«Ολόκληρη αυτή η ιστορία είναι αληθινή. Εκτός από τα κομμάτια που είναι απολύτως κατασκευασμένα». Αυτή η γραπτή ατάκα εμφανίζεται στην αρχή κάθε επεισοδίου του Inventing Anna, της σειράς ντοκιμαντέρ του Netflix που αφορά στην ιστορία της Anna Sorokin. Ή Anna Delvey. Είναι μια ιστορία πλαστοπροσωπίας και απάτης τέλος πάντων. Λογικό που όταν την είδαν μερικά εκατομμύρια θεατές εκνευρίστηκε η Anna Sorokin. Ή Delvey.
Ο λόγος που αυτό ή οποιοδήποτε παρόμοιο disclaimer είναι σημαντικό για την πλατφόρμα, είναι το ότι η σειρά καταπιάνεται με την ιστορία ενός πραγματικού προσώπου. Ακόμα και στην περίπτωση ενός ντοκιμαντέρ που ταυτόχρονα περιλαμβάνει και πολλή μυθοπλασία, ένα τέτοιο εγχείρημα θα μπορούσε να προσβάλει αυτό το πραγματικό πρόσωπο και τα δύο μέρη να καταλήξουν στα δικαστήρια.
Στην περίπτωση του Inventing Anna, λοιπόν, η πραγματική Anna αποφάσισε να αγνοήσει το παιχνιδιάρικο και κατευναστικό ύφος αυτής της δήλωσης αποποίησης ευθύνης και να καταθέσει μήνυση ενάντια στο Netflix για τον τρόπο που παρουσίασε τον χαρακτήρα της.
Η Anna Sorokin χρησιμοποίησε τα κοινωνικά δίκτυα ως Anna Delvey προκειμένου να εξαπατήσει πλούσιους (και φτωχούς δηλαδή) και κοσμικούς Αμερικανούς και να τους αποσπάσει τεράστια χρηματικά ποσά. Ωστόσο η πραγματική Anna δεν ήταν καν η πρώτη που έσυρε τον χορό των μηνύσεων, αφού η Rachel DeLoache Williams, πρώην φίλη, συνεργάτης και θύμα της Anna την οποία επίσης γνωρίσαμε στη σειρά, την πρόλαβε κι έκανε εκείνη πρώτα μήνυση. Ο λόγος που κινείται νομικά κατά του Netflix, σύμφωνα με τα όσα υποστηρίζει, είναι ότι στο ντοκιμαντέρ παρουσιάζεται ως «άπληστη, σνομπ, προδοτική, ανέντιμη, δειλή, χειριστική και οπορτουνίστρια».
Και το δράμα συνεχίζεται… Όσοι παρακολούθησαν το Γκαμπί της Βασίλισσας πιθανότατα εντυπωσιάστηκαν από τη σειρά, ωστόσο η πραγματική πρώην σοβιετική σκακίστρια Nona Gaprindashvili έχει κινηθεί νομικά ενάντια στην πλατφόρμα γιατί όπως λέει ο χαρακτήρας της δεν φαινόταν να αγωνίζεται συστηματικά ενάντια σε άνδρες. Και η Linda Fairstein, πρώην εισαγγελέας του Μανχάταν, θεώρησε ότι την παρουσίασαν ως ρατσίστρια στο When They See Us, δραματική σειρά για μια δικαστική αδικία το 1989. Το ντοκιμαντέρ Operation Varsity Blues, το οποίο καταπιάνεται με τη διαφθορά στο σύστημα εισαγωγής στα κολέγια των ΗΠΑ, επίσης οδήγησε σε μηνύσεις από την πλευρά γονέων που θεώρησαν ότι το σόου κατέστρεψε τη φήμη τους.
Το γεγονός πως όλες αυτές οι παραγωγές ήταν σαρωτικές επιτυχίες οφείλεται σε μια ακόρεστη όρεξη που επιδεικνύουν οι θεατές-καταναλωτές για πραγματικές δραματικές ιστορίες, σκάνδαλα και πορτρέτα εγκληματιών. Όσο περισσότερη η όρεξη, επομένως, τόσο περισσότερες και οι παραγωγές. Και όσο περισσότερες οι παραγωγές, τόσο περισσότερα και τα πραγματικά πρόσωπα που εκτίθενται.
Όπως επισημαίνει ο Guardian σε δημοσίευμά του, είναι αφελές να προσπαθείς να τιμωρήσεις τους δημιουργούς μιας δραματικής σειράς ή μιας ταινίας που θεωρείς πως σε δυσφήμησε, αφού στην Αμερική οι υποθέσεις αυτές συνήθως κολλάνε στο πρώτο κιόλας στάδιο της διαδικασίας. Ωστόσο αυτή η τεράστια επιτυχία έχει οδηγήσει σε όλο και περισσότερες αγωγές, με αποτέλεσμα να αναπτύσσεται ένα χρήσιμο momentum. Αν είναι να καταφέρει κάποιος κάτι δια της νομικής οδού, τώρα είναι η στιγμή.
Βέβαια δεν συμφωνούν όλοι με αυτό. Ο Christopher Gabbitas της βρετανικής δικηγορικής εταιρείας Keystone Law τόνισε μιλώντας στον Guardian πως και στη Βρετανία και στην Αμερική υπάρχει μια κοινή παρανόηση πως μια ιστορία ζωής ανήκει στο άτομο. «Υπάρχει ακόμη αυτή η ιδέα ότι έχουμε κάποια μορφή ιδιοκτησίας και το ίδιο ισχύει και για τους ανθρώπους που παραχωρούν δικαιώματα (σχετικά με την ιστορία της ζωής τους). Αλλά δεν υπάρχει νομική βάση για αυτό στο αγγλικό δίκαιο. (Δεν υπάρχει) κανένα εμπορικό σήμα, πνευματικά δικαιώματα ή προστασία πνευματικής ιδιοκτησίας. Και στις περισσότερες χώρες τίποτα δεν εμποδίζει τον παραγωγό μιας δραματικής ταινίας ή σειράς να κάνει αυτό που θέλει».
Βέβαια δεν συμφωνούν όλοι ούτε με αυτό. Ο δικηγόρος media Dominic Crossley θεωρεί πως η κατάσταση είναι πολύ πιο σύνθετη και επισημαίνει τη σημασία του παράγοντα «χρόνος». Όπως αναφέρει, οι αμφιλεγόμενες ιστορίες συνιστούν συνταγή επιτυχίας και η αφήγηση με την οποία επιλέγεις να τις παρουσιάσεις ουσιαστικά δείχνει με ποιου το μέρος είσαι. Ωστόσο πρέπει να έχει παρέλθει κάποιος χρόνος μέσα στον οποίο θα έχουν ξεκαθαρίσει τα πράγματα και θα υπάρχει πλέον μια αποδεκτή εκδοχή των γεγονότων.
«Οι παραγωγοί προγραμμάτων από αληθινά γεγονότα δεν μπορούν να έχουν και την πίτα ολόκληρη και τον σκύλο χορτάτο» σχολιάζει. «Αν θέλουν η εκπομπή τους να θεωρείται ‘’αληθινή’’, δεν μπορούν να αποφύγουν κάθε νομική ευθύνη εάν κάνουν λάθη και δυσφημήσουν έναν από τους χαρακτήρες ή αγνοήσουν την ιδιωτικότητά τους».
«Οι δημοσιογράφοι ακολουθούν αυστηρές διαδικασίες για να αφηγηθούν πρόσφατα γεγονότα και να προσεγγίσουν τα άτομα για τα οποία γράφουν ώστε να λάβουν και τις δικές τους απαντήσεις. Θεωρώ πως οι παραγωγοί αυτών των συχνά άκρως εντυπωσιακών δραματικών προγραμμάτων πρέπει να εφαρμόζουν τις ίδιες αρχές» υποστηρίζει.
Ένας άλλος νέος παράγοντας είναι η αλλαγή ρόλου ενός streamer όπως το Netflix, καθώς έχει πλέον την ιδιότητα του στούντιο παραγωγής και όχι απλά του χώρου που φιλοξενεί τη δουλειά άλλων. Έτσι μεταβάλλονται και οι ευθύνες της πλατφόρμας. Όπως σχολιάζει το δημοσίευμα, «το να κερδίζεις πολλά Emmy μπορεί να είναι ωραίο, αλλά συνοδεύεται από πρόσθετη καλλιτεχνική ευθύνη».
Καθώς λοιπόν ένα νέο είδος νομικών συγκρούσεων αρχίζει να βλέπει άνθηση, οι έμπειροι παραγωγοί τείνουν να έρχονται από νωρίς σε επαφή με αυτούς που σκοπεύουν να απεικονίσουν. Το να κερδίσεις τη συνεργασία του ατόμου αυτού στο πρότζεκτ σου, εκτός του ότι αμβλύνει τις πιθανότητες να καταλήξεις στα δικαστήρια, σού προσφέρει και περισσότερες πληροφορίες και μεγαλύτερη πρόσβαση στα γεγονότα. Με τη σειρά τους, οι επενδυτές αναμένουν μια πιο ομαλή πορεία και είναι πιο πιθανό να προσελκυστούν, ενώ καθησυχάζονται εάν υπάρχει ήδη ασφαλιστική κάλυψη για «λάθη και παραλείψεις» και η διασφάλιση αυτή βασίζεται συχνά στην απόδειξη ότι έχει διεξαχθεί η δέουσα επιμέλεια και έρευνα.
Οι εξασφαλίσεις αυτές είναι πλέον επιθυμητές, αφού οι νομικές διαμάχες συνιστούν τόσο μεγάλο βραχνά που ακόμη και στην περίπτωση ενός αποθανόντος οι απόγονοι προχωρούν σε διεκδικήσεις υποστηρίζοντας πως η οικογένειά τους έχει δυσφημιστεί.
Τώρα τι θα γίνει με τις διαμάχες που βρίσκονται εν εξελίξει… μένει να το δούμε.
«Ολόκληρη αυτή η ιστορία είναι αληθινή. Εκτός από τα κομμάτια που είναι απολύτως κατασκευασμένα». Αυτή η γραπτή ατάκα εμφανίζεται στην αρχή κάθε επεισοδίου του Inventing Anna, της σειράς ντοκιμαντέρ του Netflix που αφορά στην ιστορία της Anna Sorokin. Ή Anna Delvey. Είναι μια ιστορία πλαστοπροσωπίας και απάτης τέλος πάντων. Λογικό που όταν την είδαν μερικά εκατομμύρια θεατές εκνευρίστηκε η Anna Sorokin. Ή Delvey.
Ο λόγος που αυτό ή οποιοδήποτε παρόμοιο disclaimer είναι σημαντικό για την πλατφόρμα, είναι το ότι η σειρά καταπιάνεται με την ιστορία ενός πραγματικού προσώπου. Ακόμα και στην περίπτωση ενός ντοκιμαντέρ που ταυτόχρονα περιλαμβάνει και πολλή μυθοπλασία, ένα τέτοιο εγχείρημα θα μπορούσε να προσβάλει αυτό το πραγματικό πρόσωπο και τα δύο μέρη να καταλήξουν στα δικαστήρια.
Στην περίπτωση του Inventing Anna, λοιπόν, η πραγματική Anna αποφάσισε να αγνοήσει το παιχνιδιάρικο και κατευναστικό ύφος αυτής της δήλωσης αποποίησης ευθύνης και να καταθέσει μήνυση ενάντια στο Netflix για τον τρόπο που παρουσίασε τον χαρακτήρα της.
Η Anna Sorokin χρησιμοποίησε τα κοινωνικά δίκτυα ως Anna Delvey προκειμένου να εξαπατήσει πλούσιους (και φτωχούς δηλαδή) και κοσμικούς Αμερικανούς και να τους αποσπάσει τεράστια χρηματικά ποσά. Ωστόσο η πραγματική Anna δεν ήταν καν η πρώτη που έσυρε τον χορό των μηνύσεων, αφού η Rachel DeLoache Williams, πρώην φίλη, συνεργάτης και θύμα της Anna την οποία επίσης γνωρίσαμε στη σειρά, την πρόλαβε κι έκανε εκείνη πρώτα μήνυση. Ο λόγος που κινείται νομικά κατά του Netflix, σύμφωνα με τα όσα υποστηρίζει, είναι ότι στο ντοκιμαντέρ παρουσιάζεται ως «άπληστη, σνομπ, προδοτική, ανέντιμη, δειλή, χειριστική και οπορτουνίστρια».
Και το δράμα συνεχίζεται… Όσοι παρακολούθησαν το Γκαμπί της Βασίλισσας πιθανότατα εντυπωσιάστηκαν από τη σειρά, ωστόσο η πραγματική πρώην σοβιετική σκακίστρια Nona Gaprindashvili έχει κινηθεί νομικά ενάντια στην πλατφόρμα γιατί όπως λέει ο χαρακτήρας της δεν φαινόταν να αγωνίζεται συστηματικά ενάντια σε άνδρες. Και η Linda Fairstein, πρώην εισαγγελέας του Μανχάταν, θεώρησε ότι την παρουσίασαν ως ρατσίστρια στο When They See Us, δραματική σειρά για μια δικαστική αδικία το 1989. Το ντοκιμαντέρ Operation Varsity Blues, το οποίο καταπιάνεται με τη διαφθορά στο σύστημα εισαγωγής στα κολέγια των ΗΠΑ, επίσης οδήγησε σε μηνύσεις από την πλευρά γονέων που θεώρησαν ότι το σόου κατέστρεψε τη φήμη τους.
Το γεγονός πως όλες αυτές οι παραγωγές ήταν σαρωτικές επιτυχίες οφείλεται σε μια ακόρεστη όρεξη που επιδεικνύουν οι θεατές-καταναλωτές για πραγματικές δραματικές ιστορίες, σκάνδαλα και πορτρέτα εγκληματιών. Όσο περισσότερη η όρεξη, επομένως, τόσο περισσότερες και οι παραγωγές. Και όσο περισσότερες οι παραγωγές, τόσο περισσότερα και τα πραγματικά πρόσωπα που εκτίθενται.
Όπως επισημαίνει ο Guardian σε δημοσίευμά του, είναι αφελές να προσπαθείς να τιμωρήσεις τους δημιουργούς μιας δραματικής σειράς ή μιας ταινίας που θεωρείς πως σε δυσφήμησε, αφού στην Αμερική οι υποθέσεις αυτές συνήθως κολλάνε στο πρώτο κιόλας στάδιο της διαδικασίας. Ωστόσο αυτή η τεράστια επιτυχία έχει οδηγήσει σε όλο και περισσότερες αγωγές, με αποτέλεσμα να αναπτύσσεται ένα χρήσιμο momentum. Αν είναι να καταφέρει κάποιος κάτι δια της νομικής οδού, τώρα είναι η στιγμή.
Βέβαια δεν συμφωνούν όλοι με αυτό. Ο Christopher Gabbitas της βρετανικής δικηγορικής εταιρείας Keystone Law τόνισε μιλώντας στον Guardian πως και στη Βρετανία και στην Αμερική υπάρχει μια κοινή παρανόηση πως μια ιστορία ζωής ανήκει στο άτομο. «Υπάρχει ακόμη αυτή η ιδέα ότι έχουμε κάποια μορφή ιδιοκτησίας και το ίδιο ισχύει και για τους ανθρώπους που παραχωρούν δικαιώματα (σχετικά με την ιστορία της ζωής τους). Αλλά δεν υπάρχει νομική βάση για αυτό στο αγγλικό δίκαιο. (Δεν υπάρχει) κανένα εμπορικό σήμα, πνευματικά δικαιώματα ή προστασία πνευματικής ιδιοκτησίας. Και στις περισσότερες χώρες τίποτα δεν εμποδίζει τον παραγωγό μιας δραματικής ταινίας ή σειράς να κάνει αυτό που θέλει».
Βέβαια δεν συμφωνούν όλοι ούτε με αυτό. Ο δικηγόρος media Dominic Crossley θεωρεί πως η κατάσταση είναι πολύ πιο σύνθετη και επισημαίνει τη σημασία του παράγοντα «χρόνος». Όπως αναφέρει, οι αμφιλεγόμενες ιστορίες συνιστούν συνταγή επιτυχίας και η αφήγηση με την οποία επιλέγεις να τις παρουσιάσεις ουσιαστικά δείχνει με ποιου το μέρος είσαι. Ωστόσο πρέπει να έχει παρέλθει κάποιος χρόνος μέσα στον οποίο θα έχουν ξεκαθαρίσει τα πράγματα και θα υπάρχει πλέον μια αποδεκτή εκδοχή των γεγονότων.
«Οι παραγωγοί προγραμμάτων από αληθινά γεγονότα δεν μπορούν να έχουν και την πίτα ολόκληρη και τον σκύλο χορτάτο» σχολιάζει. «Αν θέλουν η εκπομπή τους να θεωρείται ‘’αληθινή’’, δεν μπορούν να αποφύγουν κάθε νομική ευθύνη εάν κάνουν λάθη και δυσφημήσουν έναν από τους χαρακτήρες ή αγνοήσουν την ιδιωτικότητά τους».
«Οι δημοσιογράφοι ακολουθούν αυστηρές διαδικασίες για να αφηγηθούν πρόσφατα γεγονότα και να προσεγγίσουν τα άτομα για τα οποία γράφουν ώστε να λάβουν και τις δικές τους απαντήσεις. Θεωρώ πως οι παραγωγοί αυτών των συχνά άκρως εντυπωσιακών δραματικών προγραμμάτων πρέπει να εφαρμόζουν τις ίδιες αρχές» υποστηρίζει.
Ένας άλλος νέος παράγοντας είναι η αλλαγή ρόλου ενός streamer όπως το Netflix, καθώς έχει πλέον την ιδιότητα του στούντιο παραγωγής και όχι απλά του χώρου που φιλοξενεί τη δουλειά άλλων. Έτσι μεταβάλλονται και οι ευθύνες της πλατφόρμας. Όπως σχολιάζει το δημοσίευμα, «το να κερδίζεις πολλά Emmy μπορεί να είναι ωραίο, αλλά συνοδεύεται από πρόσθετη καλλιτεχνική ευθύνη».
Καθώς λοιπόν ένα νέο είδος νομικών συγκρούσεων αρχίζει να βλέπει άνθηση, οι έμπειροι παραγωγοί τείνουν να έρχονται από νωρίς σε επαφή με αυτούς που σκοπεύουν να απεικονίσουν. Το να κερδίσεις τη συνεργασία του ατόμου αυτού στο πρότζεκτ σου, εκτός του ότι αμβλύνει τις πιθανότητες να καταλήξεις στα δικαστήρια, σού προσφέρει και περισσότερες πληροφορίες και μεγαλύτερη πρόσβαση στα γεγονότα. Με τη σειρά τους, οι επενδυτές αναμένουν μια πιο ομαλή πορεία και είναι πιο πιθανό να προσελκυστούν, ενώ καθησυχάζονται εάν υπάρχει ήδη ασφαλιστική κάλυψη για «λάθη και παραλείψεις» και η διασφάλιση αυτή βασίζεται συχνά στην απόδειξη ότι έχει διεξαχθεί η δέουσα επιμέλεια και έρευνα.
Οι εξασφαλίσεις αυτές είναι πλέον επιθυμητές, αφού οι νομικές διαμάχες συνιστούν τόσο μεγάλο βραχνά που ακόμη και στην περίπτωση ενός αποθανόντος οι απόγονοι προχωρούν σε διεκδικήσεις υποστηρίζοντας πως η οικογένειά τους έχει δυσφημιστεί.
Τώρα τι θα γίνει με τις διαμάχες που βρίσκονται εν εξελίξει… μένει να το δούμε.
