Εφηύρε το EDM πριν 40 χρόνια. Και τώρα «παίζει» ξανά μαζί του, με το «παιδί του», υπό τους νέους όρους που επιτάσσει η μουσική συγχρονικότητα.

Ο Ζαν Μισέλ Ζαρ, στα 74 του χρόνια, συνεχίζει να προσφέρει δίσκους απαράμιλλης Electronic Dance Music. Ένα μουσικό είδος που, φύσει και θέσει, εφηύρε ο ίδιος και που πέρασε από σαράντα κύματα, από την δεκαετία του ’80 μέχρι σήμερα, έως ότου φτάσουμε στο EDM του σήμερα, που φυσικά δεν έχει καμία σχέση με εκείνο του 2000. Ή του 1990.

Το νέο, 22ο κατά σειρά άλμπουμ του, με τίτλο «Oxymore», είναι ο ορισμός του σύγχρονου EDM. Ο ήχος του άλμπουμ είναι πραγματικά τρισδιάστατος καθώς μιλάμε για έναν μουσικό που από το 1975 κιόλας βρισκόταν στην απόλυτη πρωτοπορία: ο Ζαρ ήταν που αγόραζε και δοκίμαζε πάντα πρώτος όλα τα νέα συνθεσάιζερ και τους συνθετητές που έβγαιναν στην αγορά, αρχικά δειλά δειλά και μετά, με την έλευση της δεκαετίας του ’80, πολύ πιο δυναμικά και σωρηδόν.

Ο Ζαρ ήταν εκείνος που δοκίμαζε να «παίξει» και να πειραματιστεί με νέα είδη και υπο-είδη. Από trance μέχρι tribal και από ethnic μέχρι jazz. Ο άνθρωπος αυτός έχει κυκλοφορήσει συνολικά 21 άλμπουμ που αν τα ακούσεις όλα, λες από μέσα σου «αποκλείεται να προέρχονται από το ίδιο μυαλό».

Και όμως. Το «Oxymore», ο τίτλος του οποίου «παίζει» ωραία, σε επίπεδο λογοπαιγνίου με το προ 45ετίας ντεμπούτου άλμπουμ του, του σπουδαίου και οριακού για την σύγχρονη ηλεκτρονική μουσική «Oxygene», αποτελεί την πρώτη παγκόσμια κυκλοφορία με ήχο πολλών διαστάσεων και binaural ήχο.

Μουσικά, το άλμπουμ ακούγεται εξίσου κοντά στον ήχο του σύγχρονου EDM του Avicii, όσο και σε εκείνον του cold wave της Grimes, των Crystal Castles και των HEALTH.

«Στην πραγματικότητα ο stereo ήχος δεν υπάρχει, ο ήχος που ακούμε είναι 360 μοιρών. Σήμερα, η τεχνολογία μας επιτρέπει να εξερευνούμε τον τομέα του ήχου μέσω του spatial audio, το οποίο προσφέρει μια ολοκαίνουργια εμπειρία για εμάς του μουσικούς και τη διαδικασία δημιουργίας. Η μουσική θα είναι μια καινούργια εμπειρία για όσους έχουν απλής ή νέας τεχνολογίας ακουστικό εξοπλισμό, προσφέροντας έναν πιο φυσικό τρόπο στο να ακούμε μουσική σε όλες τις διαστάσεις της», εξηγεί ο ίδιος ο Ζαρ, αναφερόμενος στις ηχητικές ιδιαιτερότητες του νέου του άλμπουμ.

Όπως παραδέχτηκε ο ίδιος, η 22η δισκογραφική του δουλειά αποτελεί έναν φόρο τιμής τόσο στις γαλλικές ρίζες της ηλεκτρονικής μουσικής, όσο και στον συμπατριώτη του, τον Pierre Henry [Πιέρ Ανρί], που υπήρξε μια τεράστια προσωπικότητα τόσο της ηλεκτρονικής όσο και της κλασσικής μουσικής σκηνής. Οι δυο τους μάλιστα προγραμμάτιζαν να συνεργαστούν αλλά δυστυχώς δεν πρόλαβαν καθώς ο Henry πέθανε το 2017.

«Η δουλειά του Pierre με ενέπνευσε να δημιουργήσω το “Oxymore” και να βρεθώ σε δημιουργικά μονοπάτια που δεν φανταζόμουν ως τώρα. Διάλεξα μερικούς από τους ήχους του με υπευθυνότητα και εκλεκτικότητα από το ένα track στο άλλο. Το “Oxymore” αποτελεί και φόρο τιμής στον τρόπο που εμείς οι Γάλλοι προσεγγίζουμε την μοντέρνα μουσική καθώς και τις σπουδές που έκανα στο πανεπιστήμιο GRM (Groupe de Recherches Musicales), απ’ όπου ο Pierre ενέπνευσε την παγκόσμια ηλετρονική μουσική», σημειώνει εμφατικά ο Ζαρ.

Το «Oxymore» φυσικά, ηχεί ισόποσα ηλεκτρονικό και ισόποσα «musique concrete», εξού και το «Οξύμωρο» του τίτλου του, κατά τον Ζαρ.

Το κίνημα της «musique concrete» πρωτοεμφανίστηκε στη δεκαετία του 1940 και έφερε μουσική επανάσταση καθώς ανέλυε διάφορους προηχογραφημένους ήχους και τους μετέτρεπε σε φυσικό ήχο.

«Πάντα πίστευα πως η “musique concrete” ή η ηλεκτρακουστική μουσική έχουν πολύ ευαίσθητες πτυχές. Οπότε, στο “Oxymore”, προσπάθησα να συμπεριλάβω και τα δύο στοιχεία: Τη μουσική του Pierre Henry αλλά και την ηλεκτρακουστική μουσική, ώστε να ηχεί σαν κάτι οξύμωρο», αναφέρει ο ίδιος.

Μάλιστα, ως μέρος του «Oxymore» ο Ζαρ θα παρουσιάσει στην συνέχεια και το «Oxyville», έναν VR [εικονικής πραγματικότητας] κόσμο που θα συνοδεύει τη κυκλοφορία του άλμπουμ του.

«Το “Oxyville” θα είναι μια φανταστική μουσική πόλη, ενώ στο μέλλον σκοπεύω να προσκαλέσω κι άλλους καλλιτέχνες να γίνουν μέρος της, καθώς επίσης να φιλοξενεί και άλλα events. Θέλω να δημιουργήσω νέες μουσικές εμπειρίες», εξηγεί ο Ζαρ, ο οποίος, παρά τα 74 του χρόνια, εξακολουθεί να «ψάχνεται» παντοιοτρόπως με τις νέες τεχνολογίες και τα νέα Μέσα όπως το metaverse. Και πιο τρανή απόδειξη γι’ αυτό αποτελεί το πρόσφατο “Welcome to the Other Side”, ένα livestream με φόντο τη ψηφιακή μορφή της Παναγίας των Παρισίων στο Παρίσι το οποίο προβλήθηκε διαδικτυακά την Πρωτοχρονιά του 2021.

Επί 45 χρόνια στην κορυφή και την πρωτοπορία

Πώς καταφέρνεις να ξεπεράσεις τον εξαιρετικά επιτυχημένο πατέρα σου;

Αποφασίζεις να ακολουθήσεις το ίδιο επάγγελμα όπως αυτός και τελικά γίνεσαι πιο επιτυχημένος ακόμη και από… κοτζάμ Μορίς Ζαρ. Μιλάμε για τον συνθέτη που μας πρόσφερε σημαντικά κινηματογραφικά σάουντρακ όπως τα «Λόρενς της Αραβίας» (1962), «Δόκτωρ Ζιβάγκο» (1965), «Ο κύκλος των χαμένων ποιητών» (1989) και «Αόρατος εραστής» (1990), έναν μουσικό που έχει κερδίσει τρία Οσκαρ, 4 Χρυσές Σφαίρες, 2 BAFTA και ένα Grammy.

Ο Ζαν Μισέλ γεννήθηκε το 1948 – ο πατέρας του τον απόκτησε σχετικά νέος, στα 24 του μόλις χρόνια. Το 1975, ο τότε 27χρονος Ζαν Μισέλ τρυπώνει για μερικούς μήνες σε ένα παρισινό στούντιο, κυκλοφορεί το «Oxygene» και αυτοστιγμεί χρίζεται ως ένας εκ των «πατεράδων» της ηλεκτρονικής και ambient μουσικής, δίπλα στους Kraftwerk και τον Μπράιαν Ίνο.

Σε μια προ 20ετίας συνέντευξή του, είχε μιλήσει για τις δυο μεγάλες μουσικές του επιρροές, ως παιδί: «Η “Ιεροτελεστία της Ανοιξης” του Ιγκόρ Στραβίνσκι υπήρξε ένα τεράστιο σοκ για μένα, όταν την πρωτάκουσα. Και αμέσως μετά άκουσα το τραγούδι “Georgia on My Mind” του Ρέι Τσαρλς και συνειδητοποίησα πως η μουσική μπορεί να μιλήσει απευθείας στα σπλάχνα σου, στην καρδιά σου».

Το «Oxygene» έχει πουλήσει μέχρι σήμερα περί τα 15 εκατ. αντίτυπα, γεγονός που το καθιστά το γαλλικό άλμπουμ με τις μεγαλύτερες πωλήσεις όλων των εποχών ενώ περιέχει και το πλέον αναγνωρίσιμο, τρόπον τινά, «single» του καλλιτέχνη, το «Oxygene IV», που έφθασε στο Νο 4 των charts του Ηνωμένου Βασιλείου.

Ακολούθησε το 1978 το «Équinoxe» και το επόμενο έτος ο Ζαρ έδωσ μια τεράστια συναυλία μπροστά σε ένα εκατομμύριο θεατές στην πλατεία Κονκόρντ του Παρισιού, στην Ημέρα της Βαστίλης, στις 14 Ιουλίου του 1979. Ενα ρεκόρ με το οποίο μπήκε για πρώτη φορά στο Βιβλίο Γκίνες και έκτοτε το έχει καταρρίψει τρεις φορές, με πρώτη φορά, μετά από επτά χρόνια, στην επετειακή συναυλία «Rendez-vous Houston» του 1986, όταν και έπαιξε μπροστά σε 1,5 εκατ. κόσμου.

Το ρεκόρ που μάλλον δεν καταρρίπτεται είναι εκείνο του Σεπτεμβρίου του 1997, όταν ο Ζαρ έπαιξε μπροστά στο πολυπληθέστερο κοινό όλων των εποχών για μια υπαίθρια συναυλία, όταν 3.5 εκατ. κόσμου είδαν την συναυλία του στο πλαίσιο των εορτασμών για τα 850 χρόνια από την ίδρυση της Μόσχας.

Οι συνολικές πωλήσεις των άλμπουμ του ξεπερνούν σήμερα τα 100.000.000 αντίτυπα.