Η φράση, βέβαια, «το πρώτο βιβλίο» ίσως και να μην ευσταθεί απολύτως στην περίπτωση του Σωτήρη Σιαμανδούρα εφόσον η συγγραφική του παρουσία είναι ήδη δεδομένη από το 2015 με το Νικολό Μακιαβέλι: Αμηχανία και μηχανική, αφενός, αλλά και αφετέρου με το ευρύ μεταφραστικό του έργο κειμένων, κατά κύριο λόγο, πολιτικών ιδεών· έργο δημοσιευμένο είτε αυτόνομα είτε σε ποικίλα έντυπα. Στην προκειμένη περίπτωση, όμως, νομίζω ότι, παρά το δεδομένο συγγραφικό παρελθόν, δικαιούμαστε -μάλλον- να χρησιμοποιήσουμε τη φράση «πρώτο βιβλίο». Κι αυτό γιατί ο Σωτήρης Σιαμανδούρας μάς καταθέτει ένα βιβλίο Ποίησης αυτή τη φορά. Ένα άλλο του βλέμμα, με άλλα λόγια, απέναντι στα πράγματα και στην Ανθρώπινη Κατάσταση.
Έκτος όροφος (εκδόσεις Κουκκίδα, 2024) είναι ο τίτλος της ποιητικής συλλογής. Δεκαοκτώ ποιήματα. Κάποια από αυτά πολύ λίγων στίχων, κάποια απλωμένα σε δυο τρεις αλλά και παραπάνω σελίδες, και τρία «πεζά». Ποίησις η πολυμορφική γαρ. Δεν ξέρω να πω τι ακριβώς είναι η Ποίηση. Όσο μεγαλώνω, ωστόσο, αρχίζω να τείνω πως Ποίηση έχουμε σίγουρα όταν διαβάζουμε κάτι, σταματάμε για λίγο, μπορεί και για πολύ, και μετά θέλουμε να το ξαναδιαβάσουμε αυτό που διαβάσαμε πριν από λίγο. Υπό αυτό το πρίσμα, λοιπόν, θα προσπαθήσω να καταγράψω μερικά από τα πολλά σημεία στα οποία, διαβάζοντας τον Έκτο όροφο, σταμάτησα και στα οποία εννοείται πως επανήλθα.
Σημεία στα οποία συν-κινήθηκα:
- Κατ’ αρχάς, οι εναρκτήριοι στίχοι: Είμαι ένα φύλλο στο δένδρο / Αν ανασάνεις τρέμω / Αν φυσήξεις πετώ, διαβάζουμε στο ποίημα με τον τίτλο Ήρεμο φύλλο. Η αμεσότητα του ρήματος «είμαι» ως πρώτη λέξη του βιβλίου θαρρώ πως είναι καθοριστικής σημασίας για την ανάγνωση που ακολουθεί.
- Η Αλεχάντρα Πισαρνίκ, η κορυφαία ίσως Αργεντινή ποιήτρια του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα, που έχει την τιμητική της στο ποίημα Κυψέλη. Ένα ποίημα (σαν) ερωτική ωδή στη Γυναίκα, στις Γυναίκες, στον Έρωτα, στην Ποίηση και στη Φωκίωνος Νέγρη. Η κατάληξη του ποιήματος έχει ένα ακόμη «είμαι», ένα διαφορετικό είμαι από το προηγούμενο, ένα άλλο εγώ: Εγώ / δεν είμαι πια άντρας / Είμαι περιοχή των Αθηνών / είμαι σοκάκια / είμαι γωνίες / παιδιά, σκυλιά / γιαγιάδες / τρελοί / μαύροι, κόκκινοι, μοβ / εγώ είμαι η Κυψέλη / εσύ είσαι η Φωκίωνος.
- Ο σουρεαλισμός του ποιήματος Παγκάκι: … αυτό λοιπόν είναι ένα ποίημα (…) οδηγία στους ξυλουργούς / να φτιάχνουν έτσι τα παγκάκια / μεγάλες τσουλήθρες / να γλιστρούν οι άνθρωποι / και να φιλιούνται / Πολύ.
- Οι εικόνες. Παντού εικόνες. Ζωγραφική Ποίηση. Διαβάζουμε στο Πάρκινγκ: Σε βλέπω να τρως ένα ροδάκινο / πέρα δώθε τα πόδια σου (…) σε βλέπω να τρως ένα ροδάκινο / ύστερα γλείφω τα δάχτυλά μου. Το ποίημα η Κοντορεβιθούλα, επίσης, όλο το ποίημα είναι ένα εικαστικό δρώμενο που διαδραματίζεται εν είδει παραμυθιού για ενήλικες μπροστά στα μάτια μας και στο οποίο παρελαύνουν τα πιο «ετερόκλιτα» πράγματα. Από ένα φακελάκι τσάι και μια μουχλιασμένη κούπα μέχρι ένα πλήκτρο από κάποιο πληκτρολόγιο και ένα σουτιέν. Καθαρή αναγνωστική απόλαυση. Στο συγκεκριμένο ποίημα, επίσης, πολύ μου καρφώθηκε στο μάτι εκείνο το ορθογραφικό, και κατ’ επέκτασιν εννοιολογικό, παιχνίδι που γίνεται με το ύψιλον και το γιώτα στις λέξεις: ψυχουλάκια, ψύχα, ψιχούλα και ψυχούλα. Και όχι, δεν πρόκειται για ορθογραφικά λάθη.
- Οι λέξεις ομορφοφερές (σ.7), φεγγαροφάναρο (σ.13), αμφιεπικλινές (σ.18) και αιμόπεπλος (σ.25) που αποτελούν λεξικές επινοήσεις του συγγραφέα και που, ως τέτοιες, δεν γίνεται να μην καταγραφούν στα πολύ θετικά στοιχεία του βιβλίου. Και για να θυμηθώ ολίγον και τον λατρεμένο μου Πλάτωνα, ε, δεν μπορεί και ο καθένας να φτιάχνει καινούργιες λέξεις.
- Το «πεζό» ποίημα Πόλεμος και ειρήνη. Ένα ποίημα-πρώτης τάξεως διανοητική άσκηση στην οποία μας βάζει ο συγγραφέας, και η οποία, εάν κατάλαβα καλά, συνοψίζεται στην εξής διαπίστωση: ότι ένας ανάπηρος πολέμου μπορεί να μη διαφέρει και πολύ από έναν υγιή που προσπαθεί να κουνήσει έναν αγαπημένο του άνθρωπο. Ομολογώ πως πρόκειται για έναν παραλληλισμό που δεν τον είχα σκεφθεί ποτέ και η ορθότητά του σχεδόν με σόκαρε. Όταν διαβάσετε το βιβλίο, θα καταλάβετε σίγουρα τι εννοώ.
- Η λοξή ματιά της Αφροδίτης της Μήλου στο ποίημα Η Αφροδίτη της Μήλου ομολογώ πως είναι ένα σχεδόν δισέλιδο στο οποίο σταμάτησα και επανήλθα τουλάχιστον τρεις φορές. Και ειδικά σε εκείνο το εξαιρετικό δίστιχο που λέει: …θα μπορούσες να σκεφτείς ότι βλάστησε δίχως / δίχως χέρια βλάστησε μέσα από τη γη. Και θα τολμήσω να πω ότι, διαβάζοντας το ποίημα αυτό, σχεδόν ξέχασα ότι η πραγματική Αφροδίτη της Μήλου είναι ακρωτηριασμένη. Και, ναι, όταν ξεχνάς, έστω και για λίγο, την πραγματική πραγματικότητα, αυτό, ναι, είναι Ποίηση.
Διαβάστε αυτό το βιβλίο. Για τη φρεσκάδα, την ειλικρίνεια και την καθαρότητα της γραφής του· αφήστε που το Διάβασμα δεν βγαίνει ποτέ σε κακό.
➸ ΙΝΦΟ: Ο Έκτος όροφος, του Σωτήρη Σιαμανδούρα κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κουκκίδα, 2024.
Η φράση, βέβαια, «το πρώτο βιβλίο» ίσως και να μην ευσταθεί απολύτως στην περίπτωση του Σωτήρη Σιαμανδούρα εφόσον η συγγραφική του παρουσία είναι ήδη δεδομένη από το 2015 με το Νικολό Μακιαβέλι: Αμηχανία και μηχανική, αφενός, αλλά και αφετέρου με το ευρύ μεταφραστικό του έργο κειμένων, κατά κύριο λόγο, πολιτικών ιδεών· έργο δημοσιευμένο είτε αυτόνομα είτε σε ποικίλα έντυπα. Στην προκειμένη περίπτωση, όμως, νομίζω ότι, παρά το δεδομένο συγγραφικό παρελθόν, δικαιούμαστε -μάλλον- να χρησιμοποιήσουμε τη φράση «πρώτο βιβλίο». Κι αυτό γιατί ο Σωτήρης Σιαμανδούρας μάς καταθέτει ένα βιβλίο Ποίησης αυτή τη φορά. Ένα άλλο του βλέμμα, με άλλα λόγια, απέναντι στα πράγματα και στην Ανθρώπινη Κατάσταση.
Έκτος όροφος (εκδόσεις Κουκκίδα, 2024) είναι ο τίτλος της ποιητικής συλλογής. Δεκαοκτώ ποιήματα. Κάποια από αυτά πολύ λίγων στίχων, κάποια απλωμένα σε δυο τρεις αλλά και παραπάνω σελίδες, και τρία «πεζά». Ποίησις η πολυμορφική γαρ. Δεν ξέρω να πω τι ακριβώς είναι η Ποίηση. Όσο μεγαλώνω, ωστόσο, αρχίζω να τείνω πως Ποίηση έχουμε σίγουρα όταν διαβάζουμε κάτι, σταματάμε για λίγο, μπορεί και για πολύ, και μετά θέλουμε να το ξαναδιαβάσουμε αυτό που διαβάσαμε πριν από λίγο. Υπό αυτό το πρίσμα, λοιπόν, θα προσπαθήσω να καταγράψω μερικά από τα πολλά σημεία στα οποία, διαβάζοντας τον Έκτο όροφο, σταμάτησα και στα οποία εννοείται πως επανήλθα.
Σημεία στα οποία συν-κινήθηκα:
- Κατ’ αρχάς, οι εναρκτήριοι στίχοι: Είμαι ένα φύλλο στο δένδρο / Αν ανασάνεις τρέμω / Αν φυσήξεις πετώ, διαβάζουμε στο ποίημα με τον τίτλο Ήρεμο φύλλο. Η αμεσότητα του ρήματος «είμαι» ως πρώτη λέξη του βιβλίου θαρρώ πως είναι καθοριστικής σημασίας για την ανάγνωση που ακολουθεί.
- Η Αλεχάντρα Πισαρνίκ, η κορυφαία ίσως Αργεντινή ποιήτρια του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα, που έχει την τιμητική της στο ποίημα Κυψέλη. Ένα ποίημα (σαν) ερωτική ωδή στη Γυναίκα, στις Γυναίκες, στον Έρωτα, στην Ποίηση και στη Φωκίωνος Νέγρη. Η κατάληξη του ποιήματος έχει ένα ακόμη «είμαι», ένα διαφορετικό είμαι από το προηγούμενο, ένα άλλο εγώ: Εγώ / δεν είμαι πια άντρας / Είμαι περιοχή των Αθηνών / είμαι σοκάκια / είμαι γωνίες / παιδιά, σκυλιά / γιαγιάδες / τρελοί / μαύροι, κόκκινοι, μοβ / εγώ είμαι η Κυψέλη / εσύ είσαι η Φωκίωνος.
- Ο σουρεαλισμός του ποιήματος Παγκάκι: … αυτό λοιπόν είναι ένα ποίημα (…) οδηγία στους ξυλουργούς / να φτιάχνουν έτσι τα παγκάκια / μεγάλες τσουλήθρες / να γλιστρούν οι άνθρωποι / και να φιλιούνται / Πολύ.
- Οι εικόνες. Παντού εικόνες. Ζωγραφική Ποίηση. Διαβάζουμε στο Πάρκινγκ: Σε βλέπω να τρως ένα ροδάκινο / πέρα δώθε τα πόδια σου (…) σε βλέπω να τρως ένα ροδάκινο / ύστερα γλείφω τα δάχτυλά μου. Το ποίημα η Κοντορεβιθούλα, επίσης, όλο το ποίημα είναι ένα εικαστικό δρώμενο που διαδραματίζεται εν είδει παραμυθιού για ενήλικες μπροστά στα μάτια μας και στο οποίο παρελαύνουν τα πιο «ετερόκλιτα» πράγματα. Από ένα φακελάκι τσάι και μια μουχλιασμένη κούπα μέχρι ένα πλήκτρο από κάποιο πληκτρολόγιο και ένα σουτιέν. Καθαρή αναγνωστική απόλαυση. Στο συγκεκριμένο ποίημα, επίσης, πολύ μου καρφώθηκε στο μάτι εκείνο το ορθογραφικό, και κατ’ επέκτασιν εννοιολογικό, παιχνίδι που γίνεται με το ύψιλον και το γιώτα στις λέξεις: ψυχουλάκια, ψύχα, ψιχούλα και ψυχούλα. Και όχι, δεν πρόκειται για ορθογραφικά λάθη.
- Οι λέξεις ομορφοφερές (σ.7), φεγγαροφάναρο (σ.13), αμφιεπικλινές (σ.18) και αιμόπεπλος (σ.25) που αποτελούν λεξικές επινοήσεις του συγγραφέα και που, ως τέτοιες, δεν γίνεται να μην καταγραφούν στα πολύ θετικά στοιχεία του βιβλίου. Και για να θυμηθώ ολίγον και τον λατρεμένο μου Πλάτωνα, ε, δεν μπορεί και ο καθένας να φτιάχνει καινούργιες λέξεις.
- Το «πεζό» ποίημα Πόλεμος και ειρήνη. Ένα ποίημα-πρώτης τάξεως διανοητική άσκηση στην οποία μας βάζει ο συγγραφέας, και η οποία, εάν κατάλαβα καλά, συνοψίζεται στην εξής διαπίστωση: ότι ένας ανάπηρος πολέμου μπορεί να μη διαφέρει και πολύ από έναν υγιή που προσπαθεί να κουνήσει έναν αγαπημένο του άνθρωπο. Ομολογώ πως πρόκειται για έναν παραλληλισμό που δεν τον είχα σκεφθεί ποτέ και η ορθότητά του σχεδόν με σόκαρε. Όταν διαβάσετε το βιβλίο, θα καταλάβετε σίγουρα τι εννοώ.
- Η λοξή ματιά της Αφροδίτης της Μήλου στο ποίημα Η Αφροδίτη της Μήλου ομολογώ πως είναι ένα σχεδόν δισέλιδο στο οποίο σταμάτησα και επανήλθα τουλάχιστον τρεις φορές. Και ειδικά σε εκείνο το εξαιρετικό δίστιχο που λέει: …θα μπορούσες να σκεφτείς ότι βλάστησε δίχως / δίχως χέρια βλάστησε μέσα από τη γη. Και θα τολμήσω να πω ότι, διαβάζοντας το ποίημα αυτό, σχεδόν ξέχασα ότι η πραγματική Αφροδίτη της Μήλου είναι ακρωτηριασμένη. Και, ναι, όταν ξεχνάς, έστω και για λίγο, την πραγματική πραγματικότητα, αυτό, ναι, είναι Ποίηση.
Διαβάστε αυτό το βιβλίο. Για τη φρεσκάδα, την ειλικρίνεια και την καθαρότητα της γραφής του· αφήστε που το Διάβασμα δεν βγαίνει ποτέ σε κακό.
➸ ΙΝΦΟ: Ο Έκτος όροφος, του Σωτήρη Σιαμανδούρα κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κουκκίδα, 2024.
