Σύμφωνα με τον ψυχίατρο, ψυχαναλυτή και αναλυτικό ψυχολόγο Καρλ Γιουνγκ, οι ενοχλήσεις μας και ό,τι πιθανόν μπορεί να μας απορρίπτει στους άλλους είναι στην πραγματικότητα προβολές των δικών μας άλυτων θεμάτων, φόβων και ανασφαλειών. Αυτή η παρατήρηση, αν τη δούμε από την οπτική της αυτογνωσίας, μπορεί να μας προσφέρει πολύτιμες πληροφορίες για τον εαυτό μας.
Η σκέψη αυτή και μόνο αρκεί για να μας οδηγήσει σε έναν χρήσιμο προβληματισμό: γιατί μας ενοχλούν τόσο έντονα ορισμένα πράγματα; Ο Γιουνγκ επισημαίνει πως «κάθε τι που μας ενοχλεί στους άλλους μπορεί να μας οδηγήσει σε κατανόηση του εαυτού μας».
Αν το δούμε έτσι, η ενόχληση δεν είναι αυτοσκοπός, ούτε πρέπει να μένουμε σε αυτή, ειδικά όταν ταράζει την εσωτερική μας ηρεμία. Αλλά, όμως, η ενόχληση μπορεί να λειτουργήσει ως καθρέφτης που μας δείχνει κρυμμένες πτυχές του εαυτού μας.
Όπως είχε πει και ο Χέρμαν Έσσε: «Αν μισείς κάποιον, μισείς κάτι μέσα του που είναι και μέρος του εαυτού σου. Ό,τι δεν είναι μέρος του εαυτού μας δεν μας ενοχλεί».
Στην καθημερινότητα, οι μικροενοχλήσεις μπορούν να αποκτήσουν δυσανάλογα μεγάλο βάρος. Από ανθρώπους που μας παίρνουν τη σειρά, καθυστερήσεις στις μετακινήσεις των ΜΜΜ, θόρυβος σε ήσυχους χώρους, μέχρι έναν συνάδελφο που μασάει δυνατά και χτυπάει τα χείλια του, όλα αυτά είναι παραδείγματα που μπορούν να μας εκνευρίσουν. Αλλά, όμως, η πρόκληση είναι να δούμε αυτά τα ερεθίσματα όχι μόνο ως αιτίες δυσφορίας, αλλά και ως ευκαιρίες για μια εσωτερική παρατήρηση και εξέλιξη.
Ακόμα και άνθρωποι που εκφράζουν απόψεις που θεωρεί κανείς εμφανώς λανθασμένες μπορούν να μας εκνευρίσουν. Για παράδειγμα, εκείνος που παραβιάζει τη σειρά μπορεί να αποκαλύπτει τη δική μας ανυπομονησία, ενώ ο “ξερόλας” ίσως και να αντανακλά τις ανασφάλειές μας σχετικά με τις γνώσεις μας.
Ο Καρλ Γιουνγκ παρατήρησε ότι μπορούμε να χρησιμοποιούμε τις συναισθηματικές μας αντιδράσεις ως έναν καθρέφτη που αποκαλύπτει πτυχές του εσωτερικού μας κόσμου. Αυτό το φαινόμενο έχει ψυχολογικό όνομα: «προβολή».
Η προβολή είναι ένας ασυνείδητος αμυντικός μηχανισμός που όλοι μας χρησιμοποιούμε. Με αυτήν, μεταθέτουμε ανεπιθύμητες σκέψεις, συναισθήματα και αδυναμίες μας πάνω στους άλλους. Όπως εξηγεί ο Γιουνγκ, η προβολή δεν γίνεται συνειδητά, αλλά συναντάται:
«Η προβολή δεν προέρχεται από το συνειδητό υποκείμενο αλλά από το ασυνείδητο. Έτσι, κανείς συναντά τις προβολές του, δεν τις δημιουργεί. Το αποτέλεσμα της προβολής είναι να απομονώνει το υποκείμενο από το περιβάλλον του, καθώς αντί για μια πραγματική σχέση με αυτό, υπάρχει τώρα μόνο μια ψευδαισθητική. Οι προβολές μετατρέπουν τον κόσμο σε ένα αντίγραφο του άγνωστου εαυτού μας». — Γιουνγκ
Αυτό που μας ενοχλεί στους άλλους μπορεί να είναι όψεις του εαυτού μας που δεν αποδεχόμαστε ή απορρίπτουμε. Για παράδειγμα, ένας άνθρωπος που συνεχώς καυχιέται για τα επιτεύγματά του μπορεί να ενεργοποιεί αισθήματα ανεπάρκειας τα οποία εμείς δεν έχουμε αντιμετωπίσει πλήρως. Αυτή μπορεί να είναι μια ενοχλητική αλήθεια που οι περισσότεροι από εμάς δυσκολεύονται να αποδεχτούν. Είναι, άλλωστε, πιο εύκολο να κατηγορήσουμε τους άλλους παρά να στραφούμε προς τα μέσα, έτσι δεν είναι;
Οι τυφλές γωνιές του εαυτού μας
Οι «τυφλές μας γωνίες» έχουν περισσότερα να μας διδάξουν από οποιαδήποτε εξωτερική γνώση. Οι περισσότεροι τείνουν να αγνοούν ό,τι τους ενοχλεί στους άλλους, αλλά η άβολη αλήθεια είναι πως αυτές οι ενοχλήσεις αποτελούν κλειδιά για την κατανόηση των κρυμμένων πτυχών του εαυτού μας.
Ίσως, για παράδειγμα, ο θόρυβος που κάνει ένας συνάδελφος όταν μασάει δυνατά να φέρνει στην επιφάνεια μια παλιά ανασφάλεια για τους δικούς σας τρόπους στο τραπέζι. Ή, αν σας ενοχλεί διαρκώς κάποιος που φαίνεται να οικειοποιείται τα δικά σας επιτεύγματα, αυτό ίσως υποδηλώνει μια βαθύτερη ανάγκη σας για αναγνώριση.
Η έννοια της «σκιάς» του Καρλ Γιουνγκ — οι ασυνείδητες όψεις της προσωπικότητάς μας — είναι ιδιαίτερα σημαντική για να γνωρίσει κανείς καλύτερα τον εαυτό του. Η σκιά δεν είναι κατ’ ανάγκη κάτι κακό, αλλά η καταπίεσή της, το κρύψιμο και η αποφυγή της, δεν την εξαφανίζει.
Όταν προβάλλουμε τη σκιά μας στους άλλους, δημιουργούμε άσκοπες συγκρούσεις μέσα μας. Συχνά μεγεθύνουμε αυτά τα χαρακτηριστικά στους άλλους και ενισχύουμε την ενόχλησή μας. Αλλά, αυτό μπορεί να αλλάξει. Μπορούμε να ενσωματώσουμε αυτά τα κρυμμένα κομμάτια σε έναν πιο ολοκληρωμένο εαυτό μας. Αυτό δεν σημαίνει επ ουδενί ότι πρέπει να δικαιολογούμε την κακή συμπεριφορά γύρω μας. Ο Γιουνγκ δεν πρότεινε ποτέ να σωπάσουμε μπροστά σε αδικίες ή ηθικά λανθασμένες πράξεις. Είναι απόλυτα φυσιολογικό να θέτουμε όρια απέναντι σε ανθρώπους που πραγματικά μας δείχνουν ασέβεια. Άλλωστε, οι άνθρωποι θα συνεχίσουν να συμπεριφέρονται άσχημα, και είναι λογικό να νιώθουμε ενόχληση γι’ αυτό.
Ωστόσο, ο Γιουνγκ μας προσκαλεί να κοιτάξουμε βαθύτερα.
Γιατί, άραγε, ένα συγκεκριμένο χαρακτηριστικό να προκαλεί τόσο έντονη αντίδραση; Μήπως επειδή αντανακλά κάτι που δεν μας αρέσει στον εαυτό μας, μια «σκιά» που προτιμούμε να αγνοούμε;
Η συμπεριφορά του άλλου είναι, τελικά, μια αντανάκλαση δική του ή δική μας; Η σοφία του Γιουνγκ μας προτρέπει να απαντάμε με περισσότερη επίγνωση, τόσο για τον εαυτό μας όσο και για τον άνθρωπο που μας προκάλεσε την όποια ενόχληση. Για παράδειγμα, αν κάποιος κριτικάρει συνεχώς τους άλλους, αυτό μπορεί να μας ενοχλεί γιατί έχουμε και εμείς έναν εσωτερικό κριτή που μας βασανίζει. Ίσως πάλι, αν μεγαλώσαμε χωρίς αρκετή επιβράβευση, η αρνητικότητα του άλλου να ενεργοποιεί έναν βαθιά ριζωμένο φόβο ανεπάρκειας.
Αν κάποιος μας εκνευρίζει επειδή «κόβει τη σειρά», ίσως χρειάζεται να δούμε κατάματα τη δική μας ανυπομονησία, ενώ ο «ξερόλας» μπορεί να μας φέρνει αντιμέτωπους με τις ανασφάλειές μας γύρω από τις γνώσεις μας. Γι’ αυτό η ερώτηση δεν είναι μόνο τι κάνουν οι άλλοι, αλλά τι αποκαλύπτουν για εμάς.
Η αυτοπαρατήρηση γύρω από τις ανασφάλειες μας μπορεί να είναι άβολη, αλλά αξίζει τον κόπο. Η αυτογνωσία μας εξαρτάται από αυτή τη διαδικασία.
Η προβολή, όσο δυσάρεστη κι αν φαίνεται, είναι ένα πανίσχυρο εργαλείο για την κατανόηση του εαυτού μας. Όταν κατανοούμε την πηγή της ενόχλησής μας, μπορούμε να επιλέξουμε πώς θα αντιδράσουμε. Μπορούμε να παρατηρήσουμε τη «σκιά» μας και να τη χρησιμοποιήσουμε για να γίνουμε μια καλύτερη εκδοχή του εαυτού μας.
Την επόμενη φορά που κάποιος σας εκνευρίσει, κάντε μια παύση, πάρτε μια βαθιά ανάσα και αντιδράστε με σύνεση. Ρωτήστε τον εαυτό σας: «Τι είναι αυτό σε αυτό το άτομο που με ενοχλεί τόσο πολύ; Ποιο μέρος του εαυτού μου αντικατοπτρίζει;»,
Η ενδοσκόπηση μπορεί να μην είναι πάντα ευχάριστη, αλλά μπορεί να ξεκλειδώσει μια νέα διάσταση αυτογνωσίας. Ο άνθρωπος που κάποτε σας ενοχλούσε ίσως γίνει μια αφορμή για προσωπική ανάπτυξη.
Ίσως είναι το κλειδί για μια κρυμμένη πτυχή του εαυτού σας.
Η παραπάνω πρόταση του Γιουνγκ είναι ένα ισχυρό αντίδοτο για να γίνετε μια πιο ολοκληρωμένη εκδοχή του εαυτού σας. Και, παράλληλα, μπορεί να αποτελέσει το μυστικό για πιο υγιείς σχέσεις και μια πιο γεμάτη και χαλαρή ζωή.
➥ Διαβάστε επίσης: Αν πρέπει να θυμάστε έναν κανόνα για τον θυμό, ας είναι αυτός
➪Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Inst
Σύμφωνα με τον ψυχίατρο, ψυχαναλυτή και αναλυτικό ψυχολόγο Καρλ Γιουνγκ, οι ενοχλήσεις μας και ό,τι πιθανόν μπορεί να μας απορρίπτει στους άλλους είναι στην πραγματικότητα προβολές των δικών μας άλυτων θεμάτων, φόβων και ανασφαλειών. Αυτή η παρατήρηση, αν τη δούμε από την οπτική της αυτογνωσίας, μπορεί να μας προσφέρει πολύτιμες πληροφορίες για τον εαυτό μας.
Η σκέψη αυτή και μόνο αρκεί για να μας οδηγήσει σε έναν χρήσιμο προβληματισμό: γιατί μας ενοχλούν τόσο έντονα ορισμένα πράγματα; Ο Γιουνγκ επισημαίνει πως «κάθε τι που μας ενοχλεί στους άλλους μπορεί να μας οδηγήσει σε κατανόηση του εαυτού μας».
Αν το δούμε έτσι, η ενόχληση δεν είναι αυτοσκοπός, ούτε πρέπει να μένουμε σε αυτή, ειδικά όταν ταράζει την εσωτερική μας ηρεμία. Αλλά, όμως, η ενόχληση μπορεί να λειτουργήσει ως καθρέφτης που μας δείχνει κρυμμένες πτυχές του εαυτού μας.
Όπως είχε πει και ο Χέρμαν Έσσε: «Αν μισείς κάποιον, μισείς κάτι μέσα του που είναι και μέρος του εαυτού σου. Ό,τι δεν είναι μέρος του εαυτού μας δεν μας ενοχλεί».
Στην καθημερινότητα, οι μικροενοχλήσεις μπορούν να αποκτήσουν δυσανάλογα μεγάλο βάρος. Από ανθρώπους που μας παίρνουν τη σειρά, καθυστερήσεις στις μετακινήσεις των ΜΜΜ, θόρυβος σε ήσυχους χώρους, μέχρι έναν συνάδελφο που μασάει δυνατά και χτυπάει τα χείλια του, όλα αυτά είναι παραδείγματα που μπορούν να μας εκνευρίσουν. Αλλά, όμως, η πρόκληση είναι να δούμε αυτά τα ερεθίσματα όχι μόνο ως αιτίες δυσφορίας, αλλά και ως ευκαιρίες για μια εσωτερική παρατήρηση και εξέλιξη.
Ακόμα και άνθρωποι που εκφράζουν απόψεις που θεωρεί κανείς εμφανώς λανθασμένες μπορούν να μας εκνευρίσουν. Για παράδειγμα, εκείνος που παραβιάζει τη σειρά μπορεί να αποκαλύπτει τη δική μας ανυπομονησία, ενώ ο “ξερόλας” ίσως και να αντανακλά τις ανασφάλειές μας σχετικά με τις γνώσεις μας.
Ο Καρλ Γιουνγκ παρατήρησε ότι μπορούμε να χρησιμοποιούμε τις συναισθηματικές μας αντιδράσεις ως έναν καθρέφτη που αποκαλύπτει πτυχές του εσωτερικού μας κόσμου. Αυτό το φαινόμενο έχει ψυχολογικό όνομα: «προβολή».
Η προβολή είναι ένας ασυνείδητος αμυντικός μηχανισμός που όλοι μας χρησιμοποιούμε. Με αυτήν, μεταθέτουμε ανεπιθύμητες σκέψεις, συναισθήματα και αδυναμίες μας πάνω στους άλλους. Όπως εξηγεί ο Γιουνγκ, η προβολή δεν γίνεται συνειδητά, αλλά συναντάται:
«Η προβολή δεν προέρχεται από το συνειδητό υποκείμενο αλλά από το ασυνείδητο. Έτσι, κανείς συναντά τις προβολές του, δεν τις δημιουργεί. Το αποτέλεσμα της προβολής είναι να απομονώνει το υποκείμενο από το περιβάλλον του, καθώς αντί για μια πραγματική σχέση με αυτό, υπάρχει τώρα μόνο μια ψευδαισθητική. Οι προβολές μετατρέπουν τον κόσμο σε ένα αντίγραφο του άγνωστου εαυτού μας». — Γιουνγκ
Αυτό που μας ενοχλεί στους άλλους μπορεί να είναι όψεις του εαυτού μας που δεν αποδεχόμαστε ή απορρίπτουμε. Για παράδειγμα, ένας άνθρωπος που συνεχώς καυχιέται για τα επιτεύγματά του μπορεί να ενεργοποιεί αισθήματα ανεπάρκειας τα οποία εμείς δεν έχουμε αντιμετωπίσει πλήρως. Αυτή μπορεί να είναι μια ενοχλητική αλήθεια που οι περισσότεροι από εμάς δυσκολεύονται να αποδεχτούν. Είναι, άλλωστε, πιο εύκολο να κατηγορήσουμε τους άλλους παρά να στραφούμε προς τα μέσα, έτσι δεν είναι;
Οι τυφλές γωνιές του εαυτού μας
Οι «τυφλές μας γωνίες» έχουν περισσότερα να μας διδάξουν από οποιαδήποτε εξωτερική γνώση. Οι περισσότεροι τείνουν να αγνοούν ό,τι τους ενοχλεί στους άλλους, αλλά η άβολη αλήθεια είναι πως αυτές οι ενοχλήσεις αποτελούν κλειδιά για την κατανόηση των κρυμμένων πτυχών του εαυτού μας.
Ίσως, για παράδειγμα, ο θόρυβος που κάνει ένας συνάδελφος όταν μασάει δυνατά να φέρνει στην επιφάνεια μια παλιά ανασφάλεια για τους δικούς σας τρόπους στο τραπέζι. Ή, αν σας ενοχλεί διαρκώς κάποιος που φαίνεται να οικειοποιείται τα δικά σας επιτεύγματα, αυτό ίσως υποδηλώνει μια βαθύτερη ανάγκη σας για αναγνώριση.
Η έννοια της «σκιάς» του Καρλ Γιουνγκ — οι ασυνείδητες όψεις της προσωπικότητάς μας — είναι ιδιαίτερα σημαντική για να γνωρίσει κανείς καλύτερα τον εαυτό του. Η σκιά δεν είναι κατ’ ανάγκη κάτι κακό, αλλά η καταπίεσή της, το κρύψιμο και η αποφυγή της, δεν την εξαφανίζει.
Όταν προβάλλουμε τη σκιά μας στους άλλους, δημιουργούμε άσκοπες συγκρούσεις μέσα μας. Συχνά μεγεθύνουμε αυτά τα χαρακτηριστικά στους άλλους και ενισχύουμε την ενόχλησή μας. Αλλά, αυτό μπορεί να αλλάξει. Μπορούμε να ενσωματώσουμε αυτά τα κρυμμένα κομμάτια σε έναν πιο ολοκληρωμένο εαυτό μας. Αυτό δεν σημαίνει επ ουδενί ότι πρέπει να δικαιολογούμε την κακή συμπεριφορά γύρω μας. Ο Γιουνγκ δεν πρότεινε ποτέ να σωπάσουμε μπροστά σε αδικίες ή ηθικά λανθασμένες πράξεις. Είναι απόλυτα φυσιολογικό να θέτουμε όρια απέναντι σε ανθρώπους που πραγματικά μας δείχνουν ασέβεια. Άλλωστε, οι άνθρωποι θα συνεχίσουν να συμπεριφέρονται άσχημα, και είναι λογικό να νιώθουμε ενόχληση γι’ αυτό.
Ωστόσο, ο Γιουνγκ μας προσκαλεί να κοιτάξουμε βαθύτερα.
Γιατί, άραγε, ένα συγκεκριμένο χαρακτηριστικό να προκαλεί τόσο έντονη αντίδραση; Μήπως επειδή αντανακλά κάτι που δεν μας αρέσει στον εαυτό μας, μια «σκιά» που προτιμούμε να αγνοούμε;
Η συμπεριφορά του άλλου είναι, τελικά, μια αντανάκλαση δική του ή δική μας; Η σοφία του Γιουνγκ μας προτρέπει να απαντάμε με περισσότερη επίγνωση, τόσο για τον εαυτό μας όσο και για τον άνθρωπο που μας προκάλεσε την όποια ενόχληση. Για παράδειγμα, αν κάποιος κριτικάρει συνεχώς τους άλλους, αυτό μπορεί να μας ενοχλεί γιατί έχουμε και εμείς έναν εσωτερικό κριτή που μας βασανίζει. Ίσως πάλι, αν μεγαλώσαμε χωρίς αρκετή επιβράβευση, η αρνητικότητα του άλλου να ενεργοποιεί έναν βαθιά ριζωμένο φόβο ανεπάρκειας.
Αν κάποιος μας εκνευρίζει επειδή «κόβει τη σειρά», ίσως χρειάζεται να δούμε κατάματα τη δική μας ανυπομονησία, ενώ ο «ξερόλας» μπορεί να μας φέρνει αντιμέτωπους με τις ανασφάλειές μας γύρω από τις γνώσεις μας. Γι’ αυτό η ερώτηση δεν είναι μόνο τι κάνουν οι άλλοι, αλλά τι αποκαλύπτουν για εμάς.
Η αυτοπαρατήρηση γύρω από τις ανασφάλειες μας μπορεί να είναι άβολη, αλλά αξίζει τον κόπο. Η αυτογνωσία μας εξαρτάται από αυτή τη διαδικασία.
Η προβολή, όσο δυσάρεστη κι αν φαίνεται, είναι ένα πανίσχυρο εργαλείο για την κατανόηση του εαυτού μας. Όταν κατανοούμε την πηγή της ενόχλησής μας, μπορούμε να επιλέξουμε πώς θα αντιδράσουμε. Μπορούμε να παρατηρήσουμε τη «σκιά» μας και να τη χρησιμοποιήσουμε για να γίνουμε μια καλύτερη εκδοχή του εαυτού μας.
Την επόμενη φορά που κάποιος σας εκνευρίσει, κάντε μια παύση, πάρτε μια βαθιά ανάσα και αντιδράστε με σύνεση. Ρωτήστε τον εαυτό σας: «Τι είναι αυτό σε αυτό το άτομο που με ενοχλεί τόσο πολύ; Ποιο μέρος του εαυτού μου αντικατοπτρίζει;»,
Η ενδοσκόπηση μπορεί να μην είναι πάντα ευχάριστη, αλλά μπορεί να ξεκλειδώσει μια νέα διάσταση αυτογνωσίας. Ο άνθρωπος που κάποτε σας ενοχλούσε ίσως γίνει μια αφορμή για προσωπική ανάπτυξη.
Ίσως είναι το κλειδί για μια κρυμμένη πτυχή του εαυτού σας.
Η παραπάνω πρόταση του Γιουνγκ είναι ένα ισχυρό αντίδοτο για να γίνετε μια πιο ολοκληρωμένη εκδοχή του εαυτού σας. Και, παράλληλα, μπορεί να αποτελέσει το μυστικό για πιο υγιείς σχέσεις και μια πιο γεμάτη και χαλαρή ζωή.
➥ Διαβάστε επίσης: Αν πρέπει να θυμάστε έναν κανόνα για τον θυμό, ας είναι αυτός
➪Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Inst
