«Όταν με ρωτάνε τι δουλειά κάνω, τους απαντώ με διαφορετικούς τρόπους: για το υπουργείο Οικονομικών είμαι φωτογράφος, για τον μουσικό τύπο είμαι γραφίστας και για την μητέρα μου είμαι καλλιτέχνης. Οι μουσικοί με τους οποίους συνεργάζομαι θεωρούν πως δεν κάνω δα και τίποτα φοβερό, ωστόσο αυτοί που με εκτιμούν πραγματικά, πιστεύουν πως δημιουργώ ωραίες εικόνες».

Storm Thorgerson, από το βιβλίο του «Mind over Matter: The Images Of Pink Floyd»

Ελάχιστα συγκροτήματα έχουν συνδεθεί τόσο άρρηκτα με τη δουλειά της Hipgnosis, όσο οι Pink Floyd.

Εκτός από την περίπτωση του Roger Dean και των Yes και μετέπειτα των Joy Division και του Peter Saville, η πιο κλασική συνεργασία των ‘70s ήταν αυτή της εταιρείας Hipgnosis με τους Pink Floyd.

Mια σύμπραξη που ευοδώθηκε με μεγάλη επιτυχία στο σχεδιασμό των εξωφύλλων σε όχι ένα, ούτε δυο, αλλά συνολικά ένδεκα άλμπουμ: A Saucerful of Secrets, Ummagumma, More, Atom Heart Mother, Meddle, Obscured By Clouds, Dark Side Of The Moon, A Nice Pair (compilation που ενωνε το Piper At The Gates Of Dawn με το A Saucerful of Secrets,), Wish You Were Here, Αnimals και τη συλλογή A Collection Of Great Dance Songs του 1981.

Η Hipgnosis ιδρύθηκε το 1968 όταν ο Storm Thorgerson και ο Aubrey “Po” Powell μετακόμισαν από το Κέιμπριτζ στο Λονδίνο για να συνεχίσουν τις καλλιτεχνικές τους σπουδές –ήταν ήδη πτυχιούχοι της σχολής Καλών Τεχνών και Κινηματογραφικών Σπουδών, αντίστοιχα.

Ο τόπος καταγωγής τους, το Κέιμπριτζ, σήμαινε πως ο Storm ήταν προσωπικός φίλος με τον Gilmour, ενώ ήταν συμμαθητής με τον Barrett και τον Waters. Το 1968 η ΕΜΙ, μέσω των Pink Floyd, τους πρότεινε να σχεδιάσουν το εξώφυλλο του A Saucerful Of Secrets, ενώ ταυτόχρονα εργάζονται και στο εξώφυλλο του άλμπουμ του Alexis Korner με τίτλο A New Generation of Blues.

Οι πρώτες φωτογραφίες τους εμφανίζονταν στο μπάνιο του Powell, το οποίο μετέτρεπαν σε σκοτεινό θάλαμο. Οι δυο καλλιτέχνες διαλέγουν το όνομα Hipgnosis, που είναι απλώς ένα γκραφίτι που βλέπουν τυχαία στην εξώπορτα της πολυκατοικίας τους.

Το όνομα συνδυάζει το νέο και μοδάτο –Hip- με την γνώση –Gnosis- ενώ αν το προφέρεις γρήγορα ακούγεται «χιπνόσις», που σημαίνει ύπνωση και που ήταν ο βασικός τους στόχος: μια σειρά από «υπνωτικά» εξώφυλλα που θα αιχμαλωτίζουν το μάτι του θεατή, δίχως την παρουσία των μελών της μπάντας ή του εκάστοτε μουσικού.

Μετά τις πρώτες τους επιτυχίες, νοικιάζουν τα νέα τους γραφεία και μεταφέρονται εκεί, όπου εργάζονται πυρετωδώς, αρχικά για σχεδιασμό εξωφύλλων για την ΕΜΙ και σιγά σιγά για λογαριασμό και άλλων εταιρειών, όπως Philips, Epic, Island, Harvest, Charisma, Reprise, Polydor, Vertigo κ.α.

Η ομάδα δοκιμάζει τεχνικές επαναλαμβανόμενης έκθεσης, κολάζ, ρετουσάρισμα, επιχρωματισμούς και άλλες επεξεργασίες κατά την διάρκεια της αναπαραγωγής των φωτογραφιών και μάλιστα σε μια εποχή χωρίς Photoshop και λοιπά γραφιστικά δεκανίκια.

Με την σταδιακή εγκατάλειψη της ψυχεδελικής εικαστικής τέχνης των ‘60s και την εμφάνιση νέων τεχνικών της εποχής, όπως την ανακάλυψη του αερογράφου, η Hipgnosis είναι πλέον ελεύθερη να πειραματιστεί κατά το δοκούν.

Και κάπως έτσι «έφτιαξαν» ένα τόσο δυνατό όνομα, ώστε οι παραγγελίες για εξώφυλλα άρχισαν να πέφτουν βροχή: μεταξύ εκείνων που επωφελήθηκαν από την δημιουργική φαντασία της Hipgnosis ήταν οι Black Sabbath, Led Zeppelin, Genesis, Al Stewart, Humble Pie, ELP, Roy Harper, Bad Company, Birth Control, AC/DC, T-Rex, Electric Light Orchestra, UFO, Edgar Broughton Band, Wishbone Ash 10cc, Wings, The Alan Parson Project, Peter Gabriel, Steve Harley, Hawkwind, Status Quo, Styx, Todd Rundgren, XTC, Scorpions, Rainbow, The Pretty Things, The Nice, Argent, κ.α.

Συνολικά, απ’ το 1968 μέχρι το 1983 που διαλύθηκε, η ομάδα φιλοτέχνησε 196 εξώφυλλα, δηλαδή ένας καταπληκτικός μέσος όρος 13 εξωφύλλων ανά έτος (και με ευστοχία που κυμαινόταν γύρω στο 84%…).

Κάποια απ’ αυτά δε, είναι ένα κι ένα: στο εξώφυλλο του άλμπουμ των Cochise βάζουν δυο γυναικεία στήθη να φαίνονται βουνά μπροστά από ηλιοβασίλεμα, τοποθετούν κρεμασμένα σφαγμένα βόδια για το εξώφυλλο του δίσκου των Edgar Broughton Band, έναν τύπο ντυμένο σαν τον… Darth Vader στο εξώφυλλο του Argus των Wishbone Ash, κι έναν άντρα μέσα σε μια πισίνα για το άλμπουμ In Deep των Argent, είκοσι χρόνια πριν το παρόμοιο concept του Nevermind των Nirvana.

Η διαρκής προοδευτική προσέγγιση της Hipgnosis

Το εξώφυλλο του άλμπουμ Force It των UFO [δυο νέοι που… φασώνονται σε μια τουαλέτα γεμάτη βρύσες διαφορετικών ειδών και μεγεθών] είναι ένα λογοπαίγνιο με την αγγλική λέξη Faucet (βρύση).

Οι νεοκυματικοί Βρετανοι XTC επέλεξαν το 1978 ως εξώφυλλο του άλμπουμ τους Go2 μια μαύρη σελίδα από ένα βιβλίο που μιλούσε για κάποιες αρχές του σχεδιασμού εξωφύλλου σε σχέση με τις τεχνικές διαφήμισης και πώλησης προϊόντων.

Μάλιστα, στο εξώφυλλο γράφει ξεκάθαρα [το γράφω όπως είναι, στα αγγλικά, για έμφαση] «the more you read, the more you’re falling for this simple device of telling you exactly how a good commercial design works. They’re TRICKS and this is the worst TRICK of all since it’s describing the TRICK whilst trying to TRICK you».

Εξίσου θρυλικά είναι και τα εξώφυλλα των δίσκων του Peter Gabriel, ειδικά όμως εκείνο του τρίτου του σόλο άλμπουμ, που δημιουργήθηκε όταν ο Powell έτριψε με δύναμη μία Polaroid φωτογραφία του τραγουδιστή, κάνοντας το πρόσωπο του να μοιάζει σαν να έχει λειώσει.

Κάπως έτσι προέκυψε το τελικό αποτέλεσμα, που έδωσε και τον εναλλακτικό τίτλο του άλμπουμ: Melt.

Επίσης, το σύμβολο της δισκογραφικής εταιρείας Swan Song των Led Zeppelin, ο Έκπτωτος Άγγελος, σχεδιάστηκε από τoυς Thorgerson και Powell το 1973.

Το δίδυμο εμπνεύστηκε από έναν πίνακα του 19ου αιώνα με τίτλο «Βραδιά (πτώση της Ημέρας)» του Αμερικανού καλλιτέχνη William Rimmer.

Τέλος, δεν είναι τυχαίο πως ακόμη και οι Yes στα μέσα των ‘70s σταμάτησαν την συνεργασία τους με τον Dean και πήγαν στην Hipgnosis.

H δύναμη της «Σκοτεινής Πλευράς»

Ωστόσο, το εξώφυλλο που τους έβαλε σε όλα τα σπίτια ήταν αυτό του Dark Side Of The Moon, για τις ανάγκες του οποίου ο Storm ταξίδεψε μέχρι το Κάιρο και τις Πυραμίδες της Γκίζας.

Αρνούμενος πεισματικά να χρησιμοποιήσει μια «έτοιμη» φωτογραφία των Πυραμίδων από ένα φωτογραφικό πρακτορείο, πήγε ο ίδιος μέχρι την Αίγυπτο, δωροδόκησε έναν από τους φρουρούς στην είσοδο του αρχαιολογικού χώρου τη Γκίζας και τράβηξε τις φωτογραφίες αυτές, αποδεικνύοντας πως… αν δεν βρέξεις κώλο, ψάρι δεν τρως.

Ο Thorgerson λέει ότι η τακτική τους ήταν να μην έχουν ένα σταθερό ποσό χρέωσης, αλλά ζητούσαν από τους πελάτες τους να ορίσουν εκείνοι την τιμή που θεωρούσαν ότι άξιζε να πληρώσουν.

Από το 1974 ένα άλλο βασικό στέλεχος της ομάδας ήταν ο βρετανός φωτογράφος και γραφίστας Peter «Sleazy» Christopherson: δικές του ιδέες ήταν τα εξώφυλλα των άλμπουμ των Pink Floyd Animals, A Nice Pair και Wish You Were Here.

Εξίσου θρυλικές είναι και οι ιστορίες γύρω από κάποια από τα εξώφυλλα τους: για την φωτογράφηση του Wish You Were Here χρησιμοποιήθηκε ένας πραγματικός κασκαντέρ (είναι ο κύριος που καίγεται στο εξώφυλλο), ο Ronnie Rondell Jr., ο οποίος ντύθηκε με ένα ειδικό πυρίμαχο κουστούμι, περιλούστηκε με βενζίνη και πήρε φωτιά.

Ο Storm είχε ελάχιστα δευτερόλεπτα να τραβήξει την πόζα της χειραψίας με το –υποτίθεται- έτερο μεγαλοστέλεχος δισκογραφικής εταιρείας, αλλά στο τέλος τα κατάφερε.

H Hipgnosis των Led Zeppelin

Ο Jimmy Page των Led Zeppelin μπήκε στα γραφεία της εταιρείας με το εξώφυλλο του Argus στα χέρια και ζήτησε ένα αντίστοιχο μυθολογικό θέμα. Ο Powell εμπνεύστηκε από το βιβλίο Childhood’s End του συγγραφέα επιστημονικής φαντασίας Arthur Clark και πρότεινε την ιδέα κάποιων μικρών παιδιών να σκαρφαλώνουν σε βράχια στα βρετανικά παράλια –κάπως έτσι σχεδιάστηκε το εξώφυλλο του Houses Of the Holy.

Σε μια πρωτάκουστη, για την βρετανική μουσική βιομηχανία, κίνηση, το 1973 η Atlantic δέχτηκε να καθυστερήσει την έκδοση του άλμπουμ, επειδή το απαίτησε ο Storm προκειμένου να ρίξει ένα τελευταίο απαιτούμενο φινίρισμα στο εξώφυλλο και να αλλάξει μια-δυο χρωματικές αποχρώσεις που δεν του άρεσαν.

Η ομάδα διαλύθηκε το 1983. Μετά το κλείσιμο της Hipgnosis, ο Thorgerson και ο Powell άρχισαν να ασχολούνται με τα βιντεοκλίπ, ιδρύοντας την εταιρία Green Back Films.

Ο Thorgerson συνέχισε να φιλοτεχνεί εξώφυλλα για πολλές μπάντες όπως Μuse, Dream Theater, The Cranberries, Audioslave, The Mars Volta, Ween, Catherine Wheel, Def Leppard μέχρι το θάνατο του, στις 18 Απριλίου του 2013, από καρκίνο.

Ο Christopherson από το 1976 έπαιζε στους Throbbing Gristle και κατόπιν τους Psychic TV, αλλά κι αυτός πέθανε νεότατος, σε ηλικία 55 ετών, το 2010. Ο μοναδικός επιζών, ο Aubrey Powell συνεχίζει να ασχολείται με τη σκηνοθεσία μουσικών ντοκιμαντέρ και βιντεοκλίπ για διάφορα συγκροτήματα.

Και όλα αυτά συμβαίνουν την ίδια στιγμή που ο κινηματογραφιστής, φωτογράφος και δημιουργικός διευθυντής Αντόν Κορμπέιν (Anton Corbijn) ολοκλήρωσε το ντοκιμαντέρ «Squaring the Circle (the story of hipgnosis)» για το εμβληματικό στούντιο σχεδιασμού άλμπουμ «Hipgnosis», το οποίο απογείωσε την τέχνη στα εξώφυλλα δίσκων σε καλλιτέχνες όπως οι Peter Gabriel, Pink Floyd, Led Zeppelin και Paul McCartney.

20 σπουδαία εξώφυλλα της Ηipgnosis (πλην Pink Floyd)

1. Quatermass – ομότιτλο (1970)
2. Cochise – Same (1970)
3. Toe Fat – II (1970)
4. Birth Control -Operation (1971)
5. The Nice – Elegy (1971)
6. Edgar Broughton Band – ομότιτλο (1971)
7. Τ-Rex – Electric Warrior (1972)
8. Wishbone Ash – Argus (1972)
9. Led Zeppelin – Houses Of Holy (1973)
10. Argent – In Deep (1973)
11. Humble Pie – Thunderbox (1974)
12. UFO – Phenomenon (1974)
13. Genesis – The Lamb Lies Down On Broadway (1974)
14. UFO – Force It (1975)
15. 10cc – Deceptive Bends (1977)
16. Strawbs – Deadlines (1977)
17. Υes – Going Fot The One (1977)
18. XTC – Go2 (1978)
19. Peter Gabriel – III aka Melt (1980)
20. Τhe Alan Parsons Project – Eye In The Sky (1982)