Κάθε βιβλίο, λένε, εγκολπώνει τα πρότυπα της εποχής συγγραφής του.  Ιδίως αν είναι παραμύθι.  Έχετε σκεφτεί τι είδους βιβλία αγοράζετε για τα παιδιά σας; Λαμβάνετε υπόψη πως τα παραμύθια που τους χαρίζετε είναι πολιτισμικοί μηχανισμοί εσωτερίκευσης κοινωνικών συμπεριφορών;

Όλοι μας ανάγκη από παραμύθια, από όλες εκείνες τις αφηγήσεις των οποίων το νόημα δεν είναι έκδηλο αλλά εκφράζουν τις πιο μύχιες σκέψεις μας, τα πιο βαθιά συλλογικά αισθήματα. Διότι  τα παραμύθια, όπως έχει σημειώσει ο ψυχαναλυτής Bruno Bettelheim, είναι μια διαδικασία ωρίμανσης και κοινωνικοψυχολογικών προτιμήσεων… Μόνο που συχνά η παιδική λογοτεχνία προωθεί στερεοτυπικές εικόνες για τους ρόλους της γυναίκας και του άντρα στην ανατροφή των παιδιών, όπως έχει αποδεχτεί από διάφορες  μελέτες με χαρακτηριστικότερη των D A. Anderson και M. Hamilton σχετικά με τον ρόλο των παιδικών βιβλίων ως προς την προώθηση των έμφυλων στερεοτύπων.

Κατά τη διάρκεια της παιδικής και εφηβικής ηλικίας τα παιδιά διαμορφώνουν ταυτότητες φύλου και την προσωπικότητας τους, αναπτύσσουν την κριτική τους σκέψη.

Ας αναζητήσουμε στα ράφια των βιβλιοπωλείων τις νέες μυθικές αφηγήσεις που  θα βοηθήσουν τα παιδιά τόσο να προσεγγίσουν την αλήθεια τους όσο και να δραπετεύσουν σε κόσμους μαγικούς μέσα από ένα πλούσιο υλικό αντανακλάσεων, ας εντοπίσουμε τα βιβλία που προσπαθούν να αποτινάξουν από πάνω τους τα έμφυλα στερεότυπα και  που παρουσιάζουν εκδοχές ετερότητας, που θα διεγείρουν την παιδική σκέψη και φαντασία, που θα προσδώσουν νέα νοήματα στην  πραγματικότητας τους.

Ας αποφύγουμε φέτος τα βιβλία με παθητικές ηρωίδες και ας προσφέρουμε αφηγήσεις ήρωες που είναι πιστοί υπηρέτες του πατριαρχικού συστήματος. Γιατί τα παραμύθια επιδρούν στο ασυνείδητο μας και όπως έχει υποστηρίζει και ο Αλτουσέρ  υπάρχει πάντα μια ιδεολογία που διαπερνά μια μυθική αφήγηση.

Και όπως πολύ καλά γνωρίζουμε μέσα από τα γραπτά του Γάλλου ποιητή Πωλ Βάλερυ «τα βιβλία έχουν τους ίδιους εχθρούς με τον άνθρωπο δηλαδή  τη φωτιά, την υγρασία, την ανοησία, τον καιρό και το ίδιο τους το περιεχόμενο. Ποιους τίτλους της  περασμένης χρόνιας δεν  θέλουμε να πετάξουμε στη χωματερή του χρόνου και θέλουμε να κρατήσουμε για καιρό στις παιδικές βιβλιοθήκες;

Μια μέρα με τον Μπετόβεν, Μηνάς Βιντιάδης ( εικονογράφηση Ράνια Ηλιάδου), Εκδόσεις  Ελληνοεκδοτική

Πόσο δυνατή ευχή έκανε ο μικρός Ορέστης για να παρουσιαστεί μπροστά του ο αγαπημένος του συνθέτης; Αν μια μέρα ο Λούντβιχ βαν Μπετόβεν ζωντάνευε μέσα από τα κορυφαία έργα του, τι θα μας έλεγε για την τέχνη του και τη ζωή του; Η βιογραφία του Μπετόβεν δίνεται με απλό και εύληπτο τρόπο ενώ ταυτόχρονα το παιδί μαθαίνει για τη μουσική και τις νότες, ποια η ιστορία της μουσικής και πόσο σημαντική είναι για τον κόσμο. Παράλληλα ο συγγραφέας αναδεικνύει τη σημασία των ονείρων και των στόχων στη ζωή μας.  Ο Ορέστης σπουδάζει πιάνο και θέλει όταν μεγαλώσει να παίζει όλα τα έργα του Μπετόβεν τον οποίο θαυμάζει! Την ημέρα των γενεθλίων του εύχεται κάτι που πραγματοποιείται κι έτσι γνωρίζει από κοντά τον αγαπημένο του συνθέτη που αφηγείται τη ζωή του και τις δυσκολίες και τα προβλήματα που συνάντησε κατά τη διάρκεια της καριέρας του.

Ο κόσμος της Σοφίας, Nicoby/Vincent Zabus, Εκδόσεις Αλεξάνδρεια / Μεταίχμιο

Τριάντα χρόνια μετά την κυκλοφορία του παγκόσμιου μπεστ σέλερ του Νορβηγού Jostein Gaarder, η μεταφορά του σε κόμικ είναι η τέλεια ευκαιρία για να ανακαλύψουν οι μικροί αλλά και μεγαλύτεροι αναγνώστες τις φιλοσοφικές αντιλήψεις που παραμένουν αμετάβλητες “ΠΟΙΑ ΕΙΣΑΙ;”
«Μια μέρα η Σοφία λαμβάνει ένα γράμμα με αυτή την ενδιαφέρουσα ερώτηση.
Έπειτα έρχεται κι ένα δεύτερο: “Πώς δημιουργήθηκε ο κόσμος;”. Ωθείται σε μια περιπέτεια όπου ανακαλύπτει τις βασικές μορφές της δυτικής φιλοσοφίας, αλλά κυρίως τον εαυτό της!» Οι εκδόσεις Αλεξάνδρεια/Μεταίχμιο  υλοποίησαν δεύτερο εκδοτικό εγχείρημα της συνεργασίας τους, που αυτή τη φορά αφορά το παγκόσμιο εκδοτικό φαινόμενο το 1991,που σημάδεψε πολλές γενιές.

Η υπόσχεση του παιδιού, Έρη Ρίτσου (εικονογράφηση Έρση Σταθοπούλου), Εκδόσεις Κέδρος

Η Έρη Ρίτσου επιστρέφει στην παιδική λογοτεχνία και καταθέτει ένα εξαιρετικά τρυφερό βιβλίο για παιδιά 4 ετών και άνω. «Μια φορά, ένας σοφός πολύ γέρος πεταλούδος μου ‘χε πει το ίδιο πράγμα. Πως οι άνθρωποι δεν ξέρουν η ζωή πως είναι θαύμα”, είπε μια μέρα η πεταλούδα συζητώντας με την καλή της φίλη την αρκούδα. Όμως δεν είναι όλοι οι άνθρωποι ίδιοι. Και το παιδί της ιστορίας μας θα δώσει μια υπόσχεση στα ζώα και στα πουλιά του δάσους, που τόσο αγαπά.
Η υπόσχεση του παιδιού είναι η υπόσχεση κάθε παιδιού και κάθε νέας γενιάς να φτιάξουν έναν κόσμο καλύτερο. Έναν κόσμο όπου θα υπάρχει σεβασμός και αγάπη για όλα τα πλάσματα πάνω στη γη, γιατί κάθε ζωντανή ύπαρξη είναι μοναδική και πολύτιμη».

20 σπουδαία αγόρια και κορίτσια που άλλαξαν τον κόσμο, Εκδόσεις Διόπτρα

Οι Εκδόσεις Διόπτρα μας προσκαλούν, αυτή τη φορά, να γνωρίσουμε 20 σπουδαία παιδιά που ξεχώρισαν για τις ιδέες και τη δημιουργικότητα τους και κατάφεραν να αλλάξουν τον κόσμο. Η σειρά Συναρπαστικές Ιστορίες που έγινε διάσημη από τα δύο πρώτα της βιβλία, «20 σπουδαία αγόρια που άλλαξαν τον κόσμο» και «20 σπουδαία κορίτσια που άλλαξαν τον κόσμο» συνεχίζεται. Σε αυτό το βιβλίο, σε μετάφραση Ευγενίας Κολυδά , 20 αγόρια και κορίτσια που επηρέασαν τον κόσμο θα πρωταγωνιστές θα δώσουν έμπνευση και θα μεταφέρουν στα παιδιά τον ενθουσιασμό, την επιμονή και τη δύναμη που απαιτείται για να πραγματοποιήσουν τα όνειρα και τα σχέδιά τους και να μην εγκαταλείπουν την προσπάθεια τους παρά τις απογοητεύσεις.  Οι μικροί αναγνώστες μπορούν να διαπιστώσουν πως χάρη στην επινοητικότητά τους, τη δύναμη και το αίσθημα του δικαίου, αυτά τα αγόρια και κορίτσια, καθοδήγησαν χιλιάδες ανθρώπους και διεκδίκησαν κοινούς στόχους όπως η ειρήνη, η ισότητα και η ανεξαρτησία των λαών.

 Τα μπερδεμένα μου συναισθήματα,  Συλλογικό έργο σε μετάφραση Πετρούλας Γαβριηλίδου Εκδόσεις Κλειδάριθμος

«Τι συμβαίνει μέσα στην καρδιά και το μυαλό σου; Χαρά, φόβος, θυμός, λύπη… Με τόσα συναισθήματα, είναι εύκολο να μπουρδουκλωθείς! Ξεμπέρδεψε αυτά που νιώθεις με το βιβλίο “Τα μπερδεμένα μου συναισθήματα” που θα σε βοηθήσει να τα αναγνωρίζεις, να τα εκφράζεις και να τα αντιμετωπίζεις όλα. Σύντομα θα ανακαλύψεις ότι τα συναισθήματα είναι φίλοι σου – πρέπει απλώς να τα γνωρίσεις καλύτερα!»

Τα παιδιά, μέσα από αυτήν την μικρή εγκυκλοπαίδεια συναισθημάτων, θα αποκτήσουν τις δεξιότητες να αναγνωρίζουν τα συναισθήματά τους.

Ο κύριος Δαίμων και η Γυναίκα με την πέτρινη γλώσσα, Θανάσης Χατζόπουλος ( εικονογράφηση Μιχάλης Μανουσάκης) Εκδόσεις Kαλειδοσκόπιο

Ο παιδοψυχίατρος και ψυχαναλυτής υπογράφει ένα βιβλίο για μεγαλύτερα παιδιά  και εφήβους για τη μεταμορφωτική δύναμη της αγάπης, για το κακό που βαραίνει τον κόσμο και για το πώς ξαλαφρώνουν οι άνθρωποι, όταν καταφέρνουν να ξεφύγουν από τη δική τους σύγχυση και τον μικρόκοσμό τους και να δουν τον εαυτό τους σαν ένα κομμάτι του μεγάλου κόσμου.

«Ο κύριος Δαίμων λυγίζει κάτω από το βάρος του ονόματός του, ενός ονόματος συνδεμένου με το κακό, και θέλει ν’ αποσυρθεί για να το ξεφορτωθεί. Όπως η παρουσία του, όμως, έτσι και η απουσία του έχει σοβαρές συνέπειες για τους ανθρώπους. Τι θα κάνει τελικά, και πού βρίσκεται η ισορροπία στον κόσμο; Μια γυναίκα με σκληρή και πικρή γλώσσα βυθίζεται στη σιωπή, απαλλάσσοντας τους ανθρώπους από το δηλητήριό της. Η ίδια θα βρει γιατρειά και λύτρωση από έναν φυσιοδίφη που κοιτάζει ν’ ανακουφίσει την ανθρώπινη αγωνία με βότανα από τη φύση – και με την αγάπη».

Μαντάμ Μπατερφλάι, Μπενζαμέν Λακόμπ , Εκδόσεις Κόκκινη Κλωστή

Η Μαντάμ Μπατερφλάι ,  μια από τις πιο γνωστές όπερες του Τζάκομο Πουτσίνι με θέμα  τον έρωτα ανάμεσα σε έναν Αμερικανό αξιωματικό του Ναυτικού και μια γκέισα στο μακρινό Ναγκασάκι της Ιαπωνία  επανακυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Κλωστή με την υπογραφή του σπουδαίου εικονογράφου Μπενζαμέν Λακόμπ , ο οποίος παρουσιάζει μια ιδιαίτερη ανάγνωση αυτής της υπέροχης ιστορίας αγάπης

«Καημένη Μπατερφλάι…! Έχουν δίκιο όσοι λένε ότι κάθε φορά που αγγίζουμε τα φτερά μιας πεταλούδας την καταδικάζουμε.
Μια γιαπωνέζα γκέισα, η Μπατερφλάι, παντρεύεται τον Πίνκερτον, έναν αμερικανό αξιωματικό, πιστεύοντας στις εφήμερες υποσχέσεις του.
Εκείνος την εγκαταλείπει, εκείνη τον περιμένει για τρία ολόκληρα χρόνια. Όταν ο Πίνκερτον επιστρέφει για να διεκδικήσει αυτό που νομίζει ό, τι του ανήκει, όλα είναι διαφορετικά».

Η χώρα των τεράτων, Μορίς Σέντακ, Εκδόσεις Παπαδόπουλος

Το εικονοβιβλίο μαγικού ρεαλισμού, που για δεκαετίες ξεχωρίζει στις λίστες με τα καλύτερα παιδικά βιβλία, κυκλοφορεί εξήντα χρόνια μετά την πρώτη του έκδοση του από τις Εκδόσεις Παπαδόπουλος, για πρώτη φορά στα ελληνικά.  «Όταν ο Μαξ φοράει τη στολή του λύκου κι αρχίζει τις σκανταλιές, η μητέρα του τον μαλώνει “ΤΕΡΑΣ!” και τον στέλνει στο δωμάτιο του. Τότε ο Μαξ θυμωμένος θα ξεκινήσει ένα ταξίδι για μια φανταστική χώρα που κατοικείται από τέρατα. Αυτά θα τον ανακηρύξουν βασιλιά τους και θα αρχίσουν μαζί του τον ΚΑΚΟ ΧΑΜΟ! Όμως, μετά από τον κακό χαμό, ο Μαξ θα πεθυμήσει το σπίτι του και τη μητρική αγκαλιά. Και το ταξίδι της επιστροφής θα ξεκινήσει».

Στο Πικεφί, Μαρία Παπαγιάννη (εικονογράφηση Ίρις Σαμαρτζή), Εκδόσεις Πατάκη

Οι βραβευμένες συγγραφέας, Μαρία Παπαγιάννη, και εικονογράφος, ‘Ιρις Σαμαρτζή, δημιουργούν ένα βιβλίο-ωδή στη φαντασία των παιδιών και στην αδερφοσύνη. «Μέσα στο πέλαγος βαθιά, μια βάρκα ταξιδεύει. Δυο παιδιά, δυο αδέλφια, τραβάνε κουπί κι όλο ξεμακραίνουν απ’ την ακτή.
Κρατάμε τα κουπιά γερά, κοιτάμε πάντα μακριά… Εεεοπ! Εεεοπ!
Ξεμακραίνουν απ’ την ακτή κι όλο τραβάνε κουπί στα κύματα, τον φόβο, το άγνωστο. Έχουν ο ένας τον άλλο κι ό,τι κι αν συμβεί είναι μαζί. Και ολοένα παίζουν…».

Ποντίκι στην οικεία Τσαικόφσκι, Μυρτώ Μποκολίνη ( εικονογράφηση Άννα Τζώρτζη) Εκδόσεις Πατάκη

Από που προέρχεται η έμπνευση; Ποια είναι η σχέση του χορού με τη μουσική;  Η Μυρτώ Μποκολίνι δημιουργεί ένα παραμύθι για μικρά παιδιά γεμάτο ήχους, χορό, μουσική, σύμβολα. «Έχετε αναρωτηθεί ποτέ από πού προήλθαν οι πιο φαντασμαγορικές κινήσεις στο μπαλέτο;
Πώς εμπνεύστηκε ο Τσαϊκόφσκι τη Λίμνη των Κύκνων;
Πώς οι χορεύτριες της όπερας απέκτησαν την πρώτη τους τουτού;
Ίσως ένα ποντίκι να είχε σχέση με όλα αυτά…
Μπορείτε να το φανταστείτε..».