Όταν οι περισσότεροι άνθρωποι σκέφτονται τις νεράιδες, πιθανόν να φέρνουν στο μυαλό τους την Τίνκερμπελ από τον Πίτερ Παν ή τις άλλες γλυκές και χαριτωμένες νεραϊδονονές που κατακλύζουν πολλές ταινίες της Disney και άλλα παιδικά κινούμενα σχέδια. Αλλά αυτά τα μαγικά πλάσματα έχουν πολύ πιο σκοτεινές καταβολές και κάποτε έμοιαζαν περισσότερο με απέθαντους αιμοβόρους βρικόλακες.
Στο βιβλίο του The Secret Commonwealth of Elves, Fauns and Fairies του 1682, ο λαογράφος Robert Kirk υποστήριξε ότι οι νεράιδες είναι ουσιαστικά «οι απέθαντοι», ή ότι κινούνται σε ένα μεταιχμιακό επίπεδο «ανάμεσα στους ανθρώπους και τους αγγέλους». Αυτή η συσχέτιση είναι ιδιαίτερα εμφανής στην κέλτικη παράδοση. Γράφοντας το 1887, η λαογράφος Lady Jane Wilde εκλαΐκευσε την ιρλανδική πεποίθηση ότι:
«ο διάβολος τους δίνει γνώση και δύναμη και τους στέλνει στη γη για να φέρουν το κακό».
Εκ πρώτης όψεως, η σημερινή αθώα ιδέα της νεραϊδοχώρας μοιάζει τόσο μακριά από τα γκροτέσκα βασίλεια των νεκρών, κι όμως υπάρχουν πολλές ομοιότητες μεταξύ τους. Παρά τα μαγικά τους ραβδιά και τα χρωματιστά ρούχα τους, οι νεράιδες έχουν μια σκοτεινή ιστορία και εκπληκτικά γοτθικά διαπιστευτήρια. Γιατί λοιπόν χάσαμε τον φόβο μας για τις νεράιδες και πώς κατέληξαν να συνδέονται άρρηκτα με την παιδική ηλικία;
Πώς οι νεράιδες σταμάτησαν να είναι κακόβουλες
Όταν ο Πίτερ Παν του JM Barrie έκανε το ντεμπούτο του στις αρχές της δεκαετίας του 1900, η κοινωνία της εποχής πίστευε ευρέως ότι οι νεράιδες κατοικούσαν σε έναν σκοτεινό κόσμο φαντασμάτων. Γοητευμένοι από τους αγγέλους, τα φαντάσματα και τους βρικόλακες οι Βικτωριανοί έβλεπαν όλο και περισσότερο τις νεράιδες ως τις ψυχές των νεκρών. Αντί να εξαφανίσει τις νεράιδες από τη συλλογική αφήγηση, ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος και η απώλεια πολλών αγαπημένων προσώπων αύξησαν την πίστη στα αέρινα πνεύματα και στις αποκρυφιστικές μεθόδους επικοινωνίας μαζί τους.
Ωστόσο, λόγω της μεγάλης επιτυχίας του Πίτερ Παν και του εξέχοντος «νεραϊδοχαρακτήρα» της Τίνκερμπελ, τα πλάσματα θα έχαναν τελικά την κακοήθεια με την οποία ήταν μέχρι τότε συνυφασμένες, καθώς περιορίστηκαν στο παιδικό δωμάτιο.
Ο Barrie εξίσωσε ως γνωστόν την προέλευση των νεράιδων με τα παιδιά:
«Όταν το πρώτο μωρό γέλασε… το γέλιο του έσπασε σε χίλια κομμάτια κι από τα κομμάτια αυτά δημιουργήθηκαν οι νεράιδες».
Αυτό απέχει πολύ από τις κακόβουλες νεράιδες και τη σκοτεινή ιστορία τους στη λαογραφία. Σε αυτές τις ιστορίες οι νεράιδες κλέβουν παιδιά, τρελαίνουν τους ανθρώπους, καταστρέφουν τις φάρμες και τις καλλιέργειες – και πίνουν ανθρώπινο αίμα. Ο Barrie, φυσικά, γνώριζε τη σκοτεινή τους πλευρά. Παρά τη νεραϊδόσκονη και τη γοητεία της, η Τίνκερμπελ είναι επικίνδυνη και εκδικητική σαν μια θανάσιμη νεράιδα-πειραστής. Σε κάποιο σημείο της ιστορίας, απειλεί ακόμη και να σκοτώσει τη Γουέντι.
Ο Πίτερ Παν, ή το αγόρι που δεν ήθελε να μεγαλώσει, έκανε το ντεμπούτο του στη σκηνή τα Χριστούγεννα του 1904. Ήταν εμπνευσμένο από τις παραστάσεις νεράιδων σε δημοφιλείς παραστάσεις όπως το Bluebell in Fairyland του Seymour Hicks. Ο Πίτερ Παν κατοχυρώθηκε από την Disney το 1953 και παράλληλα γεννήθηκε και αυτή η συναισθηματική νεράιδα του κινηματογράφου. Οι χαριτωμένες και νεανικές νεράιδες της σύγχρονης παιδικής τηλεόρασης είναι αποτέλεσμα αυτού του Disneyfication.
Αιμοδιψείς δαίμονες
Αλλά στη λαϊκή παράδοση, οι νεράιδες αποτελούσαν μια δαιμονική ή απέθαντη δύναμη, από την οποία οι άνθρωποι όφειλαν να ζητούν προστασία. Όπως σημειώνει η λαογράφος Katharine Briggs, στο βιβλίο της «Το Λεξικό των Νεράιδων»:
Οι άνθρωποι που περπατούσαν μόνοι τους τη νύχτα, ιδίως όσοι περπατούσαν σε μέρη στοιχειωμένα από νεράιδες, είχαν πολλούς τρόπους να προστατευτούν. Πρωτίστως χρησιμοποιούσαν τα ιερά σύμβολα, κάνοντας τον σταυρό τους ή μεταφέροντας έναν σταυρό, ιδιαίτερα αν αυτός ήταν σιδερένιος- με προσευχές ή ψάλλοντας ύμνους, που ραντιζόταν την περιοχή με αγιασμό, ή ακόμα μεταφέροντας και σκορπίζοντας χώμα στο διάβα τους -το οποίο μάζευαν από το προαύλιο της εκκλησίας. Το ψωμί και το αλάτι ήταν επίσης αποτελεσματικά, καθώς και τα δύο θεωρούνταν ιερά σύμβολα, με το πρώτο να συμβολίζει τη ζωή και το άλλο την αιωνιότητα.
Επιπλέον, η νεραϊδοχώρα διψούσε για ανθρώπινο αίμα. Αυτό συνέδεε τις νεράιδες με τους νεκρούς που ζητούσαν εκδίκηση αλλά και με τους βρικόλακες. Στις πρώιμες αναφορές, οι βρικόλακες ορίζονται ως τα σώματα των νεκρών, που υποκινούμενοι από τα κακά πνεύματα, βγαίνουν από τους τάφους τους κατά τη διάρκεια της νύχτας, και ρουφούν το αίμα των ζωντανών και με αυτόν τον τρόπο τους εξολοθρεύουν – όπως σημειώνεται σε ένα λήμμα του Oxford English Dictionary του 1734.
Η ιστορία των νεράιδων της Diane Purkiss, περιλαμβάνει έναν σκωτσέζικο θρύλο των Highlands που προειδοποιεί ότι κατα τη διάρκεια της νύχτας πρέπει να αφήνεται ένα ποτήρι νερό σε κάποιο σημείο του σπιτιού, ώστε να μην χρειαστεί οι νεράιδες να μην ξεδιψάσουν με το αίμα σας. Κυριαρχούσε επίσης ο θρύλος ότι οι νεράιδες, όπως και οι βρικόλακες, τσαλακώνονται και ξεραίνονται χωρίς φρέσκο αίμα.
Οι Baobhan Sith είναι οι λεγόμενες βαμπιρικές σκωτσέζικες νεράιδες. Αυτά τα όμορφα, πράσινα ξωτικά, έχουν οπλές αντί για πόδια, και χορεύουν με τα αρσενικά θύματά τους μέχρι εξαντλήσεως και στη συνέχεια τα κομματιάζουν. Ωστόσο, οι νεράιδες όπως και οι βρικόλακες, μπορούν να εξοντωθούν με τη βοήθεια ενός σίδερένιου σταυρού.
Οι Dearg-Due είναι οι αντίστοιχες ιρλανδικές βαμπιρικές νεράιδες ή αλλιώς «Red Blood Suckers». Θεωρείται ότι επηρέασαν το παραμύθι του Sheridan Le Fanu του 1871 για ένα θηλυκό βαμπίρ, την Carmilla.
Το Halloween υποτίθεται ότι είναι μια εποχή κατά την οποία το πέπλο μεταξύ του κόσμου μας και του κόσμου των νεκρών γίνεται εξαιρετικά διαπεραστικό. Μια εποχή κατά την οποία είναι πιο πιθανό να ακούσετε ιστορίες για ανθρώπους που συνάντησαν στο δρόμο τους νεράιδες. Έτσι, αν αυτό το Halloween πάτε να αναζητήσετε τις φτερωτές σας φίλες, μπορεί να μην είναι τόσο γλυκές μαζί σας όσο θα περιμένατε.
Προχωρήστε προσεκτικά και μην μπείτε ποτέ σε δακτύλιο από νεράιδες. Σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση, αν τύχει να βρεθείτε σε έναν τέτοιο κύκλο όπου οι νεράιδες χορεύουν κυκλικά, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να γίνετε αόρατοι και να σας αναγκάσουν να χορέψετε μέχρι να πεθάνετε από εξάντληση. Έτσι, καλό θα ήταν να είστε πάντα προσεκτικοί και καχύποπτοι αν ποτέ διασταυρωθεί ποτέ ο δρόμος σας με νεράιδες!
