Συνομιλώντας με πολλές φίλες και συναδέλφους, δεν υπήρξε μία που να μου πει ότι δεν έχει υπάρξει μάρτυρας σεξουαλικών αστείων ή σχολίων σεξουαλικού περιεχομένου στον εργασιακό χώρο. Σίγουρα πρόκειται κάτι που έχουν βιώσει και άντρες, αλλά σε πλειοψηφία, τουλάχιστον στον περίγυρό μου, οι γυναίκες γίνονται αποδέκτες τέτοιων σχολίων.

Σε κάθε εταιρεία, σε κάθε γραφείο, υπάρχει κάποιος συνήθως σε θέση ισχύος, που θα κάνει μεταξύ σοβαρού και αστείου σεξουαλικά υπονοούμενα συχνά τόσο κεκαλυμμένα που δύσκολα ανιχνεύονται.

Οι περισσότεροι εργαζόμενοι αναγνωρίζουν και διακρίνουν έυκολα απροκάλυπτες πράξεις σεξουαλικής παρενόχλησης. Το ανεπιθύμητο άγγιγμα ή το να κάνεις χυδαία αστεία σεξουαλικής φύσης είναι παραδείγματα απροκάλυπτης παρενόχλησης.

Ένας όμως πολύ λιγότερο γνωστός τύπος σεξουαλικής παρενόχλησης είναι η χρήση σεξουαλικών υπονοούμενων.

Ένας σεξουαλικός υπαινιγμός είναι συνήθως μια λέξη ή φράση που έχει μια λεπτή κρυφή έννοια σεξουαλικής φύσης. Πρόκειται για ένα τύπος υποδηλωτικής γλώσσας ή συμπεριφοράς που χρησιμοποιείται συχνά για να υπονοήσει σεξουαλικό ενδιαφέρον ή δραστηριότητα. Στον πυρήνα του, βασίζεται σε χρήση γλώσσας ή χειρονομιών με έμμεσες αναφορές που μπορούν να ερμηνευθούν με σεξουαλικό τρόπο.

Στη σημερινή κοινωνία, τα σεξουαλικά υπονοούμενα στην ψυχαγωγία και στις καθημερινές συζητήσεις είναι αρκετά συνηθισμένα και το όριο μεταξύ του τι είναι αποδεκτό και τι όχι είναι συχνά ασαφές.

Επιπλέον, τα υπονοούμενα μπορούν να έχουν διαφορετικές έννοιες και ερμηνείες ανάλογα με το πολιτιστικό και κοινωνικό πλαίσιο. Αυτό που μπορεί να θεωρηθεί αβλαβές αστείο σε μια κουλτούρα μπορεί να θεωρηθεί προσβλητικό ή ακατάλληλο σε μια άλλη.

Πολλοί άνθρωποι χρησιμοποιούν σεξουαλικά υπονοούμενα για παιχνιδιάρικους ή χιουμοριστικούς σκοπούς. Μπορεί να είναι ένας τρόπος για τα άτομα να φλερτάρουν και να ή να εξερευνήσουν τη σεξουαλικότητά τους και να επικοινωνήσουν τα όρια και τις προτιμήσεις τους με τους συντρόφους τους.

Δυστυχώς τα υπαινικτικά σχόλια μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν για να χειραγωγήσουν ή να παρενοχλήσουν.

Αυτό είναι ιδιαίτερα διαδεδομένο σε χώρους εργασίας, όπου άτομα σε θέσεις εξουσίας τα χρησιμοποιούν για να διεκδικήσουν τον έλεγχό τους σε άλλους, ιδιαίτερα σε καταστάσεις όπου παίζεται η δυναμική εξουσίας ή απλά αισθάνονται την ανάγκη να ισχυροποιήσουν το εγώ και το ναρκισσισμό τους “καλύπτοντας όμως τα νώτα τους”.

Αυτά τα άτομα χρησιμοποιούν συχνά πονηρές, διττές φράσεις που έχουν σχεδιαστεί για να συνάγουν σεξουαλικά νοήματα χωρίς στην πραγματικότητα να λένε κάτι ξεκάθαρα προκλητικό και άμεσο. Μπορεί να είναι διακριτικά ή κωδικοποιημένα, όπως ένα υποβλητικό χαμόγελο, ένα κλείσιμο του ματιού ή ένα σχόλιο για την εμφάνιση κάποιου. Μπορούν επίσης να μεταμφιεστούν σε κομπλιμέντα.

Το πρόβλημα είναι ότι συνήθως, το σεξουαλικό υπονοούμενο είναι τόσο κεκαλυμμένο, που δύσκολα γίνεται αντιληπτό από τους γύρω. Ο αποδέκτης το αισθάνεται. Νιώθει άβολα, αλλά επειδή ακριβώς γίνεται στα πλαίσια του “αστείου” συχνά δεν τολμά να μιλήσει. Πολλοί θα γελάσουν από αμηχανία.

Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι τα σεξουαλικά υπονοούμενα μπορούν να χρησιμοποιηθούν και με τη μέθοδο του gaslighting, ο δράστης να αρνείται οποιαδήποτε αδικοπραγία ή ισχυρίζεται ότι το θύμα αντιδρά υπερβολικά ή παρερμηνεύει τη συμπεριφορά του. Αυτό μπορεί να κάνει τον αποδέκτη να αμφιβάλλει για τις αντιλήψεις του και να αισθάνεται απομονωμένος ή ανίσχυρος.

Ο φόβος λοιπόν μην χαρακτηριστεί υπερβολικός, ή μην τον κατηγορήσουν για ακραία αντίδραση συχνά τον παραλύει που αναγκάζεται να το αποδέχεται σιωπηλά γιατί αν κατηγορήσει κάποιον θα τον βγάλουν παράλογο με το «μα δεν το εννοούσα έτσι. Εσύ το παρεξήγησες».

Έτσι, το σεξουαλικό υπονοούμενο κανονικοποιείται, και γίνεται συνήθεια με αποτέλεσμα το περιβάλλον εργασίας να γίνεται τοξικό και η ψυχική του υγεία σταδιακά να κλονίζεται καθώς μπορεί να έχουν μόνιμη επίδραση στην αυτοεκτίμηση, την ψυχική υγεία και τις επαγγελματικές ευκαιρίες του αποδέκτη.

Τι να κάνετε αν είστε αποδέκτης τέτοιων υπαινικτικών σχολίων; 

Αν νιώθετε άβολα, ότι δε σας σέβονται και σας προκαλεί δυσφορία η στάση το εργοδότη/τριας, διευθυντή/τριας, σημαίνει ότι κάτι υπάρχει, και είναι σημαντικό να αντιδράσετε όσο δύσκολο και αν είναι. Ακόμα και αν υπάρχουν αμφιβολίες σχετικά με το αν όντως είναι άσεμνα τα υπονοούμενα που λέγονται, μιλήστε σε κάποιον από τον κύκλο σας.

Μπορείτε να πάρετε τη γνώμη ενός ανθρώπου εκτός δουλειάς που θα είναι πιο αντικειμενικός ή να μιλήσετε σε κάποιον συνάδελφο που μπορεί να έχει αντιληφθεί ή να έχει γίνει αποδέκτης τέτοιας συμπεριφοράς. Θα εκπλαγείτε από το πόσα άτομα έχουν την ίδια άποψη μαζί σας, αλλά από φόβο δεν αντιδρούν.

Με συζήτηση και υποστήριξη θα είναι πιο εύκολο την επόμενη φορά που θα ακούσετε ένα τέτοιο διφορούμενο σχόλιο να πείτε ότι “αυτά τα σχόλια με φέρνουν σε δύσκολη θέση” γιατί θα ξέρετε ότι θα ακουστεί και άλλη φωνή που θα πει “ναι ισχύει, καλύτερα να κοπούν”.

Η βοήθεια θα είναι ακόμα μεγαλύτερη αν προέρχεται από άτομο του ίδιου φύλου. Αν για παραδειγμα ο σχολιαστής είναι άντρας και είναι ο μάνατζερ, είναι σημαντικό ένας άντρας συνάδελφος να πει ότι “κουράζουν πια αυτά τα υπονοούμενα και νομίζω φέρνουν σε δύσκολη θέση τις συναδέλφους”.

Έτσι ενισχύεται η αυτοπεποίθηση μιας γυναίκας που μπορεί να φοβάται ότι θα κριθεί αρνητικά ως υπερβολική αν αντιδράσει σε μία τέτοια περίπτωση.

Σίγουρα δεν μπορούμε να ελέγξουμε τις πράξεις άλλων ανθρώπων, αλλά μπορούμε να υποστηρίξουμε τους γύρω μας που μπορεί να περνάνε μία δύσκολη στιγμή. Είναι σημαντικό να εμπιστευόμαστε και να επικυρώνουμε τις εμπειρίες του θύματος και να θεωρούμε τον δράστη υπεύθυνο για τις πράξεις του.

Αντιμετωπίζοντας σεξουαλικά υπονοούμενα και άλλες μορφές σεξουαλικής ανάρμοστης συμπεριφοράς, μπορούμε να δημιουργήσουμε ένα ασφαλέστερο και πιο σεβαστικό περιβάλλον για όλους.

Η ουσία είναι ότι ο εργοδότης σας δεν πρέπει να επιτρέπει σεξουαλικά αστεία ή υπονοούμενα στο χώρο εργασίας, και είναι λογικό να αισθάνεσαι άσχημα και άβολα. Μην ξεχνάμε ότι σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να αποτελούν προοίμιο σεξουαλικής παρενόχλησης, καθώς σηματοδοτούν την πρόθεση του δράστη να κυριαρχήσει, να εκφοβίσει ή να εκμεταλλευτεί το θύμα.

«Τα αδικήματα σεξουαλικής βίας – κακοποίησης – παρενόχλησης σχετίζονται με συμπεριφορές οι οποίες εκδηλώνονται εν κρυπτώ και εν συνεχεία, καλύπτονται από πέπλο σιωπής. Τα θύματα, λόγω ντροπής, φόβου, οικονομικής δυσκολίας, δεν προβαίνουν σε καταγγελίες οπότε δεν υπάρχει σαφής εικόνα της έκτασης του φαινομένου» υπογραμμίζει η δικηγόρος Χ. Λιούντρη.

«Στις εργασιακές σχέσεις, η σχέση εξάρτησης εκδηλώνεται με πολύ μεγαλύτερη ένταση και αφήνει στο θύμα περιορισμένες επιλογές για να προστατεύσει τον εαυτό του αλλά και τους υπόλοιπους εργαζόμενους. Μεγάλο πρόβλημα προκύπτει από το γεγονός ότι η σεξουαλική παρενόχληση συνδέεται με επί της ουσίας παραβιαστικές συμπεριφορές που εκδηλώνονται με δήθεν αθώους υπαινιγμούς και χειρονομίες, τα οποία είναι δύσκολο να ενεργοποιήσουν την ποινική διαδικασία».