Σήμερα θυμόμαστε τον Χιλιανό επαναστάτη και τραγουδοποιό Βίκτορ Χάρα, που γεννήθηκε μια μέρα σαν την σημερινή του 1932, και δολοφονήθηκε το 1973 μετά από φρικτά βασανιστήρια που υπέστη από το στρατιωτικό καθεστώς του Πινοτσέτ. Τραγούδησε την κοινωνική αδικία, την εκμετάλλευση, τους αγώνες, τα βάσανα και τους πόθους του λαού της Χιλής ξεμπροστιάζοντας το σάπιο πολιτικό σύστημα και τις στρατιωτικές δικτατορίες που αυξάνονταν στην Λατινική Αμερική. Υπήρξε δυναμικό μέλος του Nueva Cancion, ενός πολιτικού- μουσικού ρεύματος που περιλάμβανε τους πιο ριζοσπαστικούς Χιλιανούς μουσικούς.  Τάχθηκε στο πλευρό του Αλιέντε, συμμετέχοντας στις περιοδείες του μαζί με τον Πάμπλο Νερούδα, δίνοντας συναυλίες σε ολόκληρη τη Χιλή.

O Βίκτωρ Χάρα γεννήθηκε και μεγάλωσε σε μια μικρή πόλη έξω από το Σαντιάγκο. Παιδί φτωχής οικογένειας, αναγκάστηκε από μικρός να δουλέψει στα χωράφια για να στηρίξει την οικογένειά του. Θύμα ενδοοικογενειακής βίας, βρήκε καταφύγιο στη μουσική. Ο θάνατος της μητέρας του όταν ήταν 15 χρονών, προκάλεσε μεγάλες αλλαγές στη ζωή του, χωρίς όμως ποτέ να εγκαταλείπει την τέχνη του. Η παρηγοριά του ήταν η κιθάρα του. Επηρεάστηκε από το παραδοσιακό τραγούδι και ενσωμάτωσε σε αυτό πολιτικά στοιχεία ενώ παράλληλα ασχολήθηκε και με το θέατρο.

Ο Βίκτορ Χάρα ήταν μία από τις ηγετικές προσωπικότητες του Nueva Cancion, του πολιτικού μουσικού ρεύματος που περιλάμβανε τους πιο ριζοσπαστικούς Χιλιανούς μουσικούς. Οι δικτατορίες που αυξάνονταν στη Λατινική Αμερική αποτέλεσαν το κεντρικό άξονα στα τραγούδια τους. Ο τραγουδοποιός στήριξε αυτή τη μουσική μεταρρύθμιση. Ύμνησε την εργατική τάξη, και μέσα από τη μουσική του ανέδειξε τις κοινωνικές αδικίες και εξέφρασε τις πολιτικές του απόψεις.

Το ρεύμα του Nέου Xιλιανού Tραγουδιού ήλθε στο προσκήνιο, όταν η χώρα βρέθηκε στο επίκεντρο της μεγάλης πολιτικής κρίσης την δεκαετία του ’60. Η κρίση κορυφώθηκε τα πρώτα χρόνια του ’70 με την άνοδο στην εξουσία του Σαλβαδόρ Αλιέντε, του πρώτου μαρξιστή σοσιαλιστή σε χώρα της Νοτίου Αμερικής και την ανατροπή του από τον στρατηγό Πινοσέτ.

 

Το τραγούδι του Χάρα «Venceremos» έγινε ο ύμνος του κόμματος του Αλιέντε «Λαϊκή Ενότητα» και τραγουδήθηκε από χιλιάδες αριστερούς στην χώρα. Από το 1970 που εξελέγη ο Αλιέντε, ο τραγουδιστής έγινε ένας από τους βασικούς «πολιτιστικούς πρεσβευτές» της Χιλής στο εξωτερικό, με περιοδείες στην Ευρώπη και την Λατινική Αμερική. Η μουσική του ταυτίστηκε με τις κοινωνικοπολιτικές αλλαγές της χώρας. Ο στρατευμένος καλλιτέχνης έγινε ο τραγουδοποιός των ημερών που θα ακολουθούσαν. «Δεν τραγουδώ επειδή μου αρέσει να τραγουδώ ή επειδή έχω καλή φωνή. Τραγουδώ επειδή η κιθάρα μου έχει αισθήματα και λογική…», είχε γράψει.

Αυτές οι μέρες για τον Βίκτορ Χάρα δεν διήρκησαν πολύ. Τρία χρόνια μετά τη νίκη του Αλιέντε εκδηλώθηκε το πραξικόπημα του Πινοσέτ με τη βοήθεια της CIA, προκειμένου να αποτραπεί κάθε ενδεχόμενο επανεκλογής του σοσιαλιστή προέδρου. Την ημέρα της επίθεσης στο προεδρικό μέγαρο, ο Βίκτορ Χάρα βρισκόταν στο Πολυτεχνείο του Σαντιάγκο, σε μία έκθεση για τον φασισμό. Η Τζόαν Χάρα, πληροφορήθηκε μετά την επίθεση, πως ο σύζυγός της είχε συλληφθεί από τους πραξικοπηματίες. Κρατήθηκε σε μυστικές φυλακές χωρίς νερό και τροφή για πέντε ημέρες και βασανίστηκε. Στη συνέχεια μεταφέρθηκε στο στάδιο της Χιλής, που είχε μετατραπεί σε χώρο φυλάκισης και βασανιστηρίων των πολιτικών κρατουμένων.

Μέσα σε ελάχιστες μέρες ένα ολόκληρο έθνος βυθίστηκε σε ένα βαθύ φασιστικό σκοτάδι. Ο Αλιέντε και ο Χάρα δολοφονήθηκαν, ενώ ο Νερούδα πέθανε 12 ημέρες μετά υπό μυστηριώδεις συνθήκες. Άλλοι υποστηρίζουν ότι δολοφονήθηκε -ότι δηλητηριάστηκε από το στρατιωτικό καθεστώς του Πινοτσέτ αφού μερικές ώρες αφού του έγινε μια ένεση στην κλινική Σάντα Μαρία στο Σαντιάγο, όπου νοσηλευόταν, ενώ πρόσφατες έρευνες αναφέρουν ότι πέθανε από καρκίνο του ήπατος. Ο Νερούδα σχεδίαζε να μεταβεί πολιτικός εξόριστος στο Μεξικό όταν διαγνώστηκε ότι είχε καρκίνο του προστάτη.

Όποια όμως κι αν είναι η αλήθεια, σίγουρα μια τραγική μοίρα έμελλε να συνδέσει τη ζωή των τριών ανδρών, τους αγώνες τους, τις μέρες θριάμβου και το μαρτυρικό τους τέλος. Ο Αλιέντε, ο Νερούδα και ο Χάρα, έγιναν σύμβολα ζωής, ελπίδας και φωτός.

Γράφει Ο Πάμπλο Νερούδα μετά την δολοφονία του Αλιέντε:

Για χίλιους λόγους αγαπάω την ειρήνη:
ένας, γιατί ο ύμνος της δουλειάς
δένει με το ηλιόχρωμα του λεμονιού.
Άλλος, γιατί τα λαϊκά προγράμματα  θα φτιάξουνε τρακτέρ και κερασιές
ΟΛΑ τα καταφέρνουνε οι έρωτες κι η αγάπη του λαού-μέσα στην πάλη του,
και συνεχίζει,
 Καλούνται όλοι οι άντρες να τον σβήσουνε τον ματωμένο απατεώνα Αρχηγό, που διάταξε λαοί ολόκληροι να πάψουνε να ζουν
Κλητεύω το φονιά και τον υποχρεώνω να δικαστεί απ’ τους φτωχούς ανθρώπους.
Η φτωχιά πατρίδα μου, αδιάλλακτη μέσα από λεηλασίες και σκουριές περίμενε του ξυπνημού την ώρα.
Και καθείς καταλαβαίνει πως ο Σαλβαδόρ Αλιέντε απ’ τα βορειοαμερικανικά χαυλιόδοντα γλίτωσε το χαλκό μια και καλή
κυρίαρχο χαρίζοντάς τον πάλι στη Χιλή.

 

Ο χιλιανός συγγραφέας Miguel Cabezas που ήταν παρόν στα βασανιστήρια του Βίκτορ, περιγγράφει,

«Έφεραν τον Βίκτορ και τον διέταξαν να βάλει τα χέρια του στο τραπέζι. Στα χέρια του αξιωματικού εμφανίστηκε ένα τσεκούρι. Με ένα κοφτό χτύπημα έκοψε τα δάχτυλα του αριστερού χεριού και με το επόμενο χτύπημα έκοψε τα δάχτυλα του δεξιού χεριού. Ακούσαμε τα δάχτυλα να πέφτουν στο ξύλινο πάτωμα. Το σώμα του Βίκτορ σωριάστηκε με όλο του το βάρος. 6.000 κρατούμενοι ούρλιαξαν ταυτόχρονα», έσταζε αίμα και τραγουδούσε “Venceremos”».

Σύμφωνα με μαρτυρίες ο αξιωματικός τον πλησίασε, του πέταξε μια κιθάρα και του φώναξε «Τραγούδα τώρα για την πουτάνα τη μάνα σου», ενώ συνέχισε να τον χτυπά. Ο Χάρα ύψωσε τα χέρια του που έσταζαν αίμα και απάντησε με όσες δυνάμεις του είχαν απομείνει τραγουδώντας το «Venceremos». ‘Ολοι τον μιμήθηκαν κι αυτό έκανε τους στρατιωτικούς να αφηνιάσουν».

Venceremos

Από το βαθύ χωνευτήρι της πατρίδας

Υψώνεται η λαϊκή φωνή

Η νέα μέρα στον ορίζοντα ανατέλλει,

τραγουδά όλη η Χιλή

Θα νικήσουμε, θα νικήσουμε,

χίλιες αλυσίδες να σπάσουν πρέπει,

θα νικήσουμε, θα νικήσουμε,

ξέρουμε πώς να ξεπεράσουμε τη μιζέρια

Στις 16 Σεπτέμβρη, μετά από βασανιστήρια, ηλεκτροπληξία και με τους καρπούς του και τα οστά των χεριών του σπασμένα, πυροβολήθηκε με 44 σφαίρες. Το σώμα του βρέθηκε πεταμένο σ’ ένα δρόμο του Σαντιάγο. Στις τσέπες του, σ’ ένα κομμάτι χαρτί, ένα μισοτελειωμένο ποίημα: «Η σιωπή και οι κραυγές θα είναι το τέλος του τραγουδιού μου…». Η γυναίκα του, Τζόαν,αναγνώρισε το πτώμα του στις 18 Σεπτεμβρίου ανάμεσα σε εκατοντάδες σορούς και πραγματοποίησε δημόσια κηδεία στην οποία έδωσαν το παρών τους περισσότεροι από 12.000 πολίτες.

Η Χιλή από το 1973 μέχρι το 1990, θα ζούσε 17 χρόνια βίας, διώξεων, δολοφονιών και συλλήψεων. Ο Πινοσέτ κατάφερε εκτός του να εξαφανίσει κάθε πολιτικό του αντίπαλο, να κάνει τη Χιλή το πρώτο «πειραματόζωο» των νεοφιλελεύθερων πολιτικών. Επτά χρόνια πριν ανέβει η Μάργκαρετ Θάτσερ στον πρωθυπουργικό θώκο της Μεγάλης Βρετανίας και πριν ο Ρίγκαν αναλάβει τα ηνία του Προέδρου των ΗΠΑ, ο Πινοσέτ ακολούθησε κατά λέξη τις νεοφιλελεύθερες θεωρίες του οικονομολόγου Μίλτον Φρίντμαν και κατάφερε να κάνει τη Χιλή,  την πρώτη χώρα, στην οποία ο νεοφιλελευθερισμός υλοποιήθηκε. Αυτό μας φτάνει στο σήμερα, 31 χρόνια από την πτώση του καθεστώτος του Πινοσέτ, με τη Χιλή ακόμη να μετράει τις πληγές της.

Από το 1981, η Χιλή είναι η μόνη χώρα στον κόσμο που η διαχείριση του νερού γίνεται από ιδιωτικές εταιρείες, δημιουργώντας προβλήματα όχι μόνο στους πολίτες αλλά και στο περιβάλλον. Κατά τη δικτατορία του Πινοσέτ, θεσπίστηκε και ένα συνταξιοδοτικό πρόγραμμα, το οποίο θα έφερνε ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες να διαχειρίζονται τις συντάξεις των πολιτών. Όπως μας πληροφορεί ο Οδυσσέας Γραμματικάκης σε σχετικό άρθρο στην ιστοσελίδα Offline post, το κράτος ή ο εργοδότης απέχει από τις εισφορές των εργαζομένων και οι ασφαλιστικές εταιρείες παρακρατούν ένα 10% του μισθού των εργαζομένων, αλλά και μια προμήθεια της τάξεως του 1.2%. Η σύνταξη του εργαζομένου διαμορφώνεται από το ποσό που έχει συνεισφέρει στην ασφαλιστική. Η μέση σύνταξη στην Χιλή αυτήν τη στιγμή βρίσκεται στα 300 δολάρια και ο κατώτατος μισθός 400 δολάρια με τον μέσο μισθό να είναι στα 700, όταν το εισόδημα του πλουσιότερου τμήματος του πληθυσμού είναι 39 φορές υψηλότερο από το εισόδημα του φτωχότερου τμήματος, σύμφωνα με έρευνα του υπουργείου Κοινωνικής Ανάπτυξης.

Ο Βικτορ Χάρα ενέπνευσε μουσικούς σε όλο τον κόσμο, που όταν θέλουν να αναφερθούν στο πραξικόπημα της Χιλής το κάνουν με αναφορές στη ζωή και το θάνατο του θρυλικού τραγουδοποιού που με τη μουσική του ύμνησε την εργατική τάξη, τραγούδησε για τα βάσανα του λαού του και για τους αγώνες του.

Οι αγαπημένοι μας Clash θα αφιερώσουν στον Βίκτορ Χάρα το τραγούδι τους Washington Bullets από το άλμπουμ Sandinista. Μέσα σε περίπου τέσσερα λεπτά το συγκρότημα του Τζο Στράμερ περιγράφει την εισβολή που οργάνωσε η CIA στον Κόλπο των Χοίρων το 1961, τα τάγματα θανάτου που χρηματοδοτούσαν οι ΗΠΑ στη Νικαράγουα και φυσικά την πραξικοπηματική ανατροπή του Αλιέντε και τη δολοφονία του Χάρα.

Τον Σεπτέμβριο του 2013, ο Μπρους Σπρίνγκστιν βρέθηκε στην πρωτεύουσα της Χιλής, Σαντιάγο, με αφορμή τη συμπλήρωση 40 χρόνων από το πραξικόπημα του Πινοσέτ και την επιβολή στρατιωτικής δικτατορίας στη χώρα.  Τότε, ο Σπρίνγκστιν, τραγούδησε το Μανιφέστο, το τελευταίο τραγούδι που έγραψε ο Βίκτορ Χάρα πριν βασανιστεί και δολοφονηθεί από τη χούντα του Πινοσέτ. Όσο για την εισαγωγή, που είναι επίσης στα ισπανικά, ο Σπρίνγκστιν λέει: «Το 1988 παίξαμε για τη Διεθνή Αμνηστία στη Μεντόζα της Αργεντινής. Αλλά η Χιλή ήταν στις καρδιές μας. Συναντήσαμε πολλές οικογένειες αγνοούμενων. Έρχονταν με φωτογραφίες των αγαπημένων τους χαμένων συγγενών. Ήταν μια στιγμή που θα θυμάμαι για πάντα. Αν είσαι πολιτικοποιημένος μουσικός, ο Βίκτορ Χάρα είναι ακόμα μία μεγάλη έμπνευση. Είναι τιμή μου που είμαι εδώ, και την αποδέχομαι ταπεινά».

Στη γειτονική Σκωτία οι Simple Minds αφιερώνουν το άλμπουμ τους street fighting years και το ομώνυμο τραγούδι στον Χάρα και ολόκληρη τη Χιλή ενώ στην Πορτογαλία το συγκρότημα Brigada Vitor Jara (Ταξιαρχία Βίκτορ Χάρα), παίρνει το όνομά του από τον ήρωα της Χιλής και τραγουδά γι΄’ αυτόν σε ένα μείγμα παραδοσιακής μουσικής της Πορτογαλίας και λατινοαμερικανικων ήχων. Οι Ισπανοί Ska-p θα αφιέρωσαν στον τροβαδούρο της επανάστασης το  κομμάτι τους Juan Si Tierra, ενώ το 2008 οι Calexico στο πρώτο τους άλμπουμ θα τραγουδήσουν:

«Από αυτά τα χέρια, θα βγουν καρποί
που θα ρίξουν στο έδαφος όλα τα συρματοπλέγματα».

Από την Τουρκία, τη χώρα στην οποία οι στρατηγοί εισήγαγαν με το πραξικόπημα του Εβρέν μια νέα μορφή νεοφιλελευθερισμού που αντικατέστησε τον κεμαλικό κρατισμό, και κόντρα στον σημερινό δικτάτορα Ταγίπ Ερντογάν, ακούμε τους Grup Yorum, ένα συγκρότημα που συνδυάζει παραδοσιακά Τουρκικά και σύγχρονα μουσικά οργάνα, μας τραγουδά το Βενσερέμος του Βίκτορ Χάρα, στα Τουρκικά.

«Εl derecho de vivir en paz», το «δικαίωμα να ζεις σε ειρήνη» τραγουδούσε το 1971, γνωρίζοντας ότι, για να κερδίσεις την ειρήνη και την ελευθερία, πρέπει να είσαι έτοιμος να παλέψεις για αυτές, γιατί το να ζεις ειρηνικά, προϋποθέτει να ζεις καλά, όχι στην ανέχεια και στη φτώχεια, αλλά να ζεις κυριολεκτικά και όχι απλώς να επιβιώνεις. Όπως είχε πει ο Σαλβαδόρ Αλιέντε, στο τελευταίο του μήνυμα προς τον λαό της Χιλής πριν δολοφονηθεί από τους άνδρες του Πινοσέτ: «ούτε το έγκλημα, ούτε η βία μπορούν να διακόψουν την κοινωνική εξέλιξη. Η ιστορία είναι δική μας, η ιστορία γράφεται από τους λαούς», και η ιστορία μας στοιχειώνει σαν τα κομμένα χέρια του Βίκτωρ Χάρα, όσοι αγωνίζονται πάντα θα νικούν οποιοδήποτε καθεστώτος, ακόμη και με κομμένα δάκτυλα.