Οι γονείς, ακόμα κι αν τα λόγια ή τα δασκαλέματά τους δεν μένουν πάντα στο μυαλό μας, αφήνουν βαθιά σημάδια στις ζωές μας. Όχι μόνο μέσα από τα λόγια τους ή τις πράξεις τους, αλλά κυρίως μέσα από το πώς μας έκαναν να νιώσουμε.
Το πιο σημαντικό δίδαγμα που αξίζει να κρατήσουμε από αυτό είναι η ελευθερία που μας δίνουν να είμαστε ο εαυτός μας και η αποδοχή της ανάγκης μας να εξερευνούμε τον κόσμο και τις περιέργειές μας. Και οι εμπειρίες αυτές – είτε καλές, είτε κακές – γίνονται κομμάτια των ιστοριών που πάντα θα λέμε ή θα υπενθυμίζουμε στον εαυτό μας.
Η Maya Angelou το εξέφρασε εξαιρετικά: «Έμαθα ότι οι άνθρωποι θα ξεχάσουν τι είπες, οι άνθρωποι θα ξεχάσουν τι έκανες, αλλά δεν θα ξεχάσουν ποτέ πώς τους έκανες να νιώσουν».
Οι λέξεις έχουν δύναμη. Οι πράξεις έχουν δύναμη. Αλλά τα συναισθήματα; Τα συναισθήματα είναι η πιο ισχυρή δύναμη απ’ όλες. Μένουν στις μνήμες μας, καθοδηγούν τις αποφάσεις μας, και αυτές ορίζουν τις εμπειρίες μας.
Μπορεί να ξεχάσεις μια συζήτηση, ένα πρόσωπο ή κάποιο συμβάν. Αλλά το πώς σε έκανε να νιώσεις κάποιος άλλος, αυτό θα σου μείνει για πάντα. Είτε σε γέμισε χαρά, λύπη, θυμό ή έμπνευση, αυτό είναι που, τελικά, μένει ανεξίτηλο.
Δεν είναι εύκολο να θυμόμαστε κάθε συζήτηση που έχουμε κάνει ή κάθε λεπτομέρεια από μια ευγενική χειρονομία. Αλλά τα συναισθήματα που προκύπτουν από αυτές τις στιγμές μένουν μαζί μας. Μπορεί να μην θυμόμαστε ακριβώς τις λέξεις, αλλά θυμόμαστε πώς νιώσαμε: άνεση, χαρά, στοργή, θυμό ή αγάπη. Αλλά, τα συναισθήματα έχουν την τάση να παραμένουν περισσότερο από ό,τι φανταζόμαστε, και μάλιστα επηρεάζουν το πώς βλέπουμε τους άλλους.
Αυτό το φαινόμενο, γνωστό στην ψυχολογία ως «ευρετική του συναισθήματος» (affect heuristic), εξηγεί πώς τα συναισθήματά μας επηρεάζουν τη μνήμη, και το θυμικό μας. Έτσι, δεν αναπαράγουμε τα γεγονότα, αλλά τα συναισθήματα που τα συνοδεύουν. Γι’ αυτό έχει μεγαλύτερη σημασία να κάνουμε τους άλλους να νιώθουν ορατοί και σημαντικοί, παρά να βρίσκουμε τα πιο έξυπνα λόγια. Μπορεί να μη θυμούνται τι ακριβώς είπαμε, αλλά θα θυμούνται την παρουσία μας.
Οι άνθρωποι που θαυμάζουμε δεν λένε πάντα τα πιο σοφά πράγματα. Αλλά μας αφήνουν κάτι. Ένα συναίσθημα κατανόησης, μια αίσθηση ασφάλειας. Αυτά μένουν. Και, φυσικά, το αντίθετο ισχύει επίσης.
Για παράδειγμα, κάποιος θυμάται ακόμα πώς ένιωσε όταν μια καθηγήτριά του στη σχολή είπε κάτι προσβλητικό. Δεν θυμάται τα ακριβή λόγια της, αλλά θυμάται το συναίσθημα: μια αίσθηση υποτίμησης. Αυτή η μνήμη έμεινε και τον δίδαξε πόσο εύκολο είναι να πληγώσεις κάποιον χωρίς να το καταλάβεις.
Τα επώδυνα συναισθήματα μένουν περισσότερο
Η Maya Angelou μας υπενθυμίζει κάτι σημαντικό: να είμαστε προσεκτικοί, όχι μόνο με όσα κάνουμε, αλλά με το πώς κάνουμε τους άλλους να νιώθουν. Αυτή είναι η πραγματική κληρονομιά που αφήνουμε πίσω μας. Το πώς κάνουμε τους ανθρώπους κοντά μας να νιώθουν, μπορεί να αλλάξει τα πάντα.
Τα συναισθήματα είναι το βάρος της ζωής.
Λέξεις και πράξεις δεν μένουν για πολύ, εκτός κι αν κουβαλούν συναισθηματική βαρύτητα. Αυτό που διαρκεί είναι η χαρά, ο θυμός, η αγάπη ή η λύπη που νιώθει κανείς.
Η Maya Angelou δεν ήταν απλώς ποιήτρια. Ήταν μια δασκάλα ζωής. Τα λόγια της αντηχούν τη σοφία άλλων σπουδαίων στοχαστών. Ο ψυχολόγος Carl Jung είχε πει: «Κοιτάζεις πίσω με εκτίμηση για τους λαμπρούς δασκάλους, αλλά με ευγνωμοσύνη για εκείνους που άγγιξαν τα ανθρώπινα συναισθήματά σου». Τα συναισθήματα, λοιπόν, είναι εκείνα που έχουν σημασία. Η ανθρωπιά. Η σύνδεση. Γι’ αυτό αξίζει να δίνει κανείς περισσότερη έμφαση στη σύνδεση παρά στην εντύπωση. Η καλοσύνη, η υπομονή και η παρουσία είναι στόχοι που αξίζει να κυνηγά κανείς. Δεν είναι πάντα εύκολο, αφού τα έντονα συναισθήματα μπορούν να γίνουν συχνά εμπόδιο, όπως και ο εγωισμός.
Κάθε μέρα, ο καθένας έχει την ευκαιρία να επιλέξει πώς θα παρουσιαστεί, πώς θα είναι, πώς θα βρίσκεται στη ζωή των άλλων. Σίγουρα, μπορεί να μην πει το τέλειο πράγμα ή να μην κάνει πάντα κάτι αξιομνημόνευτο, αλλά σίγουρα μπορεί να αφήσει κάτι σημαντικό πίσω του: Ένα αίσθημα αγάπης. Μια αίσθηση ότι κάποιος είχε αξία.
Αυτή είναι η δύναμη της σοφίας της Angelou. Η ουσία δεν είναι μόνο να μιλάμε στους άλλους, αλλά και να τους «βλέπουμε». Είναι εύκολο να επικεντρώνεται κανείς στο τι λέει ή κάνει. Να ανησυχεί για το αν είναι έξυπνος ή εντυπωσιακός. Όμως η Angelou μας υπενθυμίζει να δίνουμε βάση στο πώς κάνουμε τους άλλους να νιώθουν. Να σκεφτόμαστε τα συναισθήματα που αφήνουμε. Έκανα κάποιον να νιώσει ασφαλής; Έκανα κάποιον να νιώσει πολύτιμος; Έκανα κάποιον να νιώσει ότι τον άκουσα πραγματικά; Τον βοήθησα να νιώσει ότι οι σκέψεις και οι απόψεις του μετρούν; Του έδωσα χώρο να εκφραστεί χωρίς να τον διακόψω ή να τον κρίνω; Τον έκανα να νιώσει πως έχει τη δύναμη να τα καταφέρει; Τον ενθάρρυνα να είναι ο αυθεντικός εαυτός του; Τον έκανα να νιώσει ότι τον σέβομαι, ακόμη κι αν διαφωνούσα μαζί του;
Αυτές είναι οι ερωτήσεις που αξίζει να κάνει κανείς στον εαυτό του.
➥ Διαβάστε επίσης: Τα «προφανή» δίνουν στη ζωή το νόημά της
Οι γονείς, ακόμα κι αν τα λόγια ή τα δασκαλέματά τους δεν μένουν πάντα στο μυαλό μας, αφήνουν βαθιά σημάδια στις ζωές μας. Όχι μόνο μέσα από τα λόγια τους ή τις πράξεις τους, αλλά κυρίως μέσα από το πώς μας έκαναν να νιώσουμε.
Το πιο σημαντικό δίδαγμα που αξίζει να κρατήσουμε από αυτό είναι η ελευθερία που μας δίνουν να είμαστε ο εαυτός μας και η αποδοχή της ανάγκης μας να εξερευνούμε τον κόσμο και τις περιέργειές μας. Και οι εμπειρίες αυτές – είτε καλές, είτε κακές – γίνονται κομμάτια των ιστοριών που πάντα θα λέμε ή θα υπενθυμίζουμε στον εαυτό μας.
Η Maya Angelou το εξέφρασε εξαιρετικά: «Έμαθα ότι οι άνθρωποι θα ξεχάσουν τι είπες, οι άνθρωποι θα ξεχάσουν τι έκανες, αλλά δεν θα ξεχάσουν ποτέ πώς τους έκανες να νιώσουν».
Οι λέξεις έχουν δύναμη. Οι πράξεις έχουν δύναμη. Αλλά τα συναισθήματα; Τα συναισθήματα είναι η πιο ισχυρή δύναμη απ’ όλες. Μένουν στις μνήμες μας, καθοδηγούν τις αποφάσεις μας, και αυτές ορίζουν τις εμπειρίες μας.
Μπορεί να ξεχάσεις μια συζήτηση, ένα πρόσωπο ή κάποιο συμβάν. Αλλά το πώς σε έκανε να νιώσεις κάποιος άλλος, αυτό θα σου μείνει για πάντα. Είτε σε γέμισε χαρά, λύπη, θυμό ή έμπνευση, αυτό είναι που, τελικά, μένει ανεξίτηλο.
Δεν είναι εύκολο να θυμόμαστε κάθε συζήτηση που έχουμε κάνει ή κάθε λεπτομέρεια από μια ευγενική χειρονομία. Αλλά τα συναισθήματα που προκύπτουν από αυτές τις στιγμές μένουν μαζί μας. Μπορεί να μην θυμόμαστε ακριβώς τις λέξεις, αλλά θυμόμαστε πώς νιώσαμε: άνεση, χαρά, στοργή, θυμό ή αγάπη. Αλλά, τα συναισθήματα έχουν την τάση να παραμένουν περισσότερο από ό,τι φανταζόμαστε, και μάλιστα επηρεάζουν το πώς βλέπουμε τους άλλους.
Αυτό το φαινόμενο, γνωστό στην ψυχολογία ως «ευρετική του συναισθήματος» (affect heuristic), εξηγεί πώς τα συναισθήματά μας επηρεάζουν τη μνήμη, και το θυμικό μας. Έτσι, δεν αναπαράγουμε τα γεγονότα, αλλά τα συναισθήματα που τα συνοδεύουν. Γι’ αυτό έχει μεγαλύτερη σημασία να κάνουμε τους άλλους να νιώθουν ορατοί και σημαντικοί, παρά να βρίσκουμε τα πιο έξυπνα λόγια. Μπορεί να μη θυμούνται τι ακριβώς είπαμε, αλλά θα θυμούνται την παρουσία μας.
Οι άνθρωποι που θαυμάζουμε δεν λένε πάντα τα πιο σοφά πράγματα. Αλλά μας αφήνουν κάτι. Ένα συναίσθημα κατανόησης, μια αίσθηση ασφάλειας. Αυτά μένουν. Και, φυσικά, το αντίθετο ισχύει επίσης.
Για παράδειγμα, κάποιος θυμάται ακόμα πώς ένιωσε όταν μια καθηγήτριά του στη σχολή είπε κάτι προσβλητικό. Δεν θυμάται τα ακριβή λόγια της, αλλά θυμάται το συναίσθημα: μια αίσθηση υποτίμησης. Αυτή η μνήμη έμεινε και τον δίδαξε πόσο εύκολο είναι να πληγώσεις κάποιον χωρίς να το καταλάβεις.
Τα επώδυνα συναισθήματα μένουν περισσότερο
Η Maya Angelou μας υπενθυμίζει κάτι σημαντικό: να είμαστε προσεκτικοί, όχι μόνο με όσα κάνουμε, αλλά με το πώς κάνουμε τους άλλους να νιώθουν. Αυτή είναι η πραγματική κληρονομιά που αφήνουμε πίσω μας. Το πώς κάνουμε τους ανθρώπους κοντά μας να νιώθουν, μπορεί να αλλάξει τα πάντα.
Τα συναισθήματα είναι το βάρος της ζωής.
Λέξεις και πράξεις δεν μένουν για πολύ, εκτός κι αν κουβαλούν συναισθηματική βαρύτητα. Αυτό που διαρκεί είναι η χαρά, ο θυμός, η αγάπη ή η λύπη που νιώθει κανείς.
Η Maya Angelou δεν ήταν απλώς ποιήτρια. Ήταν μια δασκάλα ζωής. Τα λόγια της αντηχούν τη σοφία άλλων σπουδαίων στοχαστών. Ο ψυχολόγος Carl Jung είχε πει: «Κοιτάζεις πίσω με εκτίμηση για τους λαμπρούς δασκάλους, αλλά με ευγνωμοσύνη για εκείνους που άγγιξαν τα ανθρώπινα συναισθήματά σου». Τα συναισθήματα, λοιπόν, είναι εκείνα που έχουν σημασία. Η ανθρωπιά. Η σύνδεση. Γι’ αυτό αξίζει να δίνει κανείς περισσότερη έμφαση στη σύνδεση παρά στην εντύπωση. Η καλοσύνη, η υπομονή και η παρουσία είναι στόχοι που αξίζει να κυνηγά κανείς. Δεν είναι πάντα εύκολο, αφού τα έντονα συναισθήματα μπορούν να γίνουν συχνά εμπόδιο, όπως και ο εγωισμός.
Κάθε μέρα, ο καθένας έχει την ευκαιρία να επιλέξει πώς θα παρουσιαστεί, πώς θα είναι, πώς θα βρίσκεται στη ζωή των άλλων. Σίγουρα, μπορεί να μην πει το τέλειο πράγμα ή να μην κάνει πάντα κάτι αξιομνημόνευτο, αλλά σίγουρα μπορεί να αφήσει κάτι σημαντικό πίσω του: Ένα αίσθημα αγάπης. Μια αίσθηση ότι κάποιος είχε αξία.
Αυτή είναι η δύναμη της σοφίας της Angelou. Η ουσία δεν είναι μόνο να μιλάμε στους άλλους, αλλά και να τους «βλέπουμε». Είναι εύκολο να επικεντρώνεται κανείς στο τι λέει ή κάνει. Να ανησυχεί για το αν είναι έξυπνος ή εντυπωσιακός. Όμως η Angelou μας υπενθυμίζει να δίνουμε βάση στο πώς κάνουμε τους άλλους να νιώθουν. Να σκεφτόμαστε τα συναισθήματα που αφήνουμε. Έκανα κάποιον να νιώσει ασφαλής; Έκανα κάποιον να νιώσει πολύτιμος; Έκανα κάποιον να νιώσει ότι τον άκουσα πραγματικά; Τον βοήθησα να νιώσει ότι οι σκέψεις και οι απόψεις του μετρούν; Του έδωσα χώρο να εκφραστεί χωρίς να τον διακόψω ή να τον κρίνω; Τον έκανα να νιώσει πως έχει τη δύναμη να τα καταφέρει; Τον ενθάρρυνα να είναι ο αυθεντικός εαυτός του; Τον έκανα να νιώσει ότι τον σέβομαι, ακόμη κι αν διαφωνούσα μαζί του;
Αυτές είναι οι ερωτήσεις που αξίζει να κάνει κανείς στον εαυτό του.
➥ Διαβάστε επίσης: Τα «προφανή» δίνουν στη ζωή το νόημά της
