Η είδηση αναφέρει ότι οι νέες εκδόσεις των έργων της Αγκάθα Κρίστι και του Ίαν Φλέμινγκ θα έχουν αντικαταστήσει ή απαλείψει τελείως επίμαχες λέξεις που ενδεχομένως να σοκάρουν το σύγχρονο κοινό. Το συγκεκριμένο μέτρο εντάσσεται στην προσπάθεια άμβλυνσης των δυσάρεστων εντυπώσεων που προκαλούν χυδαίοι φυλετικοί χαρακτηρισμοί και γενικότερα ένα λεξιλόγιο που αποπνέει ρατσισμό, o οποίος σήμερα ειναι ηθικά κολάσιμος.
Πριν λίγα μόλις χρόνια αμερικανικό κανάλι ανήγγειλε την απόφασή του να αποσύρει το «Όσα παίρνει ο άνεμος» από μελλοντικά προγράμματα προβολής. Η απόφασή του εδραζόταν στον τρόπο που απεικονίζονται οι μαύροι στην ταινία και συνακόλουθα στο γεγονός ότι τα στερεότυπα της εποχής της ταινίας έρχονται σε ευθεία σύγκρουση με το σήμερα και την επιβεβλημένη εγρήγορση σχετικά με ό,τι μπορεί να ανακινήσει φυλετικά θέματα. Μια απόφαση που φαινομενικά εναρμονιζόταν με «το πνεύμα των ημερών», αλλά διερωτάται κανείς πώς η απαγόρευση μιας ταινίας συνδέεται με την καταπολέμηση ρατσισμού. Ταυτοχρόνως, ήταν μια εξόχως υποκριτική απόφαση, καθώς πάμπολλες ταινίες του κλασικού Χόλυγουντ (που οι μαύροι υποδύονται σχεδόν επί το πλείστον υπηρέτες ή αρνητικούς σεναριακά χαρακτήρες) πρέπει να καταργηθούν από την προβολή τους. Μία απόφαση που με την υπερβολή της και τη συλλήβδην απόρριψη του παρελθόντος θα αποκάλυπτε την προβληματική λογική της λογοκρισίας.
Στον κόσμο των κλασικών αναγνωσμάτων, στις περιπέτειες του Χακ Φιν, το κλασικό βιβλίο του Μαρκ Τουέιν -συνέχεια του Toμ Σόγιερ- αυτό που για τον Χεμινγούεϊ είναι ο θεμέλιος λίθος της αμερικάνικης λογοτεχνίας, ήρθε αντιμέτωπο με μια αντιστοίχου λογικής λογοκρισία. Σύμφωνα με τους κατακριτές του οι σελίδες του βιβλίου ζέχνουν τη ρατσιστική διαιώνιση των φυλετικών στερεοτύπων και η επαναλαμβανόμενη λέξη νέγρος (απαντάται πάνω από 100 φορές) χαρακτηρίζουν ένα έργο απαράδεκτο για τα σημερινά ήθη της επαγρύπνησης των ρατσιστικών παραληρημάτων. Για τους υπέρμαχους το βιβλίο συνιστά το ακριβώς αντίθετο: παρουσιάζει με καυστικό τρόπο την ψευδεπίγραφη ανωτερότητα των λευκών του Νότου και την προσκόλληση σε ένα σύστημα αξιών που κρύβει την ηθική αποτυχία των αποδεκτών του. Στο πρόσωπο του μαύρου Τζιμ εξυμνείται η αγάπη για την ελευθερία σε βάρος των καταγέλαστων διακρίσεων και για αυτό το λόγο συνιστά τον καλύτερο φίλο του πρωταγωνιστή. Το πιο σημαντικό: διασώζει την ιστορία και αποζητά από τους αναγνώστες να αναπτύξουν κριτικό πνεύμα: να κατανοήσουν το περίγραμμα της εποχής και για ποιο λόγο οι λέξεις γίνονταν η επισφράγιση των δεσμών για τους θεωρούμενους ως κατώτερα φυλετικά ανθρώπους.
Στην περίπτωση του Φλέμινγκ και Κρίστι, επίσης έχουμε δύο συγγραφείς που ζούσαν στο μεταίχμιο μιας λαμπερής αυτοκρατορίας προς την παρακμή της και στα πρόθυρα της αποσύνθεσής της. Το έργο τους συντονίζεται με τις κρατούσες ιδέες και θέσφατα της εποχής τους: το καθήκον του λευκού άνδρα να εκπολιτίσει τους απαρχαιωμένους πολιτισμούς που έλαμψαν στο παρελθόν, αλλά σήμερα χρειάζονται έναν καθοδηγητή που μεταφέρει τη σοφία των προγόνων μαζί με την τεχνολογική υπεροχή για να την εφαρμόσει. Ο οριενταλισμός, όπως τον αποτύπωσε ο Edward Said, σαν αναγκαίο συμπλήρωμα και υποστήλωμα της αποικιοκρατίας διαπνέει έργα μιας εποχής που θεωρούσε τον Ευρωπαίο ασύγκριτα ανώτερο όλων των άλλων πλασμάτων. Δηλαδή χάρη στην απαλοιφή λέξεων, που περιγράφουν καταστάσεις αιώνων εκμετάλλευσης, το ηθικό βάρος των υπαίτιων έρχεται αποδυναμωμένο σε εμάς με αποτέλεσμα να μπορούμε να συνεχίσουμε ανώδυνα την ανάγνωσή μας;
Για κάποιους – όπως αναφέρθηκε στην αρχή-η λύση στο πρόβλημα είναι η επανέκδοση των έργων με τις επίμαχες και σήμερα εξόχως μειωτικές λέξεις να απαλείφονται από τις σελίδες τους. Για άλλους η μόνη οδός είναι εκείνη της απαγόρευσης του βιβλίου στο εκπαιδευτικό σύστημα. Μία μορφή λογοκρισίας ή απαγόρευσης που λειτουργεί ισοπεδωτικά σε ένα πρόσφατο και επίμονα ενοχλητικό παρελθόν.
Ο Frederic Jameson στην εμβριθή του ανάλυση για την Μεταμοντέρνα μας εποχή σημείωνε πως ο κόσμος μας έχασε την αίσθηση της ιστορίας, καθώς αυτή θρυμματίζεται σε μια αίσθηση αέναου παρόντος: το παρελθόν χαλκεύεται σε μία προσπάθεια να του αποδώσουμε τα χαρακτηριστικά του παρόντος. Ένα έργο, όμως, δεν πρέπει να αξιολογείται-και να διασώζεται-στα κοινωνικά και πολιτικά πλαίσια της εποχής του; Οποιαδήποτε μορφή ετεροχρονισμένης λογοκρισίας-έστω και αν υποκινείται από τα ευγενή κίνητρα-κινδυνεύει να επιτύχει τα ακριβώς αντίθετα από το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα. Πώς μπορείς να καταλάβεις τον ρατσισμό και την απανθρωπιά που έστησε ένα ολόκληρο σύστημα αποικιοκρατικής εκμετάλλευσης, αν δεν γνωρίσεις την ιστορία διαβάζοντας έργα της εποχής με τα αναγκαία εφόδια για να τα κατανοήσεις; Το να διαγράφεις κάτι δεν ισοδυναμεί με το να αναιρείς την ύπαρξή του. Αντιθέτως, πέρα από βαθύτατα αντιιστορικό δημιουργεί ενδεχομένως ένα κενό, το οποίο ορισμένοι μπορούν να αναπληρώσουν με τον χειρότερο τρόπο.
Η είδηση αναφέρει ότι οι νέες εκδόσεις των έργων της Αγκάθα Κρίστι και του Ίαν Φλέμινγκ θα έχουν αντικαταστήσει ή απαλείψει τελείως επίμαχες λέξεις που ενδεχομένως να σοκάρουν το σύγχρονο κοινό. Το συγκεκριμένο μέτρο εντάσσεται στην προσπάθεια άμβλυνσης των δυσάρεστων εντυπώσεων που προκαλούν χυδαίοι φυλετικοί χαρακτηρισμοί και γενικότερα ένα λεξιλόγιο που αποπνέει ρατσισμό, o οποίος σήμερα ειναι ηθικά κολάσιμος.
Πριν λίγα μόλις χρόνια αμερικανικό κανάλι ανήγγειλε την απόφασή του να αποσύρει το «Όσα παίρνει ο άνεμος» από μελλοντικά προγράμματα προβολής. Η απόφασή του εδραζόταν στον τρόπο που απεικονίζονται οι μαύροι στην ταινία και συνακόλουθα στο γεγονός ότι τα στερεότυπα της εποχής της ταινίας έρχονται σε ευθεία σύγκρουση με το σήμερα και την επιβεβλημένη εγρήγορση σχετικά με ό,τι μπορεί να ανακινήσει φυλετικά θέματα. Μια απόφαση που φαινομενικά εναρμονιζόταν με «το πνεύμα των ημερών», αλλά διερωτάται κανείς πώς η απαγόρευση μιας ταινίας συνδέεται με την καταπολέμηση ρατσισμού. Ταυτοχρόνως, ήταν μια εξόχως υποκριτική απόφαση, καθώς πάμπολλες ταινίες του κλασικού Χόλυγουντ (που οι μαύροι υποδύονται σχεδόν επί το πλείστον υπηρέτες ή αρνητικούς σεναριακά χαρακτήρες) πρέπει να καταργηθούν από την προβολή τους. Μία απόφαση που με την υπερβολή της και τη συλλήβδην απόρριψη του παρελθόντος θα αποκάλυπτε την προβληματική λογική της λογοκρισίας.
Στον κόσμο των κλασικών αναγνωσμάτων, στις περιπέτειες του Χακ Φιν, το κλασικό βιβλίο του Μαρκ Τουέιν -συνέχεια του Toμ Σόγιερ- αυτό που για τον Χεμινγούεϊ είναι ο θεμέλιος λίθος της αμερικάνικης λογοτεχνίας, ήρθε αντιμέτωπο με μια αντιστοίχου λογικής λογοκρισία. Σύμφωνα με τους κατακριτές του οι σελίδες του βιβλίου ζέχνουν τη ρατσιστική διαιώνιση των φυλετικών στερεοτύπων και η επαναλαμβανόμενη λέξη νέγρος (απαντάται πάνω από 100 φορές) χαρακτηρίζουν ένα έργο απαράδεκτο για τα σημερινά ήθη της επαγρύπνησης των ρατσιστικών παραληρημάτων. Για τους υπέρμαχους το βιβλίο συνιστά το ακριβώς αντίθετο: παρουσιάζει με καυστικό τρόπο την ψευδεπίγραφη ανωτερότητα των λευκών του Νότου και την προσκόλληση σε ένα σύστημα αξιών που κρύβει την ηθική αποτυχία των αποδεκτών του. Στο πρόσωπο του μαύρου Τζιμ εξυμνείται η αγάπη για την ελευθερία σε βάρος των καταγέλαστων διακρίσεων και για αυτό το λόγο συνιστά τον καλύτερο φίλο του πρωταγωνιστή. Το πιο σημαντικό: διασώζει την ιστορία και αποζητά από τους αναγνώστες να αναπτύξουν κριτικό πνεύμα: να κατανοήσουν το περίγραμμα της εποχής και για ποιο λόγο οι λέξεις γίνονταν η επισφράγιση των δεσμών για τους θεωρούμενους ως κατώτερα φυλετικά ανθρώπους.
Στην περίπτωση του Φλέμινγκ και Κρίστι, επίσης έχουμε δύο συγγραφείς που ζούσαν στο μεταίχμιο μιας λαμπερής αυτοκρατορίας προς την παρακμή της και στα πρόθυρα της αποσύνθεσής της. Το έργο τους συντονίζεται με τις κρατούσες ιδέες και θέσφατα της εποχής τους: το καθήκον του λευκού άνδρα να εκπολιτίσει τους απαρχαιωμένους πολιτισμούς που έλαμψαν στο παρελθόν, αλλά σήμερα χρειάζονται έναν καθοδηγητή που μεταφέρει τη σοφία των προγόνων μαζί με την τεχνολογική υπεροχή για να την εφαρμόσει. Ο οριενταλισμός, όπως τον αποτύπωσε ο Edward Said, σαν αναγκαίο συμπλήρωμα και υποστήλωμα της αποικιοκρατίας διαπνέει έργα μιας εποχής που θεωρούσε τον Ευρωπαίο ασύγκριτα ανώτερο όλων των άλλων πλασμάτων. Δηλαδή χάρη στην απαλοιφή λέξεων, που περιγράφουν καταστάσεις αιώνων εκμετάλλευσης, το ηθικό βάρος των υπαίτιων έρχεται αποδυναμωμένο σε εμάς με αποτέλεσμα να μπορούμε να συνεχίσουμε ανώδυνα την ανάγνωσή μας;
Για κάποιους – όπως αναφέρθηκε στην αρχή-η λύση στο πρόβλημα είναι η επανέκδοση των έργων με τις επίμαχες και σήμερα εξόχως μειωτικές λέξεις να απαλείφονται από τις σελίδες τους. Για άλλους η μόνη οδός είναι εκείνη της απαγόρευσης του βιβλίου στο εκπαιδευτικό σύστημα. Μία μορφή λογοκρισίας ή απαγόρευσης που λειτουργεί ισοπεδωτικά σε ένα πρόσφατο και επίμονα ενοχλητικό παρελθόν.
Ο Frederic Jameson στην εμβριθή του ανάλυση για την Μεταμοντέρνα μας εποχή σημείωνε πως ο κόσμος μας έχασε την αίσθηση της ιστορίας, καθώς αυτή θρυμματίζεται σε μια αίσθηση αέναου παρόντος: το παρελθόν χαλκεύεται σε μία προσπάθεια να του αποδώσουμε τα χαρακτηριστικά του παρόντος. Ένα έργο, όμως, δεν πρέπει να αξιολογείται-και να διασώζεται-στα κοινωνικά και πολιτικά πλαίσια της εποχής του; Οποιαδήποτε μορφή ετεροχρονισμένης λογοκρισίας-έστω και αν υποκινείται από τα ευγενή κίνητρα-κινδυνεύει να επιτύχει τα ακριβώς αντίθετα από το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα. Πώς μπορείς να καταλάβεις τον ρατσισμό και την απανθρωπιά που έστησε ένα ολόκληρο σύστημα αποικιοκρατικής εκμετάλλευσης, αν δεν γνωρίσεις την ιστορία διαβάζοντας έργα της εποχής με τα αναγκαία εφόδια για να τα κατανοήσεις; Το να διαγράφεις κάτι δεν ισοδυναμεί με το να αναιρείς την ύπαρξή του. Αντιθέτως, πέρα από βαθύτατα αντιιστορικό δημιουργεί ενδεχομένως ένα κενό, το οποίο ορισμένοι μπορούν να αναπληρώσουν με τον χειρότερο τρόπο.
