Τραυματισμένος σοβαρά, ο πιτσιρικάς βαριαναστέναζε περιμένοντας να μεταφερθεί σε νοσοκομείο. Ωστόσο, μόνο ένα πράγμα ήθελε να ξέρει εκείνη τη στιγμή, σαν να εξαρτιόταν από αυτό η ζωή του: «Γίνεται να ταξιδέψει ο άνθρωπος στο φεγγάρι;» ρώτησε τον Φιλέα Φογκ. Για να αντιγυρίσει κοφτά ο πατέρας του: «Μη λες ανοησίες». «Ο κ. Βερν λέει ότι γίνεται», θα επέμενε δειλά το αγόρι αναζητώντας εναγωνίως τη συγκατάβαση στο βλέμμα του Φογκ.
Αυτή η στιχομυθία από τη σειρά του BBC «Ο Γύρος του Κόσμου σε 80 μέρες» θα μπορούσε να είχε συμβεί σε οποιαδήποτε οικογένεια πριν το 1968, όταν το Apollo 8 έγινε το πρώτο επανδρωμένο διαστημόπλοιο που έφθασε στη Σελήνη και έκανε το γύρο της δέκα φορές. Κι αν ο δικηγόρος πατέρας του είχε πει αντιστοίχως στον μικρό Ιούλιο Βερν «μη λες ανοησίες», μπορεί ο συγγραφέας να μην είχε γράψει ποτέ το «Από τη Γη στη Σελήνη», 104 χρόνια πριν o Νιλ Άρμστρονγκ περπατήσει στο φεγγάρι.
Δεν είναι τυχαίο ότι ο αστροναύτης Φρανκ Μπόρμαν, από το θρυλικό πλήρωμα του Apollo 8, μόλις επέστρεψε στη Γη έσπευσε να γράψει στον δισέγγονο του Βερν, στις 5 Φεβρουαρίου 1969:
«Ποιος μπορεί να πει πόσοι από τους επιστήμονες του πλανήτη εμπνεύστηκαν συνειδητά ή υποσυνείδητα στην παιδική τους ηλικία διαβάζοντας τα έργα του Ιουλίου Βερν; (…) Δεν μπορεί να είναι απλή σύμπτωση. Το διαστημόπλοιό μας εκτοξεύτηκε από τη Φλόριδα όπως το διαστημόπλοιο στο Από τη Γη στη Σελήνη. Είχε το ίδιο βάρος και το ίδιο ύψος. Και προσγειώθηκε στον Ειρηνικό, μόλις δυόμιση μίλια από το σημείο που αναφέρεται στο βιβλίο».
Ενήλικοι καρφώνουν βιαστικά την ταμπέλα «υπερκινητικά» σε παιδιά που απλώς πλήττουν αφόρητα, βιδωμένα στα θρανία μιας στέρφας αίθουσας ενώ η ζωή κυλά έξω από το παράθυρο.
Προφανώς, όπως έλεγε ο Άλμπερτ Αϊνστάιν, «η φαντασία είναι πιο σημαντική από τη γνώση. Γιατί η γνώση είναι πεπερασμένη, ενώ η φαντασία αγκαλιάζει όλο το σύμπαν, πυροδοτώντας την πρόοδο, γεννώντας την εξέλιξη».
Λίγες μέρες εφόσον παρακολούθησα τη σειρά, είχα ένα προσωπικό βίωμα. Είμαι άνθρωπος που δυσκολεύεται να πετάξει μικροαντικείμενα με συναισθηματική αξία – τα επονομαζόμενα και «άχρηστα» σε τούτο τον κόσμο τον καπιταλιστικό τον μέγα. Οπότε, νιώθω λίγο σαν να διασώζω τον Πινόκιο του παραμυθιού, που όταν έσπασε το πόδι του τον πέταξαν στη θάλασσα.
Ένα χειμωνιάτικο μεσημέρι, λοιπόν, εισέβαλε στο σπίτι μου ένα απίθανο ανθρωπάκι ενάμιση έτους. Οργώνοντας τον θαυμαστό καινούργιο κόσμο των λίγων αστικών τετραγωνικών, όπου την έφεραν, ανακάλυψε ότι εκείνο το συνταξιοδοτημένο κόκκινο μεταξωτό φουλάρι που νοσταλγούσε την φοιτητική μου ανεμελιά ήταν τελικά πέπλο υφασμένο από τις ιέρειες των μύθων, μέσα από το οποίο ο κόσμος φάνταζε φανταστικά φανταστικοκόκκινος. Και το ταβάνι ήταν προφανέστατα ο ομφαλός της Γης καθώς γινόταν μια απέραντη ντισκόμπαλα από τις φωτεινές αντανακλάσεις που ξεχύνονταν πατώντας το on σε εκείνο το φθηνιάρικο γκατζετάκι, αγορασμένο ένα μεθυσμένο βράδυ από κάποιον πλανόδιο. Κρυμμένος θησαυρός δε κι εκείνη η φυλαγμένη χρόνια «καλά, δεν την πέταξες;»-μπομπονιέρα-εργαλείο για σαπουνόφουσκες.
Ενήλικοι λένε στο παιδί που μετέτρεψε τα άδεια τάπερ σε φρούρια με τάφρους, δράκους και υπόγειες κρύπτες, «αυτά είναι για να βάζουμε μέσα φαγητό, τόσα παιχνίδια έχεις».
Η μικρή ηλιαχτίδα με είχε συμπαρασύρει στον Καρυοθραύστη, τη νύχτα που τα παιχνίδια ζωντάνεψαν.
Τι θα καταφέρει άραγε αυτό το παιδί να διασώσει από τη φαντασία του μεγαλώνοντας;
Γιατί οι ενήλικοι φροντίζουμε επιμελώς να στραγγαλίζουμε τη φαντασία των παιδιών, και μάλιστα τα επιβραβεύουμε όταν τελικά μετατρέπονται σε μικρούς ενηλίκους που ενεργούν σύμφωνα με την «κοινή λογική»;
Ενήλικοι βαθμολογούν με άριστα παιδιά που αναπαρήγαγαν πανομοιότυπες εργασίες με πληροφορίες από τη Wikipedia και στοιχίζονται αλφάδι στη γραμμή, ενώ χαντακώνουν όσα αγνοούν τα δοσμένα «bullet points» για την έκθεση γράφοντας κάτι σαν τις περιπέτειες του «Μικρού Νικόλα», ή εκείνα που στήνουν αναχώματα στον ανελέητο βομβαρδισμό «γνώσης» διαβάζοντας τις Περιπέτειες του Τομ Σόγερ κάτω από το θρανίο.
Ενήλικοι καρφώνουν βιαστικά την ταμπέλα «υπερκινητικά» σε παιδιά που απλώς πλήττουν αφόρητα, βιδωμένα στα θρανία μιας στέρφας αίθουσας ενώ η ζωή κυλά έξω από το παράθυρο.
Ενήλικοι λένε στο παιδί που μετέτρεψε τα άδεια τάπερ σε φρούρια με τάφρους, δράκους και υπόγειες κρύπτες, «αυτά είναι για να βάζουμε μέσα φαγητό, τόσα παιχνίδια έχεις».
Όπως βέβαια είχε πει ο Όσκαρ Ουάιλντ, «ο καθένας μπορεί να έχει κοινή λογική, με την προϋπόθεση να μην διαθέτει καθόλου φαντασία». Γιατί κι οι ενήλικοι κάποτε ήμασταν παιδιά, και θυσιάσαμε τη φαντασία μας στον βωμό του «καλού παιδιού». Και τώρα με τη σειρά μας συχνά παγιδεύουμε τα παιδιά σε ένα είδος φυλακής όπου η επιτυχία ορίζεται από το πόσο καλά εμείς οι μεγάλοι μπορούμε να τα διαχειριστούμε.
Το συμπέρασμα όμως που βγαίνει από την ιστορία της ανθρωπότητας είναι ανελέητο: η ομορφιά διασώζεται και η πρόοδος διασφαλίζεται από εκείνα τα λιλιπούτεια ανθρωπάκια που διέφυγαν της θλιβερής αυτής «θεραπείας» στα Κρεβάτια του Προκρούστη.
Μια εβδομάδα μετά την επίσκεψη της μικρής, διάβαζα στους New York Times ότι σε μια start-up στην Καλιφόρνια πιστεύουν πως κάποια στιγμή θα μπορούν να διανέμουν προϊόντα αποθηκεύοντάς τα στο Διάστημα. Ο δημοσιογράφος περιγράφει δοκιμή με μηχανικό της εταιρείας να εκτοξεύει από την πόρτα αεροσκάφους που πετούσε στα 3.000 πόδια μια κάψουλα διαμέτρου 50 εκατ. σαν ιπτάμενο δίσκο, η οποία αφού έκανε μερικές τούμπες στον αέρα ήρθε στα ίσα της και προσγειώθηκε ομαλά όταν άνοιξε ένα αλεξίπτωτο. Το αλεξίπτωτο είναι απαραίτητο για την ομαλή παράδοση φορτίων στη Γη, καθώς η κάψουλα θα πρέπει να διέλθει την ατμόσφαιρα με ταχύτητα 25 φορές μεγαλύτερη από εκείνη του ήχου. Η start up κατασκευάζει τέτοιες κάψουλες για να φέρνει πίσω στον πλανήτη αγαθά που κυβερνήσεις και εταιρείες ενδεχομένως θα αποθηκεύουν στο μέλλον σε τροχιά.
Όπως έγραφε ο Μπόρμαν στον δισέγγονο του Βερν, «πίσω από κάθε αποφασιστικό βήμα στην ανθρώπινη ιστορία βρίσκεται ένα όνειρο». Και μάλλον κανείς δεν είπε σε αυτούς τους ανθρώπους όταν ήταν παιδιά: «Είσαι ανόητος; Courier από το Διάστημα;»
Τραυματισμένος σοβαρά, ο πιτσιρικάς βαριαναστέναζε περιμένοντας να μεταφερθεί σε νοσοκομείο. Ωστόσο, μόνο ένα πράγμα ήθελε να ξέρει εκείνη τη στιγμή, σαν να εξαρτιόταν από αυτό η ζωή του: «Γίνεται να ταξιδέψει ο άνθρωπος στο φεγγάρι;» ρώτησε τον Φιλέα Φογκ. Για να αντιγυρίσει κοφτά ο πατέρας του: «Μη λες ανοησίες». «Ο κ. Βερν λέει ότι γίνεται», θα επέμενε δειλά το αγόρι αναζητώντας εναγωνίως τη συγκατάβαση στο βλέμμα του Φογκ.
Αυτή η στιχομυθία από τη σειρά του BBC «Ο Γύρος του Κόσμου σε 80 μέρες» θα μπορούσε να είχε συμβεί σε οποιαδήποτε οικογένεια πριν το 1968, όταν το Apollo 8 έγινε το πρώτο επανδρωμένο διαστημόπλοιο που έφθασε στη Σελήνη και έκανε το γύρο της δέκα φορές. Κι αν ο δικηγόρος πατέρας του είχε πει αντιστοίχως στον μικρό Ιούλιο Βερν «μη λες ανοησίες», μπορεί ο συγγραφέας να μην είχε γράψει ποτέ το «Από τη Γη στη Σελήνη», 104 χρόνια πριν o Νιλ Άρμστρονγκ περπατήσει στο φεγγάρι.
Δεν είναι τυχαίο ότι ο αστροναύτης Φρανκ Μπόρμαν, από το θρυλικό πλήρωμα του Apollo 8, μόλις επέστρεψε στη Γη έσπευσε να γράψει στον δισέγγονο του Βερν, στις 5 Φεβρουαρίου 1969:
«Ποιος μπορεί να πει πόσοι από τους επιστήμονες του πλανήτη εμπνεύστηκαν συνειδητά ή υποσυνείδητα στην παιδική τους ηλικία διαβάζοντας τα έργα του Ιουλίου Βερν; (…) Δεν μπορεί να είναι απλή σύμπτωση. Το διαστημόπλοιό μας εκτοξεύτηκε από τη Φλόριδα όπως το διαστημόπλοιο στο Από τη Γη στη Σελήνη. Είχε το ίδιο βάρος και το ίδιο ύψος. Και προσγειώθηκε στον Ειρηνικό, μόλις δυόμιση μίλια από το σημείο που αναφέρεται στο βιβλίο».
Ενήλικοι καρφώνουν βιαστικά την ταμπέλα «υπερκινητικά» σε παιδιά που απλώς πλήττουν αφόρητα, βιδωμένα στα θρανία μιας στέρφας αίθουσας ενώ η ζωή κυλά έξω από το παράθυρο.
Προφανώς, όπως έλεγε ο Άλμπερτ Αϊνστάιν, «η φαντασία είναι πιο σημαντική από τη γνώση. Γιατί η γνώση είναι πεπερασμένη, ενώ η φαντασία αγκαλιάζει όλο το σύμπαν, πυροδοτώντας την πρόοδο, γεννώντας την εξέλιξη».
Λίγες μέρες εφόσον παρακολούθησα τη σειρά, είχα ένα προσωπικό βίωμα. Είμαι άνθρωπος που δυσκολεύεται να πετάξει μικροαντικείμενα με συναισθηματική αξία – τα επονομαζόμενα και «άχρηστα» σε τούτο τον κόσμο τον καπιταλιστικό τον μέγα. Οπότε, νιώθω λίγο σαν να διασώζω τον Πινόκιο του παραμυθιού, που όταν έσπασε το πόδι του τον πέταξαν στη θάλασσα.
Ένα χειμωνιάτικο μεσημέρι, λοιπόν, εισέβαλε στο σπίτι μου ένα απίθανο ανθρωπάκι ενάμιση έτους. Οργώνοντας τον θαυμαστό καινούργιο κόσμο των λίγων αστικών τετραγωνικών, όπου την έφεραν, ανακάλυψε ότι εκείνο το συνταξιοδοτημένο κόκκινο μεταξωτό φουλάρι που νοσταλγούσε την φοιτητική μου ανεμελιά ήταν τελικά πέπλο υφασμένο από τις ιέρειες των μύθων, μέσα από το οποίο ο κόσμος φάνταζε φανταστικά φανταστικοκόκκινος. Και το ταβάνι ήταν προφανέστατα ο ομφαλός της Γης καθώς γινόταν μια απέραντη ντισκόμπαλα από τις φωτεινές αντανακλάσεις που ξεχύνονταν πατώντας το on σε εκείνο το φθηνιάρικο γκατζετάκι, αγορασμένο ένα μεθυσμένο βράδυ από κάποιον πλανόδιο. Κρυμμένος θησαυρός δε κι εκείνη η φυλαγμένη χρόνια «καλά, δεν την πέταξες;»-μπομπονιέρα-εργαλείο για σαπουνόφουσκες.
Ενήλικοι λένε στο παιδί που μετέτρεψε τα άδεια τάπερ σε φρούρια με τάφρους, δράκους και υπόγειες κρύπτες, «αυτά είναι για να βάζουμε μέσα φαγητό, τόσα παιχνίδια έχεις».
Η μικρή ηλιαχτίδα με είχε συμπαρασύρει στον Καρυοθραύστη, τη νύχτα που τα παιχνίδια ζωντάνεψαν.
Τι θα καταφέρει άραγε αυτό το παιδί να διασώσει από τη φαντασία του μεγαλώνοντας;
Γιατί οι ενήλικοι φροντίζουμε επιμελώς να στραγγαλίζουμε τη φαντασία των παιδιών, και μάλιστα τα επιβραβεύουμε όταν τελικά μετατρέπονται σε μικρούς ενηλίκους που ενεργούν σύμφωνα με την «κοινή λογική»;
Ενήλικοι βαθμολογούν με άριστα παιδιά που αναπαρήγαγαν πανομοιότυπες εργασίες με πληροφορίες από τη Wikipedia και στοιχίζονται αλφάδι στη γραμμή, ενώ χαντακώνουν όσα αγνοούν τα δοσμένα «bullet points» για την έκθεση γράφοντας κάτι σαν τις περιπέτειες του «Μικρού Νικόλα», ή εκείνα που στήνουν αναχώματα στον ανελέητο βομβαρδισμό «γνώσης» διαβάζοντας τις Περιπέτειες του Τομ Σόγερ κάτω από το θρανίο.
Ενήλικοι καρφώνουν βιαστικά την ταμπέλα «υπερκινητικά» σε παιδιά που απλώς πλήττουν αφόρητα, βιδωμένα στα θρανία μιας στέρφας αίθουσας ενώ η ζωή κυλά έξω από το παράθυρο.
Ενήλικοι λένε στο παιδί που μετέτρεψε τα άδεια τάπερ σε φρούρια με τάφρους, δράκους και υπόγειες κρύπτες, «αυτά είναι για να βάζουμε μέσα φαγητό, τόσα παιχνίδια έχεις».
Όπως βέβαια είχε πει ο Όσκαρ Ουάιλντ, «ο καθένας μπορεί να έχει κοινή λογική, με την προϋπόθεση να μην διαθέτει καθόλου φαντασία». Γιατί κι οι ενήλικοι κάποτε ήμασταν παιδιά, και θυσιάσαμε τη φαντασία μας στον βωμό του «καλού παιδιού». Και τώρα με τη σειρά μας συχνά παγιδεύουμε τα παιδιά σε ένα είδος φυλακής όπου η επιτυχία ορίζεται από το πόσο καλά εμείς οι μεγάλοι μπορούμε να τα διαχειριστούμε.
Το συμπέρασμα όμως που βγαίνει από την ιστορία της ανθρωπότητας είναι ανελέητο: η ομορφιά διασώζεται και η πρόοδος διασφαλίζεται από εκείνα τα λιλιπούτεια ανθρωπάκια που διέφυγαν της θλιβερής αυτής «θεραπείας» στα Κρεβάτια του Προκρούστη.
Μια εβδομάδα μετά την επίσκεψη της μικρής, διάβαζα στους New York Times ότι σε μια start-up στην Καλιφόρνια πιστεύουν πως κάποια στιγμή θα μπορούν να διανέμουν προϊόντα αποθηκεύοντάς τα στο Διάστημα. Ο δημοσιογράφος περιγράφει δοκιμή με μηχανικό της εταιρείας να εκτοξεύει από την πόρτα αεροσκάφους που πετούσε στα 3.000 πόδια μια κάψουλα διαμέτρου 50 εκατ. σαν ιπτάμενο δίσκο, η οποία αφού έκανε μερικές τούμπες στον αέρα ήρθε στα ίσα της και προσγειώθηκε ομαλά όταν άνοιξε ένα αλεξίπτωτο. Το αλεξίπτωτο είναι απαραίτητο για την ομαλή παράδοση φορτίων στη Γη, καθώς η κάψουλα θα πρέπει να διέλθει την ατμόσφαιρα με ταχύτητα 25 φορές μεγαλύτερη από εκείνη του ήχου. Η start up κατασκευάζει τέτοιες κάψουλες για να φέρνει πίσω στον πλανήτη αγαθά που κυβερνήσεις και εταιρείες ενδεχομένως θα αποθηκεύουν στο μέλλον σε τροχιά.
Όπως έγραφε ο Μπόρμαν στον δισέγγονο του Βερν, «πίσω από κάθε αποφασιστικό βήμα στην ανθρώπινη ιστορία βρίσκεται ένα όνειρο». Και μάλλον κανείς δεν είπε σε αυτούς τους ανθρώπους όταν ήταν παιδιά: «Είσαι ανόητος; Courier από το Διάστημα;»
