Από πάντα εγώ και οι φίλες μου τρέφαμε ένα πηγαίο μίσος, όχι μόνο για τα μαθηματικά, αλλά και για την φυσική και τις θετικές επιστήμες γενικότερα. Εγώ προσωπικά τα έβρισκα πολύ δύσκολα και ακαταλαβίστικα, και θα προτιμούσα γενικά να εξαφανίζονταν από την σφαίρα της ύπαρξης. Ας με συγχωρέσουν για αυτήν μου την βλασφημία αυτή ο Ευκλείδης, ο Πυθαγόρας και η Υπατία.

Σίγουρα μεγαλώνοντας συνειδητοποίησα ότι όλα αυτά είναι εξαιρετικά απογοητευτικά, μιας και κατόπιν εορτής κατάλαβα πόσο σημαντικά είναι τα μαθηματικά στην ιστορία των επιστήμων και πως ορίζουν την αντίληψή μας γύρω από τη ζωή και τον κόσμο. Υπάρχουν πολλαπλοί λόγοι βέβαια για τους οποίους τα κορίτσια δεν επιλέγουν να σπουδάσουν φυσική και δεν συμπαθούν καθόλου τα μαθηματικά.

Οι ουσιαστικοί λόγοι περιλαμβάνουν την απουσία υποστήριξης από τους καθηγητές και τους γονείς και τα στερεότυπα που σχετίζονται με αυτά τα μαθήματα.

Σύγκριση των επιδόσεων

Τα «δύσκολα μαθηματικά» εμποδίζουν τα κορίτσια να ασχοληθούν με τη φυσική. Αν αυτό ίσχυε, όμως, θα περιμέναμε να δούμε πολύ λιγότερα κορίτσια να επιλέγουν μαθηματικά. Ωστόσο, στη Μεγάλη Βρετανία το 2019, το 39% των εισακτέων στις εξετάσεις A-Level στα μαθηματικά ήταν κορίτσια, σε σύγκριση με το 23% στη φυσική. Αυτό δείχνει ότι οι λόγοι για τους οποίους τα κορίτσια δεν παίρνουν φυσική έχουν να κάνουν περισσότερο με τη φυσική παρά με τα μαθηματικά.

Επιπλέον, τα κορίτσια και τα αγόρια επιτυγχάνουν παρόμοιους βαθμούς στα μαθηματικά και τη φυσική. Το 2019, το 8,5% των κοριτσιών πέτυχε αριστεία στο μάθημα της φυσικής έναντι του 8,8% των αγοριών- ενώ το 28,7% των κοριτσιών και το 27,6% των αγοριών πέτυχαν βαθμό Α. Το ίδιο μοτίβο παρατηρείται και στα αποτελέσματα των GCSE. Όμως, περισσότερα αγόρια από ό,τι κορίτσια επιλέγουν να συνεχίσουν τις σπουδές τους σε πανεπιστημιακό επίπεδο στην φυσική.

Μια έρευνα παρακολούθησε μια ομάδα μαθητών από την ηλικία των 10 ετών έως την ενηλικίωση, μελετώντας τις φιλοδοξίες τους που σχετίζονται με τις φυσικές επιστήμες. Η έρευνα διαπίστωσε ότι, καθ’ όλη τη διάρκεια της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, τα αγόρια είναι πιο πιθανό από τα κορίτσια να δηλώσουν ότι θα ήθελαν να γίνουν επιστήμονες. Η διαφορά αυτή αυξήθηκε κατά τη διάρκεια της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, με τη μεγαλύτερη διαφορά να εντοπίζεται στο 13ο έτος.

Φωτ.: Antoine Dautry / Unsplash

Αυτοεκπληρούμενη προφητεία

Το 1992 μια ομιλούσα κούκλα Μπάρμπι έλεγε τη φράση: «Τα μαθηματικά είναι δύσκολα». Όταν αυτό το παιχνίδι βγήκε στην αγορά συνάντησε έντονες αντιδράσεις, αλλά αυτή η υποβόσκουσα ιδέα επιμένει, προπαγανδίζοντας τον μύθο ότι οι γυναίκες δεν τα καταφέρνουν στην επιστήμη, την τεχνολογία, τη μηχανική και τα μαθηματικά.

Η κοινωνία και η κουλτούρα πιθανότατα απομακρύνουν τα κορίτσια από τις επιστήμες που συνδέονται με τα μαθηματικά και τη φυσική επιστήμη. Προηγούμενες μελέτες δείχνουν ότι οι οικογένειες περνούν περισσότερο χρόνο για να παίζουν με τα μικρά αγόρια παιχνίδια που σχετίζονται με τη χωρική αντίληψη. Επίσης, πολλοί δάσκαλοι ασχολούνται περισσότερο με τα αγόρια όταν διδάσκουν μαθηματικά, γεγονός που προβλέπει μεγαλύτερη επιτυχία των αγοριών σε αυτόν τον τομέα. Τελικά, τα παιδιά ίσως απλά ανταποκρίνονται στις προσδοκίες των γονιών και των δασκάλων τους.

Η τυπική διαδικασία της κοινωνικοποίησης μπορεί να αμβλύνει τις μικρές διαφορές μεταξύ αγοριών και κοριτσιών δημιουργώντας το φαινόμενο της χιονοστιβάδας στο πώς αντιμετωπίζουμε τις ικανότητές τους στα μαθηματικά (*φαινόμενο χιονοστιβάδας: μόλις μια άποψη βρίσκει σύμφωνο ένα σημαντικό αριθμό ανθρώπων, η άποψη αυτή αρχίζει να εδραιώνεται και να επηρεάζει όλο και περισσότερα άτομα).

Υπάρχουν ενδείξεις ότι οι προσδοκίες που θέτουν οι εκπαιδευτικοί στους μαθητές παίζουν μεγάλο ρόλο στο ποιοι μαθητές θα συνεχίσουν να ασχολούνται με τη φυσική στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Διαπιστώθηκε ότι από τις ηλικίες δέκα έως 18 ετών, τα αγόρια είχαν πολύ περισσότερες πιθανότητες από τα κορίτσια να δηλώσουν ότι ο δάσκαλός τους ανέμενε από αυτούς να τα πάνε καλά στις φυσικές επιστήμες και να αισθάνονται ότι είχε πραγματικό ενδιαφέρον για το αν κατανοούσαν το περιεχόμενο του μαθήματος. Διαπιστώθηκε επίσης ότι τα κορίτσια συχνά δεν αισθάνονταν «αρκετά έξυπνα» για να ασχοληθούν με τη φυσική, παρόλο που όπως αναφέρθηκε πιο πάνω, τα κορίτσια επιτυγχάνουν παρόμοιους βαθμούς με τα αγόρια.

Φωτ.: Roman Mager / Unsplash

Τα στερεότυπα των φύλων

Σε σχέση με το μάθημα της φυσικής το στερεότυπο είναι ότι τα αγόρια είναι καλύτερα σε αυτήν από τα κορίτσια, και η πεποίθηση αυτή εξακολουθεί να έχει την πρωτοκαθεδρία στο σχολείο, στις οικογένειές των μαθητών, αλλά και στα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Ένα πολύ γνωστό παράδειγμα είναι η τηλεοπτική εκπομπή The Big Bang Theory, στην οποία πρωταγωνιστούν τέσσερις άνδρες φυσικοί και μηχανικοί και η χαζοχαρούμενη γειτόνισσά τους.

Μια έρευνα στην Μεγάλη Βρετανία διαπίστωσε ότι στα σχολεία θηλέων μεγαλύτερο ποσοστό κοριτσιών παρακολούθησε φυσική από ό,τι στα μικτά σχολεία, τόσο στα δημόσια όσο και στα ιδιωτικά σχολεία. Σε περιβάλλοντα όπου μειώνεται η έμφυλη αλληλεπίδραση, το ποσοστό συμμετοχής των κοριτσιών στο μάθημα της φυσικής αυξάνεται.

Είναι ζωτικής σημασίας να ξεπεραστούν τα εμπόδια στη συμμετοχή των κοριτσιών στη φυσική. Η σχολική εκπαίδευση έχει ανάγκη από μια επικαιροποίηση και της προώθησης της φυσική στα κορίτσια με μια περισσότερο ποικιλομορφική και συμπεριληπτική προσέγγιση.

Το εκπαιδευτικό σύστημα οφείλει να αναπροσαρμοστεί σε αυτή τη συνθήκη ξεπερνώντας τα έμφυλα στερεότυπα που φαίνεται να έχουν πολύ βαθιές ρίζες. Μια λύση θα ήταν η κατάρτιση εκπαιδευτικών σχετικά με τη ζημία που μπορεί να έχουν τα έμφυλα στερεότυπα και η έμφυλη γλώσσα και να τους παρέχουν πόρους και εργαλεία για την καταπολέμησή τους.

Από ότι φαίνεται το εκπαιδευτικό σύστημα έχει πολύ δρόμο να διανύσει για να εξομαλύνει την ιδέα ότι τόσο τα κορίτσια όσο και τα αγόρια είναι ικανά και ενδιαφέρονται εγγενώς για τις σπουδές της φυσικής. Ως κοινωνία πρέπει να αλλάξουμε τις αντιλήψεις μας όσον αφορά τα στερεότυπα του φύλου που σχετίζονται με τις θετικές επιστήμες.