Φανταστείτε να έρχεται η Πέμπτη, και να αποχαιρετας τους συναδέλφους στη δουλειά λέγοντας καλό Παρασκευοσαββατοκύριακο! Ουτοπία; Κι όμως η 4ήμερη εργασία φαίνεται να συζητείται όλο και περισσότερο καθώς πολλές χώρες έχουν διεξάγει έρευνες σχετικά με τα οφέλη της και τη βιωσιμότητα ενός τέτοιου εγχειρήματος.
Η οικονομική κρίση που ταλανίζει εδώ και περίπου 15 χρόνια τον κόσμο έχει δημιουργήσει ένα ανυπόφορο τοξικό περιβάλλον σε πολλούς εργασιακούς χώρους. Η συνεχής πίεση στους εργαζομένους να είναι κερδοφόροι, οι χαμηλοί μισθοί και οι ατελείωτες ώρες εργασίας συνθέτουν ένα ανθρωποφαγικό κοινωνικό πλαίσιο που απομυζεί την ενέργεια και την παραγωγικότητα του ανθρώπου.
Το “ζούμε για να δουλεύουμε” έχει γίνει πλέον τρόπος ζωής και πολλοί είναι εκείνοι που παλεύουν να βρουν λίγο ελεύθερο χρόνο να δουν φίλους, συγγενείς, να ασχοληθούν με τον εαυτό τους και να κάνουν κάτι άλλο πέρα από δουλειά και υποχρεώσεις.
Η καθημερινότητα αυτή φαίνεται συχνά αβίωτη, ειδικά για όσους είναι χαμηλόμισθοι και εργάζονται πολλές ώρες.
Μήπως όμως ήρθε ο καιρός αυτό να αλλάξει;
Η κοινωνία εξελίσσεται, και μαζί της εξελίσσεται και ο τρόπος που δουλεύουμε. Η πανδημία αποτελεί ένα πολύ ισχυρό παράδειγμα.
Μέχρι το Μάρτιο του 2020 κανείς δεν είχε φανταστεί ότι θα μπορούσε να εργάζεται από τον υπολογιστή του, στο σαλόνι του σπιτιού του. Να μην έχει να οδηγήσει μες την κίνηση, να πάρει λεωφορεία, τρένο και μετρό για να φτάσει στον εργασιακό του χώρο. Κι όμως, σε παγκόσμιο επίπεδο, όλες οι εταιρείες προσαρμόστηκαν και εφάρμοσαν το μοντέλο “δουλειά από το σπίτι”. Όπου βέβαια ήταν εφικτό.
Όσο η πανδημία εξασθενούσε οι εργαζόμενοι άρχισαν σιγά σιγά να επιστρέφουν στο γραφείο και τώρα, κατά πλειοψηφία εφαρμόζεται ένα υβριδικό μοντέλο, όπου κάποιες μέρες οι εργαζόμενοι είναι σπίτι και κάποιες άλλες πάνε στο γραφείο.
Και στο τέλος της ημέρας, παρά τις αντιδράσεις που έκαναν ορισμένα στελέχη επιχειρήσεων για τη κατάργηση της εργασίας από το σπίτι αποδείχτηκε ότι τελικά εξοικονομεί χρήματα στις εταιρείες.
Μειώνει τα γενικά έξοδα, ενισχύει την παραγωγικότητα και είναι κερδοφόρα. Και ό,τι είναι κερδοφόρο σε μια καπιταλιστική οικονομία ενισχύεται.
Ευτυχώς, η εργασία από το σπίτι έχει επίσης σημαντικά οφέλη για την κοινωνία, συμπεριλαμβανομένης της βελτίωσης του κλίματος με την περικοπή δισεκατομμυρίων χλμ από τις εβδομαδιαίες μετακινήσεις και την υποστήριξη των οικογενειών απελευθερώνοντας τον χρόνο των γονέων.
4ήμερη εργασία
Οι συζητήσεις γύρω από την τετραήμερη εργάσιμη εβδομάδα αναζωπυρώθηκαν για πρώτη φορά από την πανδημία COVID-19, με τους εργαζόμενους και τους εργοδότες να επανεξετάζουν τη σημασία της ευελιξίας και των παροχών στο χώρο εργασίας.
Η ιδέα είναι απλή – οι εργαζόμενοι θα εργάζονται 4 ημέρες την εβδομάδα, ενώ αμείβονταν τα ίδια και κερδίζοντας τα ίδια οφέλη, αλλά με τον ίδιο φόρτο εργασίας.
Υπάρχουν διάφορες μορφές εφαρμογής.
Αρχικά υπάρχει το μοντέλο που έχουν υιοθετήσει στο Βέλγιο, όπου οι 40 ώρες της εργάσιμης εβδομάδας κατανέμονται σε τέσσερις ημέρες αντί σε πέντε, που σημαίνει τέσσερις ημέρες των 10 εργασιακών ωρών. Και υπάρχει και η λογική του: το 100% της εργασίας στο 80% χρόνου για το 100% των αποδοχών.
Οι πολέμιοι της τετραήμερης εργασίας λένε ότι ενώ η πρακτική αυτή μπορεί να ωφελήσει ορισμένους εργαζόμενους, δεν είναι εφικτή για πολλούς, συμπεριλαμβανομένων των εργαζομένων σε βασικούς κλάδους όπως η παιδική φροντίδα και η υγειονομική περίθαλψη, που ήδη αντιμετωπίζουν εκτεταμένες ελλείψεις προσωπικού.
Υποστηρίζουν επίσης ότι μερικοί εργαζόμενοι θα προτιμούσαν να εργάζονται περισσότερο και να κερδίζουν περισσότερα. Και ορισμένοι σκεπτικιστές πιστεύουν ότι η παραγωγικότητα των εργαζομένων θα μειωνόταν τελικά εάν η 4ήμερη εργασία γινόταν μόνιμη.
Οι υποστηρικτές της πολιτικής τονίζουν ότι δεν υπάρχει ένα ενιαίο μέγεθος και ότι τα οφέλη της 4ήμερης εργασίας θα μπορούσαν να αντηχούν σε όλη την κοινωνία, μειώνοντας το κόστος της υγειονομικής περίθαλψης και μειώνοντας την ρύπανση του περιβάλλοντος από τις καθημερινές μετακινήσεις.
Οι ιδέες τους όμως αποκτούν ολοένα και μεγαλύτερη δημοτικότητα καθώς πολλές δοκιμές μεγάλης κλίμακας μικρότερων εβδομάδων εργασίας βρίσκονται σε εξέλιξη παγκοσμίως.
Δεκάδες εταιρείες στο ηνωμένο Βασίλειο συμμετείχαν στη μεγαλύτερη δοκιμή της 4ήμερης εργασίας στον κόσμο – και στην πλειοψηφία των προϊσταμένων και των εργαζομένων άρεσε τόσο πολύ που αποφάσισαν να διατηρήσουν τη συμφωνία. Στην πραγματικότητα, το 15%ό των εργαζομένων που συμμετείχαν είπαν ότι «κανένα χρηματικό ποσό» δε θα τους έπειθε να επιστρέψουν στην 5νθήμερη εργασία.
Σχεδόν 3.000 εργαζόμενοι συμμετείχαν στο πιλοτικό πρόγραμμα, το οποίο οργανώθηκε από την οργάνωση 4 Day Week Global, σε συνεργασία με την ερευνητική ομάδα Autonomy και ερευνητές στο Boston College και το University of Cambridge.
Οι εταιρείες που συμμετείχαν μπορούσαν να υιοθετήσουν διαφορετικές μεθόδους για να συντομεύσουν τις εβδομαδιαίες εργάσιμες των εργαζομένων τους – από το να τους δίνουν μια μέρα άδεια έως τη μείωση των εργάσιμων ημερών τους το χρόνο σε 32 ώρες την εβδομάδα κατά μέσο όρο – αλλά έπρεπε να διασφαλίσουν ότι οι εργαζόμενοι εξακολουθούσαν να λαμβάνουν 100% της αμοιβής τους.
Στα αποτελέσματα της πιλοτικής δοκιμής, οι εργαζόμενοι ανέφεραν διάφορα οφέλη που σχετίζονται με τον ύπνο, τα επίπεδα άγχους, την προσωπική τους ζωή και την ψυχική υγεία. Τα έσοδα των εταιρειών «παρέμειναν σε γενικές γραμμές τα ίδια» κατά τη διάρκεια της εξάμηνης δοκιμής, αλλά αυξήθηκαν κατά 35% κατά μέσο όρο σε σύγκριση με παρόμοια περίοδο των προηγούμενων ετών. Οι παραιτήσεις μειώθηκαν.
Όσοι συμμετείχαν ήταν λιγότερο πιθανό να αναφέρουν ότι ένιωθαν ότι δεν είχαν αρκετό χρόνο μέσα στην εβδομάδα για να φροντίσουν τα παιδιά, τα εγγόνια ή τους ηλικιωμένους στη ζωή τους. Ο χρόνος που αφιέρωναν οι άνδρες για τη φροντίδα των παιδιών αυξήθηκε κατά υπερδιπλάσιο από εκείνον των γυναικών, υποδεικνύοντας τις θετικές επιπτώσεις μιας μικρότερης εβδομάδας εργασίας στην ισότητα των φύλων
«Ξαφνικά, ένιωσα ότι όλη μου η ζωή είχε σχέση με τη δουλειά», λέει. Έφτασε «κοντά στο εργασιακό burnout» αναφέρει η Michelle, στέλεχος ΜΜΕ που πήρε μέρος στο πιλοτικό πρόγραμμα.
«Νιώθω ότι μπορώ να αναπνεύσω», είπε. «Αισθάνομαι ότι δεν μένω πισω διαρκώς με την οικογενειακή μου ζωή και να νιώθω ενοχές στριμώχνοντας όλες τις δουλειές και τα θελήματα μέσα σε δύο μέρες».
Η Βαλένθια της Ισπανίας μια πόλη με περίπου 800.000 κατοίκους, ακολούθησε επίσης το πιλοτικό πρόγραμμα της 4ήμερης εργασίας. Προγραμμάτισε τις δημόσιες αργίες της ώστε να πέσουν σε τέσσερις συνεχόμενες Δευτέρες, στο διάστημα από τις 10 Απριλίου μέχρι τις 7 Μαΐου φέτος. Το σχέδιο αυτό αφορούσε 360.000 εργαζόμενους.
Πολλοί από τους συμμετέχοντες επωφελήθηκαν από τα τριήμερα αυτά για να υιοθετήσουν πιο υγιεινές συνήθειες: έκαναν σπορ, ξεκουράστηκαν ή έφαγαν σπιτικό φαγητό, σύμφωνα με την ανεξάρτητη επιτροπή ειδικών σε θέματα υγείας και κοινωνικών επιστημών που αποτίμησε το πρόγραμμα.
Τα στοιχεία δείχνουν ότι βελτιώθηκε η υγεία των εργαζομένων, μειώθηκε το άγχος τους και δήλωναν λιγότερο κουρασμένοι και με καλύτερη διάθεση. Επειδή τις ημέρες αυτές περιοριζόταν και η κίνηση των αυτοκινήτων, βελτιώθηκε και η ποιότητα του αέρα αφού εκπέμπονταν λιγότεροι ρύποι.
Η αλλαγή σίγορα δεν είναι εύκολη
Ορισμένες εταιρείες θα χρειαστεί να επανεφεύρουν τον εαυτό τους. Αλλά όταν μία αλλαγή είναι θετική για την πλειοψηφία των επιχειρήσεων και των εργαζομένων τότε σίγουρα θα επικρατήσει.
Μην ξεχνάμε ότι η 5ήμερη εργασία πήρε αρκετά χρόνια και διαβουλεύσεις μέχρι να γίνει πραγματικότητα στην Ελλάδα. Η πενθήμερη εργάσιμη εβδομάδα καθιερώθηκε πρωταρχικά για τους εργαζομένους στη βιομηχανία το 1975, ενώ το μέτρο της πενθήμερης εργασίας (και των 40 ωρών εργασίας) επεκτάθηκε συνολικά στους εργαζομένους το 1984.
Η επίτευξη ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής θα πρέπει να είναι ο γενικότερος στόχος κάθε κοινωνίας καθώς μόνο με αυτόν τον τρόπο η παραγωγικότητα αυξάνεται ενώ παράλληλα η ψυχική υγεία, η ποιότητα ζωής και η προσωπική ευεξία των εργαζομένων βετλιώνεται.
Φανταστείτε να έρχεται η Πέμπτη, και να αποχαιρετας τους συναδέλφους στη δουλειά λέγοντας καλό Παρασκευοσαββατοκύριακο! Ουτοπία; Κι όμως η 4ήμερη εργασία φαίνεται να συζητείται όλο και περισσότερο καθώς πολλές χώρες έχουν διεξάγει έρευνες σχετικά με τα οφέλη της και τη βιωσιμότητα ενός τέτοιου εγχειρήματος.
Η οικονομική κρίση που ταλανίζει εδώ και περίπου 15 χρόνια τον κόσμο έχει δημιουργήσει ένα ανυπόφορο τοξικό περιβάλλον σε πολλούς εργασιακούς χώρους. Η συνεχής πίεση στους εργαζομένους να είναι κερδοφόροι, οι χαμηλοί μισθοί και οι ατελείωτες ώρες εργασίας συνθέτουν ένα ανθρωποφαγικό κοινωνικό πλαίσιο που απομυζεί την ενέργεια και την παραγωγικότητα του ανθρώπου.
Το “ζούμε για να δουλεύουμε” έχει γίνει πλέον τρόπος ζωής και πολλοί είναι εκείνοι που παλεύουν να βρουν λίγο ελεύθερο χρόνο να δουν φίλους, συγγενείς, να ασχοληθούν με τον εαυτό τους και να κάνουν κάτι άλλο πέρα από δουλειά και υποχρεώσεις.
Η καθημερινότητα αυτή φαίνεται συχνά αβίωτη, ειδικά για όσους είναι χαμηλόμισθοι και εργάζονται πολλές ώρες.
Μήπως όμως ήρθε ο καιρός αυτό να αλλάξει;
Η κοινωνία εξελίσσεται, και μαζί της εξελίσσεται και ο τρόπος που δουλεύουμε. Η πανδημία αποτελεί ένα πολύ ισχυρό παράδειγμα.
Μέχρι το Μάρτιο του 2020 κανείς δεν είχε φανταστεί ότι θα μπορούσε να εργάζεται από τον υπολογιστή του, στο σαλόνι του σπιτιού του. Να μην έχει να οδηγήσει μες την κίνηση, να πάρει λεωφορεία, τρένο και μετρό για να φτάσει στον εργασιακό του χώρο. Κι όμως, σε παγκόσμιο επίπεδο, όλες οι εταιρείες προσαρμόστηκαν και εφάρμοσαν το μοντέλο “δουλειά από το σπίτι”. Όπου βέβαια ήταν εφικτό.
Όσο η πανδημία εξασθενούσε οι εργαζόμενοι άρχισαν σιγά σιγά να επιστρέφουν στο γραφείο και τώρα, κατά πλειοψηφία εφαρμόζεται ένα υβριδικό μοντέλο, όπου κάποιες μέρες οι εργαζόμενοι είναι σπίτι και κάποιες άλλες πάνε στο γραφείο.
Και στο τέλος της ημέρας, παρά τις αντιδράσεις που έκαναν ορισμένα στελέχη επιχειρήσεων για τη κατάργηση της εργασίας από το σπίτι αποδείχτηκε ότι τελικά εξοικονομεί χρήματα στις εταιρείες.
Μειώνει τα γενικά έξοδα, ενισχύει την παραγωγικότητα και είναι κερδοφόρα. Και ό,τι είναι κερδοφόρο σε μια καπιταλιστική οικονομία ενισχύεται.
Ευτυχώς, η εργασία από το σπίτι έχει επίσης σημαντικά οφέλη για την κοινωνία, συμπεριλαμβανομένης της βελτίωσης του κλίματος με την περικοπή δισεκατομμυρίων χλμ από τις εβδομαδιαίες μετακινήσεις και την υποστήριξη των οικογενειών απελευθερώνοντας τον χρόνο των γονέων.
4ήμερη εργασία
Οι συζητήσεις γύρω από την τετραήμερη εργάσιμη εβδομάδα αναζωπυρώθηκαν για πρώτη φορά από την πανδημία COVID-19, με τους εργαζόμενους και τους εργοδότες να επανεξετάζουν τη σημασία της ευελιξίας και των παροχών στο χώρο εργασίας.
Η ιδέα είναι απλή – οι εργαζόμενοι θα εργάζονται 4 ημέρες την εβδομάδα, ενώ αμείβονταν τα ίδια και κερδίζοντας τα ίδια οφέλη, αλλά με τον ίδιο φόρτο εργασίας.
Υπάρχουν διάφορες μορφές εφαρμογής.
Αρχικά υπάρχει το μοντέλο που έχουν υιοθετήσει στο Βέλγιο, όπου οι 40 ώρες της εργάσιμης εβδομάδας κατανέμονται σε τέσσερις ημέρες αντί σε πέντε, που σημαίνει τέσσερις ημέρες των 10 εργασιακών ωρών. Και υπάρχει και η λογική του: το 100% της εργασίας στο 80% χρόνου για το 100% των αποδοχών.
Οι πολέμιοι της τετραήμερης εργασίας λένε ότι ενώ η πρακτική αυτή μπορεί να ωφελήσει ορισμένους εργαζόμενους, δεν είναι εφικτή για πολλούς, συμπεριλαμβανομένων των εργαζομένων σε βασικούς κλάδους όπως η παιδική φροντίδα και η υγειονομική περίθαλψη, που ήδη αντιμετωπίζουν εκτεταμένες ελλείψεις προσωπικού.
Υποστηρίζουν επίσης ότι μερικοί εργαζόμενοι θα προτιμούσαν να εργάζονται περισσότερο και να κερδίζουν περισσότερα. Και ορισμένοι σκεπτικιστές πιστεύουν ότι η παραγωγικότητα των εργαζομένων θα μειωνόταν τελικά εάν η 4ήμερη εργασία γινόταν μόνιμη.
Οι υποστηρικτές της πολιτικής τονίζουν ότι δεν υπάρχει ένα ενιαίο μέγεθος και ότι τα οφέλη της 4ήμερης εργασίας θα μπορούσαν να αντηχούν σε όλη την κοινωνία, μειώνοντας το κόστος της υγειονομικής περίθαλψης και μειώνοντας την ρύπανση του περιβάλλοντος από τις καθημερινές μετακινήσεις.
Οι ιδέες τους όμως αποκτούν ολοένα και μεγαλύτερη δημοτικότητα καθώς πολλές δοκιμές μεγάλης κλίμακας μικρότερων εβδομάδων εργασίας βρίσκονται σε εξέλιξη παγκοσμίως.
Δεκάδες εταιρείες στο ηνωμένο Βασίλειο συμμετείχαν στη μεγαλύτερη δοκιμή της 4ήμερης εργασίας στον κόσμο – και στην πλειοψηφία των προϊσταμένων και των εργαζομένων άρεσε τόσο πολύ που αποφάσισαν να διατηρήσουν τη συμφωνία. Στην πραγματικότητα, το 15%ό των εργαζομένων που συμμετείχαν είπαν ότι «κανένα χρηματικό ποσό» δε θα τους έπειθε να επιστρέψουν στην 5νθήμερη εργασία.
Σχεδόν 3.000 εργαζόμενοι συμμετείχαν στο πιλοτικό πρόγραμμα, το οποίο οργανώθηκε από την οργάνωση 4 Day Week Global, σε συνεργασία με την ερευνητική ομάδα Autonomy και ερευνητές στο Boston College και το University of Cambridge.
Οι εταιρείες που συμμετείχαν μπορούσαν να υιοθετήσουν διαφορετικές μεθόδους για να συντομεύσουν τις εβδομαδιαίες εργάσιμες των εργαζομένων τους – από το να τους δίνουν μια μέρα άδεια έως τη μείωση των εργάσιμων ημερών τους το χρόνο σε 32 ώρες την εβδομάδα κατά μέσο όρο – αλλά έπρεπε να διασφαλίσουν ότι οι εργαζόμενοι εξακολουθούσαν να λαμβάνουν 100% της αμοιβής τους.
Στα αποτελέσματα της πιλοτικής δοκιμής, οι εργαζόμενοι ανέφεραν διάφορα οφέλη που σχετίζονται με τον ύπνο, τα επίπεδα άγχους, την προσωπική τους ζωή και την ψυχική υγεία. Τα έσοδα των εταιρειών «παρέμειναν σε γενικές γραμμές τα ίδια» κατά τη διάρκεια της εξάμηνης δοκιμής, αλλά αυξήθηκαν κατά 35% κατά μέσο όρο σε σύγκριση με παρόμοια περίοδο των προηγούμενων ετών. Οι παραιτήσεις μειώθηκαν.
Όσοι συμμετείχαν ήταν λιγότερο πιθανό να αναφέρουν ότι ένιωθαν ότι δεν είχαν αρκετό χρόνο μέσα στην εβδομάδα για να φροντίσουν τα παιδιά, τα εγγόνια ή τους ηλικιωμένους στη ζωή τους. Ο χρόνος που αφιέρωναν οι άνδρες για τη φροντίδα των παιδιών αυξήθηκε κατά υπερδιπλάσιο από εκείνον των γυναικών, υποδεικνύοντας τις θετικές επιπτώσεις μιας μικρότερης εβδομάδας εργασίας στην ισότητα των φύλων
«Ξαφνικά, ένιωσα ότι όλη μου η ζωή είχε σχέση με τη δουλειά», λέει. Έφτασε «κοντά στο εργασιακό burnout» αναφέρει η Michelle, στέλεχος ΜΜΕ που πήρε μέρος στο πιλοτικό πρόγραμμα.
«Νιώθω ότι μπορώ να αναπνεύσω», είπε. «Αισθάνομαι ότι δεν μένω πισω διαρκώς με την οικογενειακή μου ζωή και να νιώθω ενοχές στριμώχνοντας όλες τις δουλειές και τα θελήματα μέσα σε δύο μέρες».
Η Βαλένθια της Ισπανίας μια πόλη με περίπου 800.000 κατοίκους, ακολούθησε επίσης το πιλοτικό πρόγραμμα της 4ήμερης εργασίας. Προγραμμάτισε τις δημόσιες αργίες της ώστε να πέσουν σε τέσσερις συνεχόμενες Δευτέρες, στο διάστημα από τις 10 Απριλίου μέχρι τις 7 Μαΐου φέτος. Το σχέδιο αυτό αφορούσε 360.000 εργαζόμενους.
Πολλοί από τους συμμετέχοντες επωφελήθηκαν από τα τριήμερα αυτά για να υιοθετήσουν πιο υγιεινές συνήθειες: έκαναν σπορ, ξεκουράστηκαν ή έφαγαν σπιτικό φαγητό, σύμφωνα με την ανεξάρτητη επιτροπή ειδικών σε θέματα υγείας και κοινωνικών επιστημών που αποτίμησε το πρόγραμμα.
Τα στοιχεία δείχνουν ότι βελτιώθηκε η υγεία των εργαζομένων, μειώθηκε το άγχος τους και δήλωναν λιγότερο κουρασμένοι και με καλύτερη διάθεση. Επειδή τις ημέρες αυτές περιοριζόταν και η κίνηση των αυτοκινήτων, βελτιώθηκε και η ποιότητα του αέρα αφού εκπέμπονταν λιγότεροι ρύποι.
Η αλλαγή σίγορα δεν είναι εύκολη
Ορισμένες εταιρείες θα χρειαστεί να επανεφεύρουν τον εαυτό τους. Αλλά όταν μία αλλαγή είναι θετική για την πλειοψηφία των επιχειρήσεων και των εργαζομένων τότε σίγουρα θα επικρατήσει.
Μην ξεχνάμε ότι η 5ήμερη εργασία πήρε αρκετά χρόνια και διαβουλεύσεις μέχρι να γίνει πραγματικότητα στην Ελλάδα. Η πενθήμερη εργάσιμη εβδομάδα καθιερώθηκε πρωταρχικά για τους εργαζομένους στη βιομηχανία το 1975, ενώ το μέτρο της πενθήμερης εργασίας (και των 40 ωρών εργασίας) επεκτάθηκε συνολικά στους εργαζομένους το 1984.
Η επίτευξη ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής θα πρέπει να είναι ο γενικότερος στόχος κάθε κοινωνίας καθώς μόνο με αυτόν τον τρόπο η παραγωγικότητα αυξάνεται ενώ παράλληλα η ψυχική υγεία, η ποιότητα ζωής και η προσωπική ευεξία των εργαζομένων βετλιώνεται.
