Έκλεισε την τηλεόραση καθώς έπεφταν οι τίτλοι τέλους της ταινίας «Stroszek» του Werner Herzog. Υστερα ο έβαλε το «Idiot» του Iggy Pop στο πικ απ, πήρε το σχοινί της μπουγάδας, έφτιαξε μια θηλιά και κρεμάστηκε στην κουζίνα του σπιτιού του, στο Macclesfield. Ηταν το ξημέρωμα της 18ης Μαΐου του 1980, παραμονή της περιοδείας των Joy Division στις ΗΠΑ. Το επόμενο μεσημέρι η γυναίκα του, η Deborah Curtis, επιστρέφοντας στο σπίτι βρήκε το πτώμα. Ο Curtis ήταν μόλις 23 χρόνων κι είχε προλάβει να κυκλοφορήσει με τους Joy Division έναν μόνο δίσκο, το «Unknown pleasures». Ο δεύτερος, το «Closer», κυκλοφόρησε δύο μήνες μετά το θάνατό του. «Οταν η αστυνομία ανακάλυψε το σημειωματάριό του -όπου έγραφε τους στίχους-, μας είπε ότι ήταν κλασική καταγραφή των σκέψεων ενός αυτόχειρα», είχε πει ο Peter Hook, ο μπασίστας της μπάντας. «Αλλά ήμασταν πολύ νέοι για να το καταλάβουμε».

«When routine bites hard and ambitions are low

And resentment rides high, but emotions won’t grow

And we’re changing our ways, taking different roads

Then love, love will tear us apart again

Love, love will tear us apart again»

Τη στιγμή του θανάτου του, ο Curtis οδηγούσε τους Joy Division στην κορυφή και ήταν αναμφισβήτητα η μεγαλύτερη μπάντα της χώρας. Ο θάνατός του εξακολουθεί να κάνει αίσθηση μέχρι και σήμερα, 42 χρόνια μετά, κυρίως επειδή αφοσιώθηκε τόσο έντονα στην τέχνη του και στο συγκρότημά. Μπορούσες να το δεις στα μάτια του, μπορούσες να το νιώσεις στις ερμηνείες του και σίγουρα μπορούσες να το ακούσεις στη μουσική του.

Σήμερα, ανατρέχουμε σε μια από τις αθάνατες στιγμές ποιητικής ευφυΐας του Curtis, καθώς εξετάζουμε την ιστορία πίσω από το «Love Will Tear Us Apart» των Joy Division.

Aπό το βιβλίο “So This is Permanence” που επιμελήθηκε ο Jon Savage με πρόλογο της Deborah Curtis.

Ο Ian Curtis και οι Joy Division είχαν τη δική τους θέση στην  γκρίζα εποχή που ακολούθησε το χρωματιστό όνειρο της punk σκηνής της δεκαετίας του ’70. Ξεπέρασαν την άναρθρη κραυγή τού πανκ κι έγραψαν μελωδίες για την απόγνωση που υπήρχε γύρω τους. Έπειτα από μια περίοδο οικονομικής ύφεσης, από όπου ξεπήδησε το πανκ, οι Συντηρητικοί με επικεφαλής τη Θάτσερ ξεκίνησαν την εκστρατεία οικονομικής αναδιάρθρωσης. Η μουσική των Joy Division ήταν μουντή, άγρια και μελαγχολική, το σάουντρακ τού Manchester, καθώς οι τελευταίες βιομηχανίες έκλειναν και οι δρόμοι γέμιζαν άνεργους εργάτες.

Κι ενώ η μουσική σκηνή του Manchester άρχιζε να κάνει κοιλιά από τα βαρετά συγκροτήματα, ο Curtis και η μπάντα του κινήθηκαν προς μια εντελώς διαφορετική κατεύθυνση παρασέρνοντας μαζί τους όλο το Manchester. Αφού τράβηξαν την προσοχή του Tony Wilson και του Rob Gretton, το γκρουπ σύντομα είχε μια ακαταμάχητη ομάδα πίσω του και δημιούργησε μια σειρά από δυνατά singles αλλά και το σημαδιακό άλμπουμ τους Unknown Pleasures μέχρι την ηχογράφηση του «Love Will Tear Us Apart» το 1980.

Λίγα από τα τραγούδια των Joy Division ακούγονται όπως το «Love Will Tear Us Apart», πιθανότατα επειδή το συγκεκριμένο single – ένα από τα πιο επιτυχημένα του συγκροτήματος – γράφτηκε ως γεφύρωμα από την ξέφρενη επιτυχία του Unknown Pleasures προς έναν υποσχόμενο ολοκαίνουργιο ήχο. Αλλά αυτό δεν θα γινόταν με μεγάλη ευκολία.

Φωτ.: Γιάννης Παπαϊωάννου / Olafaq

Μετά τις πρώτες απόπειρες του γκρουπ να ηχογραφήσει το νέο τραγούδι με τον παραγωγό Martin Hannett, ο Curtis αποφάσισε ότι δεν ήθελε να συνεχίσουν την συνεργασία τους, και αντ’ αυτού επιστράτευσε το γκρουπ για μια ηχογράφηση εκ νέου, μισ τραυματική εμπειρία που περιγράφει ο ντράμερ του συγκροτήματος Stephen Morris που τον εμποδίζει να απολαύσει το τραγούδι μέχρι και σήμερα: «Ο Martin Hannett έπαιζε παιχνίδια με το μυαλό μας την ώρα που ηχογραφούσαμε – ακούγεται λες και ήταν τύραννος, αλλά δεν ήταν, ήταν καλός κατά βάθος. Είχαμε αυτή τη διαμάχη μια νύχτα που ήταν σχεδόν μεσάνυχτα και είπα: ‘Θα σε πείραζε να πάω σπίτι, Martin – ήταν μια μεγάλη μέρα;’. Και αυτός απάντησε ψιθυριστά, ‘Εντάξει … πήγαινε σπίτι’».

Και προσθέτει: «Έτσι επέστρεψα στο διαμέρισμα. Μόλις κοιμήθηκα χτυπάει το τηλέφωνο. ‘Ο Martin θέλει να γυρίσεις πίσω και να παίξεις το snare drum’. Στις τέσσερις το πρωί! Είπα, ‘Τι συμβαίνει με το γαμημένο snare drum!’; Έτσι, κάθε φορά που ακούω το ‘Love Will Tear Us Apart’, σφίγγω τα δόντια μου και θυμάμαι τον εαυτό μου να φωνάζει στο τηλέφωνο, ‘ΜΠΑΣΤΑΡΔΕ!‘ … Μπορώ να νιώσω τον θυμό όταν το ακούω, ακόμα και τώρα. Είναι ένα σπουδαίο τραγούδι και μια σπουδαία παραγωγή, αλλά με πιάνει πανικός κάθε φορά που το ακούω». Αλλά ο Hannett είχε ένα όραμα που μοιραζόταν με το συγκρότημα, ήταν αποφασισμένοι να συνεχίσουν την ηχητική τους εξέλιξη.

Το «Love Will Tear Us Apart» δεν ήταν το μόνο single που γέμισε το κενό μεταξύ των άλμπουμ, καθώς ένα άλλο κομμάτι που ξεχώρισε ήταν το «Transmission» μια ακόμα φρενήρης ιστορία που προσέφερε ένα χαρμόλυπο ρεφρέν, πέρα από το «Love Will Tear Us Apart». «Ο Martin αισθάνθηκε ότι ήταν ένα τραγούδι που θα διαρκούσε για πάντα και ήθελε να το κάνει πραγματικά να ξεχωρίσει. Ηχογραφήσαμε πολλές εκδοχές του τραγουδιού, γιατί τότε τίποτα δεν ήταν πολύ δύσκολο για μας», δήλωσε ο μπασίστας Peter Hook.

«Νομίζω ότι το ‘Love Will Tear Us Apart’ είναι ένα πολύ ποπ, πολύ ‘εμπορικό’ ριφ –  καθώς είναι πολύ αξιομνημόνευτο, και σου κολλάει το μπιτ του εύκολα», «Το θέμα είναι ότι σε συνδυασμό με τους πολύ σκοτεινούς στίχους του τραγουδιού, γίνεται γλυκόπικρο, και για τον λόγο αυτό διαρκεί περισσότερο απ’ ό,τι θα διαρκούσε αν ήταν απλά ένα ‘κανονικό’ ποπ τραγούδι».

Είναι ένα αρκετά τρομακτικό τραγούδι στιχουργικά και βρίσκεται σε πλήρη αντίφαση με τη μουσική. Νομίζω ότι αυτό είναι και το βασικό χαρακτηριστικό των Joy Division στην πραγματικότητα – σε νανουρίζει κάπως σε μια ψευδαίσθηση που σε ευφραίνει και μετά απροειδοποίητα σκάνε οι στίχοι και σου ξεριζώνουν την καρδιά. Τα πηκτά και βαρύτονα φωνητικά του Curtis, τα οποία, σύμφωνα με τον θρύλο, προέκυψαν όταν ο Tony Wilson του δάνεισε μια σειρά από άλμπουμ του Frank Sinatra πριν από την ηχογράφηση που θα προσέθετε έναν  επιπλέον κρότο στη φωνή του.

Η γλυκόπικρη ειλικρίνεια φαινόταν να βγαίνει πολύ φυσικά στον Curtis και στους Joy Division για αρκετά χρόνια. Δυστυχώς, κοιτάζοντας πίσω στο χρόνο και γνωρίζοντας αυτά που ήδη ξέρουμε, οι στίχοι ορισμένων τραγουδιών των Joy Division μπορούν να λειτουργήσουν ως τραγική πρόβλεψη για το πρόωρο τέλος του Curtis αλλά και του ίδιου του γκρουπ. Δυστυχώς, αυτό δεν ήταν κάτι που τα υπόλοιπα μέλη της μπάντας δεν πρόσεξαν ποτέ, καθώς όπως δήλωσε ο Hook, «Ποτέ δεν μιλήσαμε για τη μουσική μας, απλά συνεχίζαμε να παίζουμε χωρίς να την αναλύουμε. Μονάχα όταν διαβάσεις τους στίχους του συνειδητοποιείς αμέσως τη σύνδεση με το τί ακολούθησε»,

Και συνέχισε:  «και πάντα μας έλεγε ότι ήταν καλά». Το «Love Will Tear Us Apart» είναι άλλο ένα από εκείνα τα τραγούδια στα οποία ο Curtis τοποθετεί την καρδιά του στη φωτιά και επιτρέπει στο κοινό να πάρει μια γεύση από το εσωτερικό του σκοτάδι και να τον γνωρίσει σε βάθος, εμ, ίσως περισσότερο απ’ότι τον γνωρίζει ακόμα και η ίδια του η γυναίκα.

Αυτή η εμβληματική φωτογραφία του τραγουδιστή των Joy Division τραβήχτηκε στο προβάδικο του TJ Davidson, στη Little Peter Street, στο Μάντσεστερ, στις 19 Αυγούστου 1979. Είναι μια από τις πιο κλασικές φωτογραφίες του Kevin Cummmings και μια από τις πιο αντιπροσωπευτικές που παρουσιάστηκαν στην έκθεση “40 Years of Punk” το 2016 σε κοινή παρουσίαση με τον Ian Dickson.

Το συγκεκριμένο κομμάτι επικεντρώνεται σε μεγάλο βαθμό στην φθορά και στην επιδείνωση της σχέσης του Curtis και της συζύγου του, Deborah, και στον τρόπο που ο αντίκτυπος του συγκροτήματος είχε αλλάξει τις καλές τους προθέσεις και, ίσως το πιο σημαντικό, είναι μια κλεφτή ματιά στο μυαλού του τραγουδιστή λίγο πριν από το θάνατό του. Οι φωτεινές και σκοτεινές, γλυκόπικρες πτυχές του τραγουδιού στην ουσία φανέρωναν την αγωνία που βίωνε ο Curtis καθώς προσπαθούσε να διαχειριστεί τους δικούς του εφιάλτες.

Σαφώς, ανήκοντας σε μια κορυφαία μπάντα της εποχής και ενώ οι κριτικοί τους έραιναν με φιλοφρονήσεις, ο Curtis και οι Joy Division βρίσκονταν στον δρόμο της  επιτυχίας. Η περιοδεία τους στις ΗΠΑ θα ξεκινούσε την επόμενη κιόλας μέρα όταν ο Curtis αυτοκτόνησε. Υπήρχε ένα βαθύ σκοτάδι μέσα του που ο τραγουδιστής επιθυμούσε να εξωτερικεύσει και η ορμητικότητά του υπερέβαινε και αδιαφορούσε για κάθε επιτυχία.  Ο Bono των U2 που έτυχε να συζητά με τον Martin Hannett για την παραγωγή του άλμπουμ τους Boy περίπου εκείνη την εποχή, ανέφερε για τον Curtis: «Το να μιλάς με τον Ian Curtis είναι… ή ήταν μια παράξενη εμπειρία γιατί ήταν τόσο πράος και ζεστός – ήταν σαν να υπήρχαν δύο διαφορετικοί άνθρωποι μέσα του – μιλούσε πολύ ανάλαφρα και πολύ ευγενικά».

Και συνεχίζει, «Αλλά όταν έμπαινε πίσω από το μικρόφωνο πραγματικά ξεχείλιζε- υπήρχε μια άλλη ενέργεια. Φαινόταν σαν να ήταν απλά δύο άνθρωποι και, ξέρετε, το «Love Will Tear Us Apart», όταν είχε κυκλοφορήσει αυτός ο δίσκος … ήταν σαν, σαν να υπήρχαν αυτές οι δύο προσωπικότητες, ξεχωριστές- αλλά και συνάμα διαλυμένες».

Ο μοναχικός, βασανισμένος από επιληπτικές κρίσεις και ταλαντούχος ποιητής Ian Curtis αυτοκτόνησε στα είκοσι τρία του πριν από 42 χρόνια. Αφησε δύο δίσκους από τους πιο επιδραστικούς στη σύγχρονη σκηνή, το «Still», μια συλλογή από ακυκλοφόρητα τραγούδια και ζωντανές ηχογραφήσεις, και τα single «Ceremony», «Atmosphere»και «Love Will Tear Us Apart». Το τελευταίο το  έγραψε γνωρίζοντας ήδη ότι το τραύμα είναι ανεπούλωτο και ο εκφυλισμός η μόνη προοπτική, δυο μόλις μήνες πριν καταφύγει στην οριστική λύση του γόρδιου δεσμού, και στη συνέχεια το ίδιο του το τραγούδι, έγινε  επιγραφή στον τάφο του, στο νεκροταφείο του στο Macclesfield.