Κατά τη διάρκεια συνέντευξης τύπου στο 73ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου, ο Steven Spielberg επιβεβαίωσε ότι θα προχωρήσει στο πρότζεκτ αυτό, το οποίο θα αποτελείται από επτά μέρη. «Με τη συνεργασία της Christiane Kubrick (συζύγου του Stanley Kubrick) και του Jan Harlan (παραγωγού των ταινιών του Kubrick) ετοιμάζουμε μια μεγάλη παραγωγή για το HBO βασισμένη στο αρχικό σενάριο του Stanley Kubrick, “Ναπολέων” (Napoleon)» τόνισε ο σκηνοθέτης.

Μετά την απίστευτη επιτυχία της ταινίας “2001: A Space Odyssey” (2001: Οδύσσεια του Διαστήματος), ο Kubrick άρχισε να εργάζεται πάνω σε μια μεγάλης κλίμακας βιογραφική ταινία για τον Ναπολέοντα Βοναπάρτη.

Πέρασε αμέτρητες ώρες ψάχνοντας χειρόγραφα, διαβάζοντας βιβλία και ερευνώντας τη ζωή του μεγάλου Γάλλου αυτοκράτορα, δημιούργησε έναν λεπτομερή κατάλογο με τα μέρη και τις δραστηριότητες του στενού κύκλου του Ναπολέοντα και συγκέντρωσε πάνω από 15.000 φωτογραφίες από την ανίχνευση των τοποθεσιών και 17.000 διαφάνειες με εικόνες του Ναπολέοντα.

Στη συνέχεια έγραψε ένα εισαγωγικό σενάριο για την ταινία, αλλά μέσα στην εμμονική ιδιοφυΐα του, ο Kubrick οραματίστηκε μια τόσο επική ταινία που τελικά ακυρώθηκε λόγω του υπέρογκου κόστους – αλλά και όχι μόνο – των γυρισμάτων σε διάφορες τοποθεσίες.

Οι κριτικοί, συχνά, χαρακτηρίζουν το “Napoleon” του Kubrick ως «τη σπουδαιότερη και πιο “βασανιστική” ημιτελή ταινία όλων των εποχών», και με αφορμή τη φήμη που είχε αποκτήσει το ανολοκλήρωτο έργο του μεγάλου σκηνοθέτη, η Taschen είχε κυκλοφορήσει τον τόμο “Stanley Kubrick’s Napoleon: The Greatest Movie Never Made”, ο οποίος αποτελείται από 10 βιβλία και περιλαμβάνει αρχειακό υλικό από τις έρευνες του Kubrick – αλληλογραφία, μελέτες για κοστούμια, εκτιμήσεις για το cast, φωτογραφίες τοποθεσιών, σκίτσα, προσχέδιο σεναρίου κ.α.. Πρόκειται για μια έκδοση «θησαυρό» που, βέβαια, ήταν απλησίαστη για έναν απλό θαυμαστή του Kubrick (ή του Ναπολέοντα) καθώς κόστιζε 700 δολάρια (πλέον στο Amazon ξεκινάει από 1809 δολάρια) και είχε τυπωθεί μόλις σε 1000 αντίτυπα.

Το 2019, στο Design Museum του Λονδίνου, υπήρχε μία έκθεση αφιερωμένη στα έργα του Kubrick και, φυσικά, δεν θα μπορούσε να λείπει και «η μεγαλύτερη ταινία» που δεν γύρισε ποτέ.

Σε εκείνη την έκθεση επίσης υπήρχαν φωτογραφίες, σκίτσα και έγγραφα από τον σχεδιασμό και την έρευνα του σκηνοθέτη για τον Ναπολέοντα, καθώς και η επιστολή της Audrey Hepburn προς τον Kubrick, η οποία πολύ ευγενικά είχε απορρίψει τον ρόλο της Joséphine de Beauharnais, συζύγου του Γάλλου αυτοκράτορα και στρατηγού. Σύμφωνα με αυτό διαθέσιμο αρχειακό υλικό που αφορά την ταινία και τις δηλώσεις του Jan Harlan, γνωρίζουμε επίσης ότι τον ρόλο του Ναπολέοντα θα τον έπαιρνε, αρχικά, ο David Hemmings, πρωταγωνιστής της ταινίας “Blow Up” του Michelangelo Antonioni, αλλά αργότερα προτιμήθηκε ο Jack Nicholson.

Ο Deyan Sudjic, συν-επιμελητής εκείνης της έκθεσης στο Design Museum, είχε δηλώσει στο BBC πως η έρευνα του Kubrick αποτελεί «μια ανάλογη Wikipedia. Διαλέγεις μια οποιαδήποτε ημέρα στη ζωή του Ναπολέοντα, ανοίγεις το κατάλληλο συρτάρι – όπως ένα λήμμα  – και ξεφυλλίζεις τις πληροφορίες που καλύπτουν τα πάντα. Από το τι έφαγε για πρωινό μέχρι τι φορούσε η Ιωσηφίνα (Josephine) στο δείπνο».

Καμία λεπτομέρεια δεν ήταν πολύ μικρή για να μην γοητεύσει τον Kubrick, είτε σε επίπεδο κινηματογράφησης είτε έρευνας.

Το 1969, ο Kubrick έφτιαξε ένα πρόχειρο σενάριο 148 σελίδων βασισμένο στην μέχρι τότε έρευνα και μελέτη του. Απ’ αυτό, ο Jan Harlan, είχε σχολιάσει πως η βιογραφική ταινία “Napoleon” δεν θα περιοριζόταν σε ένα μέρος της ζωής του – γέννηση, θάνατος κτλ – αλλά θα έδινε έμφαση στις μάχες που έδωσε, «τεράστια θανατηφόρα μπαλέτα» όπως τις αποκαλούσε, καθώς και στην αγάπη του για την Ιωσηφίνα, «ένα από τα μεγαλύτερα εμμονικά πάθη όλων των εποχών». Η προσέγγιση του Kubrick θα έσπαγε το τυπικό κινηματογραφικό μοτίβο των βιογραφιών, και θα βασιζόταν στην επίπονη και αυθεντική ανάδειξη της ζωής, όπως αυτή ήταν τον 18^ο και 19^ο αιώνα.

Μπορεί όλα τα παραπάνω να μας δημιουργούν την εντύπωση πως αυτό το πρότζεκτ θα ήταν πραγματικά δύσκολο να ολοκληρωθεί, αλλά o Kubrick φαίνεται να το διαχειριζόταν, δημοσίως τουλάχιστον, με άνεση. Σε ερωτήσεις δημοσιογράφων σχετικά με τις δυσκολίες που θα αντιμετώπιζε για την αναπαράσταση των μαχών, ο ίδιος είχε πει πως «δεν είναι πραγματικά τόσο δύσκολη όσο φαίνεται αρχικά» – υπολόγιζε πως θα μπορέσει να δανειστεί από τον ρουμανικό στρατό 40 χιλιάδες στρατιώτες πεζικού και 10 χιλιάδες ιππείς.

Επίσης, σε πρώτη φάση, δεν ανησυχούσε για το budget της ταινίας. Σύμφωνα με το BBC, πολλές από τις στολές των Ρουμάνων κομπάρσων θα ήταν φτιαγμένες από ένα ειδικό είδος χαρτιού, πολύ φθηνότερο από το ύφασμα, αλλά δυσδιάκριτο στην κάμερα. Και δεν θα χρειαζόταν να κατασκευαστούν περίτεχνα σκηνικά στούντιο.

Το αποτέλεσμα θα ήταν πρωτοφανές. Μέχρι τότε, δήλωνε ο Kubrick, «δεν έχει υπάρξει ποτέ μια μεγαλύτερη ιστορική ταινία» και «δεν έχει υπάρξει ποτέ μια καλή ή ακριβής ταινία» για τον Ναπολέοντα.

Όμως το στούντιο που είχε χρηματοδοτήσει το “2001: A Space Odyssey” δεν πείστηκε ποτέ. «Ο Stanley είχε μόνο μια συμφωνία προπαραγωγής με την MGM», έχει πει ο Harlan, «μια συμφωνία για την κατάρτιση ενός σχεδίου, ενός χρονοδιαγράμματος και ενός προϋπολογισμού. Αυτά τα στοιχεία παραδόθηκαν, αλλά η MGM δεν προχώρησε στο επόμενο στάδιο». Ίσως κιόλας ο συγχρονισμός του Kubrick να ήταν άτυχος; Η Metro-Goldwyn-Meyer (MGM) είχε μόλις αλλάξει χέρια και οι νέοι ιδιοκτήτες της είχαν μεγαλύτερη πρόθεση να χτίσουν καζίνο παρά να χρηματοδοτήσουν επικά ιστορικά δράματα με 50 χιλιάδες στρατιωτικούς κομπάρσους. Ταυτόχρονα, έπαιξε σημαντικό ρόλο η κινηματογραφική εκδοχή του μυθιστορήματος “War and Peace” (Πόλεμος και Ειρήνη) του Λέων Τολστόι και η εισπρακτική αποτυχία του “Waterloo” (Βατερλό) του Sergei Bondarchuk, που αφορούσε τον Ναπολέοντα.

Η MGM δεν ήθελε να παραδώσει ακόμα ένα ιστορικό δράμα εποχής που αφορούσε εκείνη την περίοδο και έτσι, ο Kubrick, βίωσε το δικό του Βατερλό. Τα δύο χρόνια απόλυτης αφοσίωσης στο πρότζεκτ δεν αναγνωρίστηκαν από το κινηματογραφικό του στούντιο και προχώρησε στα επόμενα έργα του.

Συνέχισε με την ταινία “Barry Lyndon”, στην οποία ενσωμάτωσε μέρος της έρευνάς του για τον Ναπολέοντα και πολλές καινοτόμες ιδέες για τα δράματα εποχής: για παράδειγμα, η χρήση ενός εξαιρετικά γρήγορου φακού 50mm, ώστε οι σκηνές να φωτίζονται μόνο με κεριά, λάμπες πετρελαίου και φυσικά φως.

Ο Kubrick, σύμφωνα με τον συνεργάτη του, Harlan, «δεν γύρισε ποτέ ξανά στον Ναπολέοντα» και το 2013 τα μέσα ανέφεραν τον Baz Luhrmann ως πιθανό σκηνοθέτη του πρότζεκτ, ενώ είχε ακουστεί και το όνομα του Cary Fukunaga, σκηνοθέτης της τελευταίας Bond ταινίας “No Time To Die”.

fun fact: Σύμφωνα με τον συν-σεναριογράφο του “Eyes Wide Shut” (Μάτια Ερμητικά Κλειστά), Frederic Raphael, στον Kubrick δεν άρεσε το γεγονός ότι μια από τις πιο διάσημες ταινίες για το Ολοκαύτωμα, το “Schindler’s List” (Η λίστα του Σίντλερ) του Steven Spielberg, επικεντρώθηκε στον Schindler – έναν Γερμανό που κατέληξε να σώσει πολλούς Εβραίους πρόσφυγες. Ο Raphael ισχυρίστηκε ότι ο Kubrick είχε να πει τα εξής για την ταινία: «Νομίζεις ότι αυτό ήταν για το Ολοκαύτωμα; Αυτό είχε να κάνει με την επιτυχία, έτσι δεν είναι; Το Ολοκαύτωμα αφορά έξι εκατομμύρια ανθρώπους που σκοτώθηκαν. Η “Λίστα του Σίντλερ” ήταν για εξακόσιους ανθρώπους που δεν σκοτώθηκαν».

➪ Με πληροφορίες από: ΑΠΕ-ΜΠΕ, BBC, Variety, Deadline, Τhe Marginalian, Far Out Magazine