Θα ήμουν 8-10 χρονών όταν παρακολουθούσα με το στόμα ανοιχτό τηλεοπτικά πλάνα που έδειχναν τον πλημμυρισμένο Κηφισό, όταν το ποτάμι φούσκωνε με τις βροχές και έπνιγε το Αιγάλεω, το Μοσχάτο και άλλες περιοχές. Θυμάμαι, επίσης, να φοβάμαι γιατί είχε βραδιάσει και η μητέρα μου δεν είχε γυρίσει ακόμη στο σπίτι από την δουλειά και το μυαλό μου έκανε διάφορες σκέψεις: «Θα καταφέρει να έρθει;», «Κι αν πνιγεί;», «Μπορεί να την παρασύρει η πλημμύρα στους δρόμους;», «Πώς είναι να είσαι εγκλωβισμένος στο αμάξι με νερό στα πόδια;»
Χρόνια αργότερα, αφού μεγάλωσα, έμαθα να ζω με βουλωμένα φρεάτια στους δρόμους. Κάθε φορά που κάποια βροχόπτωση βαφτιζόταν «θεομηνία», οι δρόμοι γινόντουσαν ορμητικά ποτάμια. Το νερό καβαλούσε το πεζοδρόμιο και η διαδρομή προς το σχολείο ήταν μια μάχη. Στο Λύκειο, η τάξη – κοντέινερ δεν είχε φυσικά θέρμανση, έσταζε το ταβάνι, εννοείται πως τα παράθυρα δεν είχαν προδιαγραφές μόνωσης/στεγάνωσης και μαζευόμασταν όλοι γύρω μια σόμπα που είχαμε διαθέσιμη για θέρμανση. Τι κάναμε με αυτήν; Βάζαμε επάνω τις κάλτσες μας να στεγνώσουν.
Να σημειώσω πως όλα αυτά έγιναν στην Αθήνα, εδώ που μεγάλωσα. Όχι σε κάποια πόλη της Ασίας, της Ινδίας ή της Αφρικής. Ευρώπη, λοιπόν, λίγο πριν τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004.
Βέβαια, δεν έχω μόνο εγώ τέτοιες εμπειρίες. Υπάρχουν άνθρωποι, εσείς που διαβάζετε ίσως, που έχουν να αφηγηθούν πολύ χειρότερες εμπειρίες -μερικοί από αυτούς είναι όσοι έχουν επηρεαστεί από την κακοκαιρία Daniel. Ευτυχώς υπάρχουν και τα social media που αυτά διαμοιράζονται και πλέον όλοι έχουμε μια συνολική εικόνα για την κατάσταση, για το πώς είναι να ζεις στην Ελλάδα του 2023. Ποιος μπορεί να πει «Α, δεν ξέρω»; Κανείς.
Είμαι 37 χρονών και έχω κουραστεί ήδη από όλο αυτό. Δεν απορώ πια που οι άνθρωποι είναι στα κάγκελα, που οι τσακωμοί στα ΜΜΜ είναι αναπόσπαστο κομμάτι της αθηναϊκής ρουτίνας, που ο κόσμος πλακώνεται στον δρόμο για μια λάθος κόρνα ή για ένα διπλοπαρκάρισμα, που όλοι είναι έξαλλοι με τους πάντες και τα πάντα. Η υπομονή μας έχει εξαντληθεί, είμαστε στα όριά μας και δεν είμαι σίγουρος αν γι’ αυτό φταίει ο καπιταλισμός, το χρήμα που είναι εξουσία και η εξουσία που φέρνει ικανοποίηση.
Δεν έχουν καπιταλισμό στη Γάνδη, στο Μπριζ, στο Εδιμβούργο, στο Όσλο, στο Δουβλίνο, στη Στοκχόλμη, στο Βερολίνο, στη Λισαβόνα; Κάτι άλλο κάνουμε λάθος.
Ταξιδεύοντας στο εξωτερικό, μιλώντας με φίλους-γνωστούς-συγγενείς που ζουν σε διάφορες πόλεις τις Ευρώπης και διαβάζοντας για πράγματα που συμβαίνουν σε άλλες χώρες, καταλαβαίνω πως έχουμε δώσει πολύ μεγάλη σημασία σε πράγματα όπως ο πολιτισμός και η λεγόμενη «ανάπτυξη», αγνοώντας πλήρως την έννοια της ποιότητας ζωής.
Σύμφωνα λοιπόν με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), η ποιότητα ζωής ενός σύγχρονου ανθρώπου εξαρτάται από τις εξής 6 παραμέτρους:
- Σωματική υγεία: Ενέργεια, πόνος, κόπωση, ύπνος, ανάπαυση κ.α.
- Ψυχική υγεία: Αυτοεκτίμηση, εικόνα σώματος, εμφάνιση, συναισθήματα, σκέψη κ.α.
- Επίπεδο ανεξαρτησίας: Δραστηριότητες, ικανότητα εργασίας, εξάρτηση από φάρμακα κ.α.
- Κοινωνικές σχέσεις: Προσωπικές σχέσεις, κοινωνική υποστήριξη, σεξουαλική δραστηριότητα κ.α.
- Περιβάλλον: Πόροι, σωματική ασφάλεια, προστασία, υγειονομική περίθαλψη, συμμετοχή, φυσικό περιβάλλον κ.α.
- Προσωπικές αξίες και πεποιθήσεις: Πνευματικότητα, θρησκευτικές/προσωπικές πεποιθήσεις κ.α.
Κρίνοντας από τα παραπάνω, αλλά και από το γενικότερα κλίμα που επικρατεί στην Αθήνα και στη χώρα μας, δε βλέπω πώς μπορεί, για παράδειγμα, ένα «γεμάτο συναυλιακό καλοκαίρι» να βελτιώσει την ποιότητα της ζωής μας σε αυτή την πόλη. Δεν θα πει ποτέ κάποιος κάτοικος της Κοπεγχάγης «Λοιπόν, το αποφάσισα. Θα πάω να μείνω στην Ελλάδα, στην Αθήνα. Οι άνθρωποι εκεί είναι χαρούμενοι. Κοίτα πόσα φεστιβάλ διοργανώνουν!» Τρελός; Όχι. Λογικός. Γιατί καμία θεατρική παράσταση, κανένα live δεν θα μπορέσει να αντικαταστήσει τις ελλείψεις που δημιουργεί ένα κράτος στο βιοτικό επίπεδο ενός πολίτη. Και δε μιλάμε μόνο για ελλείψεις -αν ήταν μόνο αυτό, κάποια στιγμή θα ισορροπούσε η κατάσταση. Μιλάμε για παντελή αδιαφορία και ολοκληρωτική απουσία σχεδιασμού και πλάνου.
Το Σάββατο 2 Σεπτεμβρίου, στο Νέο Ηράκλειο που μένω, η Πέγκυ Ζήνα έδωσε μια συναυλία με δωρεάν είσοδο στο Κτήμα Φιξ στο πλαίσιο του πολιτιστικού φεστιβάλ “Ηράκλεια 2023”. Δεν ξέρω πού βρήκε ο δήμος Ηρακλείου τα λεφτά να διοργανώσει ένα τριήμερο φεστιβάλ (δωρεάν για όλους), ούτε με αφορά αυτή τη στιγμή που γράφω αυτές τις γραμμές ακολουθώντας τη ροή των σκέψεών μου, αλλά, υποθέτω, οι καλλιτέχνες που συμμετείχαν και θα συμμετάσχουν δεν θα το κάνουν αμισθί. Κάπως θα πληρωθούν, από κάποιον. Θα έχει ενδιαφέρον κάποια στιγμή να «ακολουθήσουμε το χρήμα» στη βιομηχανία του πολιτισμού, αλλά είναι για κάποια άλλη στιγμή. Όπως και να ‘χει, αυτό που με ενόχλησε εκείνη την ημέρα και ενισχύθηκε ακόμα περισσότερο τώρα που η βροχή μας έχει πνίξει, είναι πως τη στιγμή που υπάρχουν τόσες αστοχίες και ελλείψεις υποδομών στην περιοχή, οι υπεύθυνοι του Δήμου αποφάσισαν να το γλεντήσουμε. Εν τω μεταξύ, αναγκαζόμαστε να αλλάξουμε αμορτισέρ στα αυτοκίνητά μας κάθε χρόνο γιατί σπάνε από τις λακκούβες στους δρόμους.
Έτσι δεν κάνουμε όλη τη χρονιά, όμως; Το καλοκαίρι ειδικά η κατάσταση ξεφεύγει και δαπανώνται εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ σε όλη την Ελλάδα σε φεστιβαλικές βραδιές, ενώ, παράλληλα, καίγονται εκατομμύρια στρέμματα –1.7 επίσημα. Τώρα, πνιγόμαστε. Γκρεμίζονται γέφυρες στο Βόλο, το νερό καλύπτει τα σπίτια στην Καρδίτσα, πλημμυρίζει το μετρό του Ευαγγελισμού, το νερό παρασέρνει ανθρώπους, άλλοι αγνοούνται, αλλά μη σας παίρνει από κάτω γιατί το Σαββατοκύριακο θα έχουμε εκδηλώσεις. Πάμε «κάνα θεατράκι», «να ακούσουμε καμιά μουσική» κ.ο.κ.
Εννοείται πως η ζωή δεν σταματά ποτέ. Η ροή είναι συνεχής. Να διασκεδάσουμε, να γελάσουμε, να πάρουμε ανάσες μέσω των γραμμάτων και των τεχνών, αλλά, ρε γαμώτο, να ζήσουμε και λίγο σαν άνθρωποι, με ένα επίπεδο.
Πριν λίγες μέρες γράψαμε για το Παρίσι και την «επανάσταση του νερού», όπως ονομάζεται. Σας προτείνω να το διαβάσετε από την αρχή ως το τέλος και αν δεν σας αφήσει μια πικρία γι’ αυτά που δεν είμαστε ικανοί να ζήσουμε και πόσο ανίκανοι είναι αυτοί που έχουν στα χέρια τους τις ζωές μας, τότε επιβεβαιώνεται πως όχι μόνο κάτι κάνουμε λάθος, αλλά τα βλέπουμε και όλα λάθος.
Προσωπικά, θα αντάλλαζα οτιδήποτε μου προσφέρει αυτή η πόλη με ένα μεγαλόπνοο σχέδιο το οποίο θα αφορά αποκλειστικά και μόνο την αναβάθμιση της ποιότητας ζωής μας. Ας κρατήσουν τα χρήματα και τις επιχορηγίες τους για αργότερα, όταν όλο το πράγμα έρθει σε μια ισορροπία, και ας εξερευνήσουν τρόπους που θα έχουν ουσιαστική επιρροή στην καθημερινότητά μας. Γιατί, προς το παρόν, πνιγόμαστε στην κουλτούρα και τη βροχή.
Θα ήμουν 8-10 χρονών όταν παρακολουθούσα με το στόμα ανοιχτό τηλεοπτικά πλάνα που έδειχναν τον πλημμυρισμένο Κηφισό, όταν το ποτάμι φούσκωνε με τις βροχές και έπνιγε το Αιγάλεω, το Μοσχάτο και άλλες περιοχές. Θυμάμαι, επίσης, να φοβάμαι γιατί είχε βραδιάσει και η μητέρα μου δεν είχε γυρίσει ακόμη στο σπίτι από την δουλειά και το μυαλό μου έκανε διάφορες σκέψεις: «Θα καταφέρει να έρθει;», «Κι αν πνιγεί;», «Μπορεί να την παρασύρει η πλημμύρα στους δρόμους;», «Πώς είναι να είσαι εγκλωβισμένος στο αμάξι με νερό στα πόδια;»
Χρόνια αργότερα, αφού μεγάλωσα, έμαθα να ζω με βουλωμένα φρεάτια στους δρόμους. Κάθε φορά που κάποια βροχόπτωση βαφτιζόταν «θεομηνία», οι δρόμοι γινόντουσαν ορμητικά ποτάμια. Το νερό καβαλούσε το πεζοδρόμιο και η διαδρομή προς το σχολείο ήταν μια μάχη. Στο Λύκειο, η τάξη – κοντέινερ δεν είχε φυσικά θέρμανση, έσταζε το ταβάνι, εννοείται πως τα παράθυρα δεν είχαν προδιαγραφές μόνωσης/στεγάνωσης και μαζευόμασταν όλοι γύρω μια σόμπα που είχαμε διαθέσιμη για θέρμανση. Τι κάναμε με αυτήν; Βάζαμε επάνω τις κάλτσες μας να στεγνώσουν.
Να σημειώσω πως όλα αυτά έγιναν στην Αθήνα, εδώ που μεγάλωσα. Όχι σε κάποια πόλη της Ασίας, της Ινδίας ή της Αφρικής. Ευρώπη, λοιπόν, λίγο πριν τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004.
Βέβαια, δεν έχω μόνο εγώ τέτοιες εμπειρίες. Υπάρχουν άνθρωποι, εσείς που διαβάζετε ίσως, που έχουν να αφηγηθούν πολύ χειρότερες εμπειρίες -μερικοί από αυτούς είναι όσοι έχουν επηρεαστεί από την κακοκαιρία Daniel. Ευτυχώς υπάρχουν και τα social media που αυτά διαμοιράζονται και πλέον όλοι έχουμε μια συνολική εικόνα για την κατάσταση, για το πώς είναι να ζεις στην Ελλάδα του 2023. Ποιος μπορεί να πει «Α, δεν ξέρω»; Κανείς.
Είμαι 37 χρονών και έχω κουραστεί ήδη από όλο αυτό. Δεν απορώ πια που οι άνθρωποι είναι στα κάγκελα, που οι τσακωμοί στα ΜΜΜ είναι αναπόσπαστο κομμάτι της αθηναϊκής ρουτίνας, που ο κόσμος πλακώνεται στον δρόμο για μια λάθος κόρνα ή για ένα διπλοπαρκάρισμα, που όλοι είναι έξαλλοι με τους πάντες και τα πάντα. Η υπομονή μας έχει εξαντληθεί, είμαστε στα όριά μας και δεν είμαι σίγουρος αν γι’ αυτό φταίει ο καπιταλισμός, το χρήμα που είναι εξουσία και η εξουσία που φέρνει ικανοποίηση.
Δεν έχουν καπιταλισμό στη Γάνδη, στο Μπριζ, στο Εδιμβούργο, στο Όσλο, στο Δουβλίνο, στη Στοκχόλμη, στο Βερολίνο, στη Λισαβόνα; Κάτι άλλο κάνουμε λάθος.
Ταξιδεύοντας στο εξωτερικό, μιλώντας με φίλους-γνωστούς-συγγενείς που ζουν σε διάφορες πόλεις τις Ευρώπης και διαβάζοντας για πράγματα που συμβαίνουν σε άλλες χώρες, καταλαβαίνω πως έχουμε δώσει πολύ μεγάλη σημασία σε πράγματα όπως ο πολιτισμός και η λεγόμενη «ανάπτυξη», αγνοώντας πλήρως την έννοια της ποιότητας ζωής.
Σύμφωνα λοιπόν με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), η ποιότητα ζωής ενός σύγχρονου ανθρώπου εξαρτάται από τις εξής 6 παραμέτρους:
- Σωματική υγεία: Ενέργεια, πόνος, κόπωση, ύπνος, ανάπαυση κ.α.
- Ψυχική υγεία: Αυτοεκτίμηση, εικόνα σώματος, εμφάνιση, συναισθήματα, σκέψη κ.α.
- Επίπεδο ανεξαρτησίας: Δραστηριότητες, ικανότητα εργασίας, εξάρτηση από φάρμακα κ.α.
- Κοινωνικές σχέσεις: Προσωπικές σχέσεις, κοινωνική υποστήριξη, σεξουαλική δραστηριότητα κ.α.
- Περιβάλλον: Πόροι, σωματική ασφάλεια, προστασία, υγειονομική περίθαλψη, συμμετοχή, φυσικό περιβάλλον κ.α.
- Προσωπικές αξίες και πεποιθήσεις: Πνευματικότητα, θρησκευτικές/προσωπικές πεποιθήσεις κ.α.
Κρίνοντας από τα παραπάνω, αλλά και από το γενικότερα κλίμα που επικρατεί στην Αθήνα και στη χώρα μας, δε βλέπω πώς μπορεί, για παράδειγμα, ένα «γεμάτο συναυλιακό καλοκαίρι» να βελτιώσει την ποιότητα της ζωής μας σε αυτή την πόλη. Δεν θα πει ποτέ κάποιος κάτοικος της Κοπεγχάγης «Λοιπόν, το αποφάσισα. Θα πάω να μείνω στην Ελλάδα, στην Αθήνα. Οι άνθρωποι εκεί είναι χαρούμενοι. Κοίτα πόσα φεστιβάλ διοργανώνουν!» Τρελός; Όχι. Λογικός. Γιατί καμία θεατρική παράσταση, κανένα live δεν θα μπορέσει να αντικαταστήσει τις ελλείψεις που δημιουργεί ένα κράτος στο βιοτικό επίπεδο ενός πολίτη. Και δε μιλάμε μόνο για ελλείψεις -αν ήταν μόνο αυτό, κάποια στιγμή θα ισορροπούσε η κατάσταση. Μιλάμε για παντελή αδιαφορία και ολοκληρωτική απουσία σχεδιασμού και πλάνου.
Το Σάββατο 2 Σεπτεμβρίου, στο Νέο Ηράκλειο που μένω, η Πέγκυ Ζήνα έδωσε μια συναυλία με δωρεάν είσοδο στο Κτήμα Φιξ στο πλαίσιο του πολιτιστικού φεστιβάλ “Ηράκλεια 2023”. Δεν ξέρω πού βρήκε ο δήμος Ηρακλείου τα λεφτά να διοργανώσει ένα τριήμερο φεστιβάλ (δωρεάν για όλους), ούτε με αφορά αυτή τη στιγμή που γράφω αυτές τις γραμμές ακολουθώντας τη ροή των σκέψεών μου, αλλά, υποθέτω, οι καλλιτέχνες που συμμετείχαν και θα συμμετάσχουν δεν θα το κάνουν αμισθί. Κάπως θα πληρωθούν, από κάποιον. Θα έχει ενδιαφέρον κάποια στιγμή να «ακολουθήσουμε το χρήμα» στη βιομηχανία του πολιτισμού, αλλά είναι για κάποια άλλη στιγμή. Όπως και να ‘χει, αυτό που με ενόχλησε εκείνη την ημέρα και ενισχύθηκε ακόμα περισσότερο τώρα που η βροχή μας έχει πνίξει, είναι πως τη στιγμή που υπάρχουν τόσες αστοχίες και ελλείψεις υποδομών στην περιοχή, οι υπεύθυνοι του Δήμου αποφάσισαν να το γλεντήσουμε. Εν τω μεταξύ, αναγκαζόμαστε να αλλάξουμε αμορτισέρ στα αυτοκίνητά μας κάθε χρόνο γιατί σπάνε από τις λακκούβες στους δρόμους.
Έτσι δεν κάνουμε όλη τη χρονιά, όμως; Το καλοκαίρι ειδικά η κατάσταση ξεφεύγει και δαπανώνται εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ σε όλη την Ελλάδα σε φεστιβαλικές βραδιές, ενώ, παράλληλα, καίγονται εκατομμύρια στρέμματα –1.7 επίσημα. Τώρα, πνιγόμαστε. Γκρεμίζονται γέφυρες στο Βόλο, το νερό καλύπτει τα σπίτια στην Καρδίτσα, πλημμυρίζει το μετρό του Ευαγγελισμού, το νερό παρασέρνει ανθρώπους, άλλοι αγνοούνται, αλλά μη σας παίρνει από κάτω γιατί το Σαββατοκύριακο θα έχουμε εκδηλώσεις. Πάμε «κάνα θεατράκι», «να ακούσουμε καμιά μουσική» κ.ο.κ.
Εννοείται πως η ζωή δεν σταματά ποτέ. Η ροή είναι συνεχής. Να διασκεδάσουμε, να γελάσουμε, να πάρουμε ανάσες μέσω των γραμμάτων και των τεχνών, αλλά, ρε γαμώτο, να ζήσουμε και λίγο σαν άνθρωποι, με ένα επίπεδο.
Πριν λίγες μέρες γράψαμε για το Παρίσι και την «επανάσταση του νερού», όπως ονομάζεται. Σας προτείνω να το διαβάσετε από την αρχή ως το τέλος και αν δεν σας αφήσει μια πικρία γι’ αυτά που δεν είμαστε ικανοί να ζήσουμε και πόσο ανίκανοι είναι αυτοί που έχουν στα χέρια τους τις ζωές μας, τότε επιβεβαιώνεται πως όχι μόνο κάτι κάνουμε λάθος, αλλά τα βλέπουμε και όλα λάθος.
Προσωπικά, θα αντάλλαζα οτιδήποτε μου προσφέρει αυτή η πόλη με ένα μεγαλόπνοο σχέδιο το οποίο θα αφορά αποκλειστικά και μόνο την αναβάθμιση της ποιότητας ζωής μας. Ας κρατήσουν τα χρήματα και τις επιχορηγίες τους για αργότερα, όταν όλο το πράγμα έρθει σε μια ισορροπία, και ας εξερευνήσουν τρόπους που θα έχουν ουσιαστική επιρροή στην καθημερινότητά μας. Γιατί, προς το παρόν, πνιγόμαστε στην κουλτούρα και τη βροχή.
