Time has passed I’ve forgotten mother nature does wonderful things
I thought nothing could stop me from loving you but time changes everything
You can change the name of an old song rearrange it and make it swing
I thought nothing could stop me from loving you but time changes everything
Goodbye good luck may God bless you I don’t say I won’t love again
I guess that it’s true for me and for you that time changes everything
Τραγουδά ο Johnny Cash στο “Time Changes Everything”, και σκέφτομαι ότι ό χρόνος είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένος με τις εμπειρίες που συλλέγουμε καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας. Για το λόγο αυτό, και τα δύο αυτά στοιχεία -ο χρόνος και οι εμπειρίες- μας κάνουν να μαθαίνουμε, να γνωρίζουμε και να αλλάζουμε. Στην πραγματικότητα, είμαστε τόσο δεμένοι με τον χρόνο που φαίνεται να επιμηκύνεται ή να μειώνεται ανάλογα με τη διάθεσή μας και τις προσδοκίες μας προς τη ζωή.
Ο χρόνος, όπως λένε, δεν περνάει χωρίς να αφήνει τα «σημάδια» του και πολύ περισσότερο αν ανατρέξουμε στο τι ήμασταν δέκα χρόνια, πέντε μήνες ή τρεις εβδομάδες πριν από τώρα. Γνωρίζουμε ότι δεν υπάρχει τίποτα πιο από τα χρόνια. Υπό αυτήν την έννοια, συνήθως μετράμε τον χρόνο σε βασικά γεγονότα που σημάδεψαν τη ζωή μας και τα οποία θα θυμόμαστε πάντα.
Ζωή σημαίνει εμπειρία και οι εμπειρίες μετρούν τον χρόνο
Every year is getting shorter, never seem to find the time
Plans that either come to naught or half a page of scribbled lines
Hanging on in quiet desperation is the English way
The time is gone, the song is over, thought I’d something more to say
Με αυτό τετράστιχο τελειώνει το τραγούδι Time των Pink Floyd, συμπυκνώνοντας τη ρευστότητα αλλά και το πεπερασμένο του χρόνου, που όσο μεγαλώνουμε μοιάζει να λιγοστεύει. Μερικές φορές φαίνεται ότι η ζωή μας προσπερνά, σα να γλιστρά σα νερό μέσα από τα δάχτυλά μας σαν νερό, σε αντίθεση με τότε που ήμασταν παιδιά, που ο χρόνος περνούσε αργά, με ατελείωτες διαδρομές με το αυτοκίνητο και καλοκαιρινές διακοπές που έμοιαζαν να διαρκούν για πάντα. Αλλά ως ενήλικες, ο χρόνος μοιάζει να επιταχύνεται με τρομακτικό ρυθμό, με τα Χριστούγεννα και τα γενέθλια να έρχονται κάθε χρόνο όλο και πιο γρήγορα, σε χρονικούς κύκλους που χρόνο με το χρόνο συρρικνώνονται.
Αλλά ίσως δεν χρειάζεται να αισθάνεστε έτσι, καθώς η εμπειρία του χρόνου είναι ευέλικτη. Σε ορισμένες καταστάσεις που βιώνουμε επιταχύνεται και σε ορισμένες άλλες επιβραδύνεται. Υπάρχουν ακόμη και ορισμένες μεταβαλλόμενες καταστάσεις συνείδησης (όπως για παράδειγμα όταν κάποιος βρίσκεται υπό την επήρεια ψυχεδελικών ναρκωτικών, οι τραυματικές καταστάσεις ή όταν οι αθλητές βρίσκονται κοντά στο τέρμα) στις οποίες ο χρόνος φαίνεται να επιβραδύνεται σε πολύ μεγάλο βαθμό.
Κάθε συναίσθημα που προκύπτει από την άμεση επαφή με την πραγματικότητα συνεπάγεται μια αλλαγή: ταξιδεύουμε και συναντάμε νέα πρότυπα, ανακαλύπτουμε ανθρώπους με σκέψεις και συνήθειες που δεν γνωρίζαμε, κάνουμε οικογένεια, χάνουμε ανθρώπους που νομίζαμε ότι θα ήταν για πάντα κοντά μας, ανακαλύπτουμε τον έρωτα και τον σπαραγμό κ.λπ. Όλα αυτά, χωρίς να το συνειδητοποιήσουμε, θα μας αλλάξουν.
Αναπόφευκτα, κάθε εμπειρία που βιώνουμε τις συνδέουμε με τη ζωή μας. Θα υπάρξουν στιγμές που θα μας αφήσουν σημάδια που θα νομίζουμε ότι κράτησαν περισσότερο απ’ ό,τι πραγματικά κράτησαν και άλλες που ήταν τόσο χαρούμενες που μας φάνηκαν πολύ σύντομες. Γι’ αυτό λέμε ότι με το χρόνο αλλάζουμε.
Επιπλέον, το αν θυμόμαστε περισσότερα θετικά ή περισσότερα αρνητικά πράγματα μπορεί συχνά να εξαρτάται από τη συναισθηματική, νοητική ή ακόμη και σωματική μας κατάσταση. Παρ’ όλα αυτά, δεν θα ξεχάσουμε την αληθινή ευτυχία, ούτε θα ξεχάσουμε τις μεγαλύτερες αποτυχίες μας.
Μην αντιστέκεστε στην αλλαγή
Είναι σαφές ότι οι καταστάσεις κατά τις οποίες βιώνουμε συναισθηματικά ακραίες καταστάσεις μας αλλάζουν, επειδή μας αναγκάζουν να φτάσουμε βαθιά μέσα μας και να δούμε τον εαυτό μας όπως δεν τον είχαμε δει ποτέ πριν. Τις στιγμές αυτές ανακαλύπτουμε πράγματα και αξίες που δεν γνωρίζαμε, βιώνουμε συναισθήματα που δεν είχαμε ποτέ ξανά και καλούμαστε να βάλουμε μια τάξη στο εσωτερικό μας χάος.
Όταν δεν είμαστε πια σε θέση να αλλάξουμε μια κατάσταση, καλούμαστε να αλλάξουμε τον εαυτό μας.
Βίκτωρ Φρανκλ
Αν περάσουμε μια άσχημη στιγμή, πιθανότατα θα βγούμε από αυτήν πιο δυνατοί. Αν κάνουμε λάθος, ξέρουμε τι πρέπει να ξανακάνουμε την επόμενη φορά. Αν ήμασταν ευτυχισμένοι, θα επαναφέρουμε ξανά και ξανά αυτό που μας κάνει να νιώθουμε καλά, στην προσπάθειά μας να αποφύγουμε τη θλίψη κ.λπ.
Το βέβαιο είναι ότι δεν θα είμαστε ποτέ ίδιοι μετά από μια νέα εμπειρία ή αφού μεγαλώσουμε: ο χρόνος θα μας μεταμορφώσει και μαζί θα διαμορφώσει και την προσωπικότητά μας.
Το να αντιστεκόμαστε στην αλλαγή είναι, στην πραγματικότητα, άχρηστο. Το να προσπαθούμε να αποφύγουμε κάτι που έχει συμβεί στη ζωή μας και να πιστεύουμε ότι όλα συνεχίζονται όπως στο παρελθόν είναι ανώφελο, γιατί η ίδια η πραγματικότητα έχει αλλάξει. Όπως είπε κάποιος κάποτε, όλα ρέουν και όλα παραμένουν αναλλοίωτα. Δηλαδή, η ουσία μας θα παραμείνει η ίδια, αλλά την ίδια στιγμή δεν θα είναι η ίδια.
Το κλειδί είναι η αποδοχή και η προσαρμογή
Αν δεν μπορούμε να αντισταθούμε στην αλλαγή, ο μόνος τρόπος για να αναπτυχθούμε ως άνθρωποι είναι να την αποδεχτούμε. Πρέπει να προσαρμοστούμε και αν, έτσι όπως έρθουν τα πράγματα, δεν μπορούμε πλέον να είμαστε πιστοί στις αρχές μας, πρέπει να δημιουργήσουμε νέες αρχές που θα μας βοηθήσουν να ξεκινήσουμε από την αρχή. Θα ήταν ωφέλιμο να συνειδητοποιήσουμε ότι ο χρόνος αναπόδραστα περνά από πάνω μας και ότι μόνο εμείς μπορούμε να αποφασίσουμε τι θα τον κάνουμε και πώς θα τον διαχειριστούμε.
Με τον ίδιο τρόπο που ο χρόνος αλλάζει τον άνθρωπο, αλλάζει και τους ανθρώπους γύρω μας και κατά συνέπεια επηρεάζει τις σχέσεις μας.
Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι η αποδοχή της δικής μας αλλαγής, είναι εξίσου σημαντική με την αποδοχή της αλλαγής των άλλων, εφόσον δεν μας βλάπτουν. Σε αυτές τις περιπτώσεις το άλλο άτομο πιθανόν να χρειαστεί και τη δική μας προσαρμογή.
Από αυτή την άποψη, δεν χρειάζεται να σκεφτόμαστε τον χρόνο ως εχθρό. Σε κάποιο βαθμό, αν καταφέρουμε να τον κατανοήσουμε, μπορούμε να ελέγξουμε την εμπειρία μας μέσα στο πέρασμα του και τις αναπόφευκτες αλλαγές που φέρνει στη ζωή μας.
➸ Δείτε επίσης: Ο χρόνος είναι το μόνο που (δεν) έχουμε
Time has passed I’ve forgotten mother nature does wonderful things
I thought nothing could stop me from loving you but time changes everything
You can change the name of an old song rearrange it and make it swing
I thought nothing could stop me from loving you but time changes everything
Goodbye good luck may God bless you I don’t say I won’t love again
I guess that it’s true for me and for you that time changes everything
Τραγουδά ο Johnny Cash στο “Time Changes Everything”, και σκέφτομαι ότι ό χρόνος είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένος με τις εμπειρίες που συλλέγουμε καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας. Για το λόγο αυτό, και τα δύο αυτά στοιχεία -ο χρόνος και οι εμπειρίες- μας κάνουν να μαθαίνουμε, να γνωρίζουμε και να αλλάζουμε. Στην πραγματικότητα, είμαστε τόσο δεμένοι με τον χρόνο που φαίνεται να επιμηκύνεται ή να μειώνεται ανάλογα με τη διάθεσή μας και τις προσδοκίες μας προς τη ζωή.
Ο χρόνος, όπως λένε, δεν περνάει χωρίς να αφήνει τα «σημάδια» του και πολύ περισσότερο αν ανατρέξουμε στο τι ήμασταν δέκα χρόνια, πέντε μήνες ή τρεις εβδομάδες πριν από τώρα. Γνωρίζουμε ότι δεν υπάρχει τίποτα πιο από τα χρόνια. Υπό αυτήν την έννοια, συνήθως μετράμε τον χρόνο σε βασικά γεγονότα που σημάδεψαν τη ζωή μας και τα οποία θα θυμόμαστε πάντα.
Ζωή σημαίνει εμπειρία και οι εμπειρίες μετρούν τον χρόνο
Every year is getting shorter, never seem to find the time
Plans that either come to naught or half a page of scribbled lines
Hanging on in quiet desperation is the English way
The time is gone, the song is over, thought I’d something more to say
Με αυτό τετράστιχο τελειώνει το τραγούδι Time των Pink Floyd, συμπυκνώνοντας τη ρευστότητα αλλά και το πεπερασμένο του χρόνου, που όσο μεγαλώνουμε μοιάζει να λιγοστεύει. Μερικές φορές φαίνεται ότι η ζωή μας προσπερνά, σα να γλιστρά σα νερό μέσα από τα δάχτυλά μας σαν νερό, σε αντίθεση με τότε που ήμασταν παιδιά, που ο χρόνος περνούσε αργά, με ατελείωτες διαδρομές με το αυτοκίνητο και καλοκαιρινές διακοπές που έμοιαζαν να διαρκούν για πάντα. Αλλά ως ενήλικες, ο χρόνος μοιάζει να επιταχύνεται με τρομακτικό ρυθμό, με τα Χριστούγεννα και τα γενέθλια να έρχονται κάθε χρόνο όλο και πιο γρήγορα, σε χρονικούς κύκλους που χρόνο με το χρόνο συρρικνώνονται.
Αλλά ίσως δεν χρειάζεται να αισθάνεστε έτσι, καθώς η εμπειρία του χρόνου είναι ευέλικτη. Σε ορισμένες καταστάσεις που βιώνουμε επιταχύνεται και σε ορισμένες άλλες επιβραδύνεται. Υπάρχουν ακόμη και ορισμένες μεταβαλλόμενες καταστάσεις συνείδησης (όπως για παράδειγμα όταν κάποιος βρίσκεται υπό την επήρεια ψυχεδελικών ναρκωτικών, οι τραυματικές καταστάσεις ή όταν οι αθλητές βρίσκονται κοντά στο τέρμα) στις οποίες ο χρόνος φαίνεται να επιβραδύνεται σε πολύ μεγάλο βαθμό.
Κάθε συναίσθημα που προκύπτει από την άμεση επαφή με την πραγματικότητα συνεπάγεται μια αλλαγή: ταξιδεύουμε και συναντάμε νέα πρότυπα, ανακαλύπτουμε ανθρώπους με σκέψεις και συνήθειες που δεν γνωρίζαμε, κάνουμε οικογένεια, χάνουμε ανθρώπους που νομίζαμε ότι θα ήταν για πάντα κοντά μας, ανακαλύπτουμε τον έρωτα και τον σπαραγμό κ.λπ. Όλα αυτά, χωρίς να το συνειδητοποιήσουμε, θα μας αλλάξουν.
Αναπόφευκτα, κάθε εμπειρία που βιώνουμε τις συνδέουμε με τη ζωή μας. Θα υπάρξουν στιγμές που θα μας αφήσουν σημάδια που θα νομίζουμε ότι κράτησαν περισσότερο απ’ ό,τι πραγματικά κράτησαν και άλλες που ήταν τόσο χαρούμενες που μας φάνηκαν πολύ σύντομες. Γι’ αυτό λέμε ότι με το χρόνο αλλάζουμε.
Επιπλέον, το αν θυμόμαστε περισσότερα θετικά ή περισσότερα αρνητικά πράγματα μπορεί συχνά να εξαρτάται από τη συναισθηματική, νοητική ή ακόμη και σωματική μας κατάσταση. Παρ’ όλα αυτά, δεν θα ξεχάσουμε την αληθινή ευτυχία, ούτε θα ξεχάσουμε τις μεγαλύτερες αποτυχίες μας.
Μην αντιστέκεστε στην αλλαγή
Είναι σαφές ότι οι καταστάσεις κατά τις οποίες βιώνουμε συναισθηματικά ακραίες καταστάσεις μας αλλάζουν, επειδή μας αναγκάζουν να φτάσουμε βαθιά μέσα μας και να δούμε τον εαυτό μας όπως δεν τον είχαμε δει ποτέ πριν. Τις στιγμές αυτές ανακαλύπτουμε πράγματα και αξίες που δεν γνωρίζαμε, βιώνουμε συναισθήματα που δεν είχαμε ποτέ ξανά και καλούμαστε να βάλουμε μια τάξη στο εσωτερικό μας χάος.
Όταν δεν είμαστε πια σε θέση να αλλάξουμε μια κατάσταση, καλούμαστε να αλλάξουμε τον εαυτό μας.
Βίκτωρ Φρανκλ
Αν περάσουμε μια άσχημη στιγμή, πιθανότατα θα βγούμε από αυτήν πιο δυνατοί. Αν κάνουμε λάθος, ξέρουμε τι πρέπει να ξανακάνουμε την επόμενη φορά. Αν ήμασταν ευτυχισμένοι, θα επαναφέρουμε ξανά και ξανά αυτό που μας κάνει να νιώθουμε καλά, στην προσπάθειά μας να αποφύγουμε τη θλίψη κ.λπ.
Το βέβαιο είναι ότι δεν θα είμαστε ποτέ ίδιοι μετά από μια νέα εμπειρία ή αφού μεγαλώσουμε: ο χρόνος θα μας μεταμορφώσει και μαζί θα διαμορφώσει και την προσωπικότητά μας.
Το να αντιστεκόμαστε στην αλλαγή είναι, στην πραγματικότητα, άχρηστο. Το να προσπαθούμε να αποφύγουμε κάτι που έχει συμβεί στη ζωή μας και να πιστεύουμε ότι όλα συνεχίζονται όπως στο παρελθόν είναι ανώφελο, γιατί η ίδια η πραγματικότητα έχει αλλάξει. Όπως είπε κάποιος κάποτε, όλα ρέουν και όλα παραμένουν αναλλοίωτα. Δηλαδή, η ουσία μας θα παραμείνει η ίδια, αλλά την ίδια στιγμή δεν θα είναι η ίδια.
Το κλειδί είναι η αποδοχή και η προσαρμογή
Αν δεν μπορούμε να αντισταθούμε στην αλλαγή, ο μόνος τρόπος για να αναπτυχθούμε ως άνθρωποι είναι να την αποδεχτούμε. Πρέπει να προσαρμοστούμε και αν, έτσι όπως έρθουν τα πράγματα, δεν μπορούμε πλέον να είμαστε πιστοί στις αρχές μας, πρέπει να δημιουργήσουμε νέες αρχές που θα μας βοηθήσουν να ξεκινήσουμε από την αρχή. Θα ήταν ωφέλιμο να συνειδητοποιήσουμε ότι ο χρόνος αναπόδραστα περνά από πάνω μας και ότι μόνο εμείς μπορούμε να αποφασίσουμε τι θα τον κάνουμε και πώς θα τον διαχειριστούμε.
Με τον ίδιο τρόπο που ο χρόνος αλλάζει τον άνθρωπο, αλλάζει και τους ανθρώπους γύρω μας και κατά συνέπεια επηρεάζει τις σχέσεις μας.
Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι η αποδοχή της δικής μας αλλαγής, είναι εξίσου σημαντική με την αποδοχή της αλλαγής των άλλων, εφόσον δεν μας βλάπτουν. Σε αυτές τις περιπτώσεις το άλλο άτομο πιθανόν να χρειαστεί και τη δική μας προσαρμογή.
Από αυτή την άποψη, δεν χρειάζεται να σκεφτόμαστε τον χρόνο ως εχθρό. Σε κάποιο βαθμό, αν καταφέρουμε να τον κατανοήσουμε, μπορούμε να ελέγξουμε την εμπειρία μας μέσα στο πέρασμα του και τις αναπόφευκτες αλλαγές που φέρνει στη ζωή μας.
➸ Δείτε επίσης: Ο χρόνος είναι το μόνο που (δεν) έχουμε
