορείται για διακεκριμένη μαστροπεία με θύμα το ίδιο της το παιδί. Ακόμα και αν δεν αποδειχτεί ένοχη για αυτό το έγκλημα, η μητρική παραμέληση ισοδυναμεί με ενεργή συμμετοχή στη βία που βίωσε αυτό το παιδί. Ο Andre Green έχει γράψει για τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει στο παιδί η ψυχική απώλεια της μητέρας του. Ένα παιδί που μεγαλώνει πλάι σε μια «νεκρή μητέρα» όπως την περιγράφει ο Γάλλος ψυχαναλυτής είναι ένα πλάσμα που μεγαλώνει «εκτός αγάπης» και που καταλήγει να ζητιανεύει ψήγματα εγγύτητας. Μεγαλώνει με ένα «ίχνος», το οποίο θα επιζητά στους επόμενους ανθρώπους στη ζωή του. Και αυτό το ίχνος δεν θα έχει φως.
Αν η μητέρα είναι ένας καθρέφτης, όπου από την βρεφική ηλικία καθρεφτιζόμαστε μέσα στο βλέμμα της, τι να έβλεπε άραγε η 12χρονη στα μάτια της δική της μητέρας; Ενδεχομένως να αντίκρυζε μια απούσα ως παρούσα μητέρα, έναν εύθραυστο ψυχικά γονιό που της είχε υφαρπάξει την παιδική ηλικία και που ην είχε βάλει -κατά κάποιο τρόπο- σε θέση γονέα. Τα παιδιά που μεγαλώνουν με εύθραυστους γονείς, με μητέρες που δείχνουν αδύναμοι στα παιδικά μάτια,παρακινούνται συνειδητά ή ασυνείδητα να λειτουργήσουν ως γονείς των γονιών τους. Η 12χρονη κέρδιζε χρήματα και τα έφερνε στο σπίτι. Η 12χρονη είχε μεταμορφωθεί σε ενήλικα, σε εργαζόμενη στη βιομηχανία του σεξ και παρείχε στην οικογένεια ένα είδος προστασίας. Παράλληλα πηγαινοερχόταν στο Δήμο Αθηναίων για να παραλάβει πακέτα με τρόφιμα και ρούχα για όλη την οικογένεια. Η μητέρα επιβίωνε με τα επιδόματα που λάμβανε για τα έξι από τα οκτώ παιδιά της ενώ μέχρι πρόσφατα λάμβανε και ένα επίδομα για ψυχική ασθένεια.
Οι σχέσεις που δημιουργεί ένα παιδί εκτός πατρικής οικογένειας εξαρτώνται, λένε, από τον τρόπο που θα βιώσει την αγάπη ή τη βία –μέσα στην οικογένεια. Το ταξίδι της ζωής της 12χρονης ξεκίνησε τραυματισμένα με μια μητέρα αν όχι εγκληματία, τουλάχιστον αδιάφορη, προβληματική ή εγκαταλείπουσα. Η 12χρονη έγινε αποδέκτης βίας από τον 53χρονο και δεν ήταν καν σε θέση να αναγνωρίσει τη βία ως τέτοια. Κάποια στιγμή θα κληθεί να αποδεχτεί την πραγματικότητα των τραυματικών γεγονότων και να θρηνήσει για τη βλάβη που υπέστη και για τη μητέρα που (δεν) είχε.
Ο Ιταλός ψυχαναλυτής Μάσιμο Ρεκαλκάτι, περιγράφοντας τύπους μητρικής έκφρασης, έχει γράψει εκτενώς για την ψυχική απουσία της μητέρας, για τη μητέρα που είναι στραμμένη προς τον εαυτό της και όχι προς τον Άλλο. Και το ερώτημα που προκύπτει είναι γιατί μια γυναίκα που δεν έχει να δώσει τίποτα στον Άλλο γίνεται γονιός και μάλιστα 8 παιδιών;
Είναι πολύ οδυνηρό για ένα παιδί να θρηνεί το πρώτο αντικείμενο αγάπης στη ζωή του με την ψυχαναλυτική έννοια: τη μητέρα, εκείνη που θα έπρεπε να του εξασφαλίζει την τροφή και την προστασία από κάθε απειλή και που αντί γι’ αυτό που προκαλεί την πιο τρομακτική βλάβη.
Για τον Ρεκαλκάτι, η μητέρα είναι το όνομα του πρώτου διασώστη, εκείνου του πρώτου Άλλου που δεν αφήνει η ζωή που έρχεται στον κόσμο να πέσει στο κενό, που την συγκρατεί με τα δικά της χέρια, εμποδίζοντας τη να συντριβεί. Η μητέρα της 12χρονης μοιάζει να ανήκει σε εκείνες τις μητέρες που όχι μόνο αφήνουν την παιδική ζωή να πέσει στο κενό αλλά τη συντρίβουν με τα ίδια τους τα χέρια.
Που ήταν οι κοινωνικοί λειτουργοί που θα έπρεπε να είχαν απομακρύνει τα παιδιά από αυτή την οικογένεια; Είναι σε θέση να διορθώσουν το «κακό» οι κοινωνικές υπηρεσίες της χώρας;
Είναι αξιοσημείωτο πως το Κέντρο Ψυχικής Υγείας στην πλατεία Αμερικής δήλωσε πως δεν διαθέτει προσωπικό για να διαχειριστεί την υπόθεση και πως δεν είχε βρεθεί μέχρι πρότινος ψυχολόγος να αξιολογήσει το συγγενικό περιβάλλον και να γνωματεύσει για το που θα μεταφερθούν τα υπόλοιπα παιδιά μετά την προφυλάκιση της μητέρας. Όπως είναι άξιο αναφοράς το ότι το κράτος μοιάζει να έχει μεταθέσει τις ευθύνες του στο Χαμόγελο του Παιδιού.
Ο στόχος, λοιπόν, δεν είναι να μιλήσουμε μόνο για μητέρες τέρατα. Γνωρίζουμε καλά πως τα ανεξέλεγκτα ένστικτα ή οι συμπεριφορές παραμέλησης ή βίας που εμφανίζει κάποιος ενήλικας σχετίζονται με κάποιο πρώιμο τραύμα του.
Το στοίχημα είναι να προετοιμαστούμε ως κοινωνία να αναγνωρίζουμε τις σκοτεινές πλευρές της μητρότητας και να επενδύουμε σε υπηρεσίες ικανές να ανιχνεύσουν τις ψυχολογικές ή ψυχιατρικές δυσκολίες σε μια μητέρα που είναι ακατάλληλη για να φροντίσει ένα παιδί.
Ας μην αναλωθούμε στο να δαιμονοποιούμε τους γονείς -τέρατα. Ας δούμε το τέρας και το έγκλημα του μέσα στην κοινωνική του πραγματικότητα, ας μάθουμε να αναγνωρίζουμε τα σημάδια ακαταλληλότητας των κηδεμόνων και φροντιστών για να αποφεύγουμε τη φρίκη και ας τολμήσουμε επιτέλους, να μιλάμε και για όσα πλήττουν την κοινωνική μας συνοχή. Δεν πάσχει μόνο η οικογένεια της 12χρονης. Πάσχει και το κράτος μας.
