Κορινθιακές στήλες, γλυπτά θεών και φιγούρες θεοτήτων, πάλλευκα λουσμένα από τον ήλιο σπίτια, γεράνια φυτεμένα σε τενεκέδες ελαιόλαδου και φυσικά οι απαραίτητες γάτες να χουζουρεύουν παντού τριγύρω. Όλα μοιάζουν να βγαίνουν από όνειρο ελληνικής υπαίθρου, και όχι δεν είναι η φαντασία σας που οργιάζει δίνοντας αυτή την ερμηνεία.

Βρισκόμαστε εν μέσω μιας αρχαιοελληνικής αναγέννησης ως προς την αισθητική, καθώς η γενιά Z φαίνεται ότι έχει καταγοητευθεί από τα μοτίβα και τις εικόνες της αρχαίας ελληνικής κουλτούρας, τουλάχιστον σύμφωνα με το Pinterest. Οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους: Το δημοφιλές κοινωνικό δίκτυο αναφέρει ότι υπάρχει άνοδος της τάξης του 120% στην αναζήτηση «αρχαιοελληνικά κοσμήματα», 180% στα wallpaper με μορφές της Αφροδίτης και τριπλή αύξηση στην αναζήτηση για τα αρχαία ελληνικά γλυπτά.

Μπορούμε να κάνουμε διάφορες εικασίες γιατί συμβαίνει αυτό αλλά υπάρχει αλήθεια στο ότι η μετά-lockdown εποχή αναζητά έμπνευση στη μαγεία και το μεγαλείο άλλων εποχών˙ κάτι ανάλογο είχε συμβεί με τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου πολέμου όταν απ’ τα λιτά και εντελώς πρακτικά ρούχα που υπαγόρευε μια τόσο δύσκολη περίοδος περάσαμε στο New Look του Dior.

Ο Βρετανός ακαδημαϊκός Ρόντρικ Μπίτον στο βιβλίο του «Οι Έλληνες» γράφει ότι οι πολιτισμοί που άνθησαν στον ελλαδικό χώρο αποτελούν τη γενεσιουργό πηγή από όπου ξεπήδησαν οι τέχνες, η επιστήμη, η πολιτική και το δίκαιο όπως τα αντιλαμβανόμαστε σήμερα στον αναπτυγμένο κόσμο.

Ο βραβευμένος δημοσιογράφος και συγγραφέας Έρικ Γουάινερ στο βιβλίο του «Το εξπρές του Σωκράτη» σημειώνει «Ένας τρόπος για να οικοδομήσουμε ένα πιο λαμπρό μέλλον είναι να επισκεφτούμε ξανά το παρελθόν. Ιδιαίτερα την αρχαία Ελλάδα» και συμπληρώνει «οι Έλληνες, καθώς ήταν ατελείς, τιμούσαν την ομορφιά, τη δικαιοσύνη και την ηθική υπεροχή, και έτσι καλλιέργησαν αυτές τις αξίες. Εμείς τιμούμε την ταχύτητα, τη συνδεσιμότητα και τη φορητότητα, οπότε αυτές είναι που δεσπόζουν σήμερα».

Ο πρώτος μεγάλος ελληνικός πολιτισμός και ο πρώτος με αλφάβητο στην Ευρώπη, οι Μινωίτες κατοίκησαν στην Κρήτη από το 2200 έως το 1450 π.Χ. Ήταν ένας «προηγμένος πολιτισμός» που ζούσε σε μια «γη της ευημερίας και της αφθονίας», όπως αναφέρει ο Μπίτον.

Ο ύπαρξη των Μινωιτών ήρθε στο φως όταν η αρχαία πόλη της Κνωσού ανακαλύφθηκε το 1878 από τον Μίνωα Καλοκαιρινό, γέννημα θρέμμα του νησιού και ερασιτέχνη αρχαιολόγο, που πραγματοποίησε ανασκαφές  μέχρι το 1900, όταν ο Βρετανός αρχαιολόγος σερ Άρθουρ Έβανς αγόρασε την τοποθεσία. Αυτός και η ομάδα του εργάστηκαν για 35 χρόνια σε πέντε στρέμματα ερειπίων, αποκαλύπτοντας το συγκρότημα των μινωικών ανακτόρων, την παλαιότερη πόλη της Ευρώπης. Τα ευρήματα αποκάλυψαν έναν πολιτισμό δημιούργημα εξελιγμένων θαλασσοπόρων, οι οποίοι επινόησαν προηγμένες αποχετεύσεις, προπύλαια και βεράντες για να τους προστατεύσουν από τα στοιχεία  της φύσης και παράλληλα κατασκεύασαν εξαιρετικά κοσμήματα, αγγεία, γλυπτά και τοιχογραφίες διακοσμημένα με ζώα όπως δελφίνια και ταύρους.

Όταν τα νέα για τους Μινωίτες κυκλοφόρησαν στον Τύπο, προκλήθηκε έντονο ενδιαφέρον σε μελετητές και καλλιτέχνες παγκοσμίως. Το 1933, ο φιλόσοφος Ζορζ Μπατάιγ και ο καλλιτέχνης Αντρέ Μασόν, και οι δύο Γάλλοι, κυκλοφόρησαν το πρωτοποριακό καλλιτεχνικό περιοδικό τους, Minotaure. Μυθολογικό ζώο, εν μέρει ταύρος, εν μέρει άνθρωπος, ο μινώταυρος ζούσε σε έναν λαβύρινθο που σχεδίασαν ο Δαίδαλος και ο γιος του Ίκαρος, κατόπιν εντολής του βασιλιά Μίνωα. Το πλάσμα εμφανίζεται επίσης σε έργα των Μαξ Έρνστ, Αντρέ Μπρετόν και Πάμπλο Πικάσο, οι οποίοι έκαναν πολλά έργα τέχνης με θέμα ή με στοιχείο τον μινώταυρο. Ειδικά ο Πικάσο λέγεται ότι έβλεπε στη σωματική δύναμη και στη σεξουαλική ενέργεια του μινώταυρου πτυχές του εαυτού του.

Αλλά και η μόδα δεν έμεινε ασυγκίνητη από την κομψότητα των γυναικών του μινωϊκού πολιτισμού. Το 1912 ο Ισπανός σχεδιαστής μόδας Μαριάνο Φορτούνι δημιούργησε ένα μεταξωτό μαντήλι εμπνευσμένο από τις αρχαίες κρητικές ενδυμασίες και το ονόμασε Knossos. Αργότερα οι δημιουργίες του σχεδιαστή Γιάννη Τσεκλένη ήταν διανθισμένες με μοτίβα αρχαίων ελληνικών αγγείων και βυζαντινών χειρογράφων ενώ εμπνευσμένα από την αρχαία Ελλάδα ήταν και πολλά σχέδια του Τζιάνι Βερσάτσε.

Δεδομένης της επιρροής των Μινωιτών στους δημιουργούς, γιατί φαίνεται να γνωρίζουμε λιγότερα για αυτούς σε σχέση με άλλους αρχαίους πολιτισμούς; Η Νικολέτα Μομιλιάνο, Καθηγήτρια Σπουδών Αιγαίου στο Πανεπιστήμιο του Μπρίστολ, λέει ότι ένας λόγος είναι πως «ο μινωικός πολιτισμός περιοριζόταν σχετικά γεωγραφικά, καθώς βρισκόταν στις περιοχές του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου – επομένως δεν είχε την ίδια γεωγραφική εξάπλωση που είχαν οι Ρωμαίοι για παράδειγμα». Και προσθέτει: «Επίσης τα συστήματα γραφής των Μινωιτών δεν έχουν αποκρυπτογραφηθεί πλήρως και δεν γνωρίζουμε πολλά για τις γλώσσες που χρησιμοποιούσαν. Έχουμε κάποια γραπτά έγγραφα και μπορούμε να κατανοήσουμε μέρος του περιεχομένου τους, αλλά όχι ολόκληρο το νόημα τους».

Από όλα τα ευρήματα στα ερείπια της Κνωσού, αυτά που προκάλεσαν τη μεγαλύτερη αίσθηση ήταν οι φιγούρες της θεάς των όφεων. Βρέθηκαν το 1903 και η μεγαλύτερη φιγούρα έχει ένα φίδι να διπλώνεται γύρω από το σώμα και τα χέρια της ενώ μια μικρότερη φιγούρα κρατά φίδια σε καθένα από τα υψωμένα χέρια της. Και οι δύο έχουν γυμνό στήθος και φούστες σε σχήμα καμπάνας, που υποδηλώνουν τη γονιμότητα και τη φύση, ενώ τα φίδια παραπέμπουν στον κάτω κόσμο. Αν θυμάστε η παρέλαση της ελληνικής ιστορίας στην τελετή έναρξης των Ολυμπιακών αγώνων του 2004, σε καλλιτεχνική διεύθυνση του κορυφαίου χορογράφου Δημήτρη Παπαϊωάννου, ξεκινούσε με τη χορεύτρια να υποδύεται τη θεά των όφεων.

Σύμφωνα με το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου στην Κρήτη, όπου εκτίθενται μόνιμα, οι θεές των όφεων είναι «τα πιο σημαντικά λατρευτικά αντικείμενα του Ναού της Κνωσού». Θέτουν επίσης το ερώτημα: στην αρχαία Κρήτη επικρατούσε μητριαρχία; Η Κέλυ ΜακΓκουάρ, σε ένα podcast για την Ancient History Encyclopaedia,  λέει: «Οι γυναίκες ήταν εξέχουσες στη μινωική θρησκεία, περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο πολιτισμό, και αυτό το γνωρίζουμε λόγω των αγαλμάτων της θεάς των όφεων που και της εξέχουσας θέσης των γυναικών ιέρειών στη μινωική τέχνη».

Τα πιο πρόσφατα χρόνια, η σχεδιάστρια μόδας Μαίρη Κατράντζου έχει εμποτίσει τη δουλειά της με εικόνες μινωικών γυναικείων θεοτήτων, ενώ η Ελληνίδα σχεδιάστρια μόδας και κοσμημάτων Σοφία Κοκοσαλάκη μετέφερα στα έργα της το αίνιγμα της θεάς των όφεων και τη μινωική κουλτούρα γενικότερα. Περιγραφόμενη από τη Vogue ως «η σχεδιάστρια που έδωσε φωτιά και πνεύμα στη μόδα», η Κοκοσαλάκη πέθανε δυστυχώς τον Οκτώβριο του 2019, σε ηλικία 47 ετών. Γεννήθηκε στην Ελλάδα αλλά έχτισε την εξαιρετική πορεία της στο Λονδίνο, διατηρώντας πάντα το πάθος για την πατρίδα της και την Κρήτη, όπου γεννήθηκαν οι γονείς της. Είχε δηλώσει στη βρετανική Vogue ότι το αίνιγμα της θεάς τω όφεων ήταν το «αγαπημένο» της, αφού την είδε για πρώτη φορά σε ηλικία έξι ή επτά χρονών. Η θεά, με το «ακάλυπτο στήθος και τη μικροσκοπική της μέση» αντιπροσώπευε για την Κοκοσαλακη «δύναμη, ομορφιά και επίσης ένα στοιχείο σκότους που πλαισίωσε την αισθητική μου από νωρίς».

Η φήμη της Κοκοσαλάκη ως σχεδιάστριας επισφραγίστηκε διεθνώς με τα κοστούμια της τελετής έναρξης των ελληνικών Ολυμπιακών Αγώνων στην Αθήνα, το 2004. Ο σύζυγός της και συνεργάτης της Άντονι Μπέικερ είναι πλέον διευθυντής του οίκου που ίδρυσαν μαζί το 1999 και σχεδιάζει ο ίδιος τις νέες κολεξιόν.

Με τη νέα συλλογή (φθινόπωρο/χειμώνα 2022/23), είναι σαφές ότι ο Μπέικερ συνεχίζει το όραμα της αείμνηστης συζύγού του και τα εντυπωσιακά κομμάτια που δημιούργησε παρουσιάστηκαν πρόσφατα στη Vogue. Τα ρούχα είναι εμπνευσμένα από ναυτικά αντικείμενα όπως άγκυρες, σχοινιά και πανιά πλοίων, που σχετίζονται με τον Τρωικό Πόλεμο και το ταξίδι επιστροφής του Οδυσσέα. «Με αφορμή τη βάρκα που πήγαινε στον Άδη ανακάλυψα τον τρόπο που φτιάχνονταν τότε οι βάρκες και αυτό έφερε μια σειρά από συνειρμούς», σχολίασε ο Μπέικερ.

Το ίδιο πάθος για τον μινωϊκό και κρητικό πολιτισμό μοιράζεται και η Κατερίνα Φρέντζου ιδρύτρια του Branding Heritage, ενός οργανισμού για σύγχρονους Έλληνες σχεδιαστές και τεχνίτες, ανάμεσά τους και οι παραδοσιακές υφάντριες της Κρήτης. Η πρώτη έκθεση του Branding Heritage, με τίτλο “Contemporary Minoans”, παρουσίασε πώς δομικά στοιχεία της τέχνης του μινωικού πολιτισμού, όπως τα γεωμετρικά και λαβυρινθώδη μοτίβα ή τα σύμβολα του λωτού και των μελισσών αντηχούν στο σήμερα. Η συλλογή Branding Heritage θα παρουσιαστεί ως εικονικό τρισδιάστατο μουσείο τον Σεπτέμβριο.

Τελικά αυτό κάνουν οι σχεδιαστές και οι δημιουργοί του σήμερα. Ανοίγουν ένα κανάλι με έναν πολιτισμό που σαγηνεύει ακόμη χάρη στο μυστήριο και την κομψότητά του. Ένα μυστήριο που θα συντηρηθεί μέχρι αποκρυπτογραφήσουμε τα γραπτά του κείμενα. Έως εκείνη την ημέρα, μπορούμε να συνεχίσουμε να ονειρευόμαστε και να δημιουργούμε, κάτι που ίσως δεν είναι κακό. Όπως είπε ο Αϊνστάιν «Το πιο όμορφο πράγμα που μπορούμε να βιώσουμε είναι το μυστηριώδες. Είναι η πηγή όλης της αληθινής τέχνης και επιστήμης».

με πληροφορίες απ’ το BBC