Φανταστείτε ότι σας έχει μολύνει ένα παράσιτο που έχει την ανάγκη να κάνετε σεξ με κάποιον ώστε να μετακινηθεί σε νέο ξενιστή. Σίγουρα είναι προς το συμφέρον του να σας βοηθήσει να γίνετε πιο ελκυστικοί και άρα πιο… άτακτοι για να ζευγαρώσετε.

Μπορεί όλ’ αυτά να ακούγονται σαν σενάριο επιστημονικής φαντασίας, ωστόσο μια ασυνήθιστη νέα έρευνα καταδεικνύει ότι μάλλον συμβαίνουν στην πραγματικότητα και μάλιστα με ένα από τα πιο κοινά παράσιτα στον κόσμο, το τοξόπλασμα (Toxoplasma gondii), το οποίο φαίνεται ότι χειραγωγεί την εμφάνιση του ανθρώπινου ξενιστή του ώστε να καταστεί πιο ελκυστική σεξουαλικά.

Ο Javier Borráz-León του Πανεπιστημίου του Τουρκού στη Φινλανδία δηλώνει εδώ και καιρό μαγεμένος με το πώς τα παράσιτα επηρεάζουν τη συμπεριφορά του ξενιστή τους προκειμένου να μεταπηδήσουν σε άλλον. Συγκεκριμένα το T.gondii έχει γίνει αντικείμενο ευρείας έρευνας στο παρελθόν, με τους επιστήμονες να ανακαλύπτουν ότι το παράσιτο μπορεί για παράδειγμα να αναγκάσει ένα ζώο ξενιστή να ελκύεται από τη μυρωδιά των ούρων από γάτες αρπακτικά. Αυτό οδηγεί τον ξενιστή σε επικίνδυνες συμπεριφορές και αυξάνει την πιθανότητα αυτός να φαγωθεί από μια γάτα αρπακτικό, πράγμα που θα επιτρέψει στο παράσιτο να φτάσει στον βέλτιστο ξενιστή του.

«Γνωρίζουμε πολύ καλά ότι το Toxoplasma gondii χρειάζεται να φτάσει στον τελικό ξενιστή του -συνήθως μια οικόσιτη γάτα ή κάποιο άλλο μέλος της οικογένειας των αιλουροειδών- για να αναπαραχθεί σεξουαλικά» εξηγεί ο Borráz-León μιλώντας στον τεχνολογικό και επιστημονικό ιστότοπο New Atlas.

«Και ένας αποτελεσματικός τρόπος για να το κάνει αυτό θα ήταν να χειριστεί τη συμπεριφορά του ξενιστή -κάτι που έχει περιγραφεί ως το ‘’φαινόμενο της θανατηφόρου έλξης’’, στο πλαίσιο του οποίου η μόλυνση από τοξόπλασμα μπλοκάρει την έμφυτη ροπή των αρουραίων να αποστρέφονται τα ούρα της γάτας. Αυτό αυξάνει την πιθανότητα η γάτα να φάει τον μολυσμένο αρουραίο. Παρόμοια αποτελέσματα έχουν παρατηρηθεί και σε μολυσμένους χιμπατζήδες, ύαινες και ανθρώπους» επισημαίνει ο ειδικός.

Κατά τον ίδιο φυσικό τρόπο με τον οποίο τα παράσιτα μπορούν να επηρεάσουν τη συμπεριφορά του ξενιστή τους, τα ζώα τείνουν να αποφεύγουν το ζευγάρωμα με άλλα ζώα που φαίνονται ασθενικά. Ένας ερευνητής το ονόμασε αυτό «υπόθεση δείκτη μετάδοσης», υποδηλώνοντας ότι είναι στη φύση των θηλυκών να αποφεύγουν το ζευγάρωμα με αρσενικά που έχουν μολυνθεί από παράσιτα για να αποφύγουν τη μόλυνση των μελλοντικών απογόνων τους.

Έτσι, για να παρακάμψουν αυτό το φυσικό εμπόδιο, ορισμένα παράσιτα πιθανώς έχουν αναπτύξει αντιστρατηγικές για να χειραγωγήσουν την εμφάνιση του ξενιστή τους. Αυτό μπορεί να είναι κάτι εξαιρετικά απλό, όπως η ικανότητά τους να ζουν μέσα στον ξενιστή ασυμπτωματικά, αποφεύγοντας δηλαδή να οδηγήσουν σε οποιοδήποτε ορατό χαρακτηριστικό μιας παρασιτικής μόλυνσης. Όμως μια συναρπαστική μελέτη του 2011 πήγε αυτή την υπόθεση ένα βήμα παραπέρα υποδεικνύοντας ότι η μόλυνση αρσενικών αρουραίων με T.gondii ενίσχυσε με χειροπιαστό τρόπο ελκυστικότητά τους στους θηλυκούς αρουραίους.

«(Είναι) εύλογο να υποθέσουμε ότι το Toxoplasma gondii προκαλεί κάποιες φαινοτυπικές αλλαγές για να αυξήσει την ελκυστικότητα του ξενιστή του, κάτι που την ίδια ώρα θα αύξανε τα οφέλη που διευκολύνουν τη μετάδοση του παρασίτου» σχολίασε ο Borráz-León. «Στην πραγματικότητα ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι οι αρσενικοί αρουραίοι που έχουν μολυνθεί με Toxoplasma gondii στο πλαίσιο πειράματος, εμφανίζουν αλλαγές στα επίπεδα της τεστοστερόνης τους και προτιμώνται ως σεξουαλικοί σύντροφοι από μη μολυσμένα θηλυκά, γεγονός που υποστηρίζει την εξελικτική ερμηνεία που δώσαμε στα αποτελέσματα της έρευνας».

Από εκεί και πέρα ο Borráz-León έμεινε με ένα σημαντικό ερώτημα: Εάν αυτό το παράσιτο χειρίζεται φυσιολογικά χαρακτηριστικά και συμπεριφορές τρωκτικών ξενιστών για να ολοκληρώσει τον κύκλο της ζωής του, θα μπορούσε να κάνει κάτι παρόμοιο σε ανθρώπους ξενιστές;

Με την πρώτη ματιά η υπόθεση αυτή εξεζητημένη. Ωστόσο ο Borráz-León επικαλείται ένα καθόλου ευκαταφρόνητο σύνολο στοιχείων που υπαινίσσονται πως οι μολύνσεις από T.gondii στους ανθρώπους φαίνεται να επηρεάζουν πράγματα ορισμένα χαρακτηριστικά. Αρκετές μελέτες έχουν καταδείξει πως οι λοιμώξεις αυτές στους άνδρες συσχετίζονται με υψηλότερα επίπεδα τεστοστερόνης σε σύγκριση με τους μη μολυσμένους άνδρες.

Μια πιο πρόσφατη μελέτη διαπίστωσε ότι τα άτομα που είχαν μολυνθεί με T.gondii είναι πιο πιθανό να εμπλακούν σε επικίνδυνη επιχειρηματική συμπεριφορά. Φαίνεται ότι τα άτομα που φιλοξενούσαν το παράσιτο είχαν πιο περιoρισμένο «φόβο αποτυχίας» αναφορικά με τολμηρά νέα εγχειρήματα. Παρότι φυσικά δεν είναι ωφέλιμο για ένα παράσιτο να βοηθά τους ανθρώπους στις οικονομικές τους επιδιώξεις, αν το παράσιτο μπορεί να επηρεάσει τον ξενιστή του ώστε ο δεύτερος να μην αποφεύγει συμπεριφορές που ενέχουν ρίσκο, θα μπορούσε επίσης να τον οδηγήσει και σε σεξουαλικά πιο επικίνδυνες συμπεριφορές -κάτι σίγουρα χρήσιμο για ένα παράσιτο που μόλις συνειδητοποίησε ότι μπορεί να μετακομίσει σε νέους ξενιστές μέσω της σεξουαλικής δραστηριότητας.

Το πρώτο στάδιο της νέας μελέτης διερεύνησε έναν μεγάλο αριθμό διαφορών στη φυσιολογία και τη συμπεριφορά μολυσμένων και μη μολυσμένων ατόμων. Αυτό περιελάμβανε τον βαθμό ελκυστικότητας, τους αριθμούς σεξουαλικών συντρόφων, τη συμμετρία του προσώπου και τον δείκτη μάζας σώματος των συμμετεχόντων όπως τα κατέγραψαν οι ίδιοι.

«Στο πρώτο στάδιο της μελέτης διαπιστώσαμε ότι οι άνδρες που είχαν μολυνθεί από τοξόπλασμα είχαν μεγαλύτερη συμμετρία προσώπου από τους μη μολυσμένους, ενώ οι γυναίκες που είχαν μολυνθεί είχαν χαμηλότερο δείκτη μάζας σώματος και χαμηλότερη μάζα σώματος» επισήμανε ο Borráz-León. «Οι γυναίκες που είχαν μολυνθεί από τοξόπλασμα είχαν επίσης μια τάση για μεγαλύτερη συμμετρία προσώπου, υψηλότερη αυτοαντίληψη της ελκυστικότητάς τους και μεγαλύτερο αριθμό προηγούμενων σεξουαλικών συντρόφων σε σχέση με τις μη μολυσμένες» συμπλήρωσε.

Ένα από τα πιο αναπάντεχα ευρήματα για τον Borráz-León ήταν ότι το παράσιτο επέφερε περισσότερες διαφορές στα φαινοτυπικά χαρακτηριστικά των γυναικών απ’ ότι των ανδρών. Αυτό ήταν απροσδόκητο για τον λόγο ότι η πλειοψηφία των παλαιότερων ερευνών είχε καταδείξει περισσότερες διαφορές στις ορμόνες και τη συμπεριφορά των ανδρών.

Κατά το δεύτερο μέρος της μελέτης στρατολογήθηκαν περίπου 200 άτομα που εξέτασαν μια σειρά φωτογραφιών μολυσμένων και μη μολυσμένων ατόμων, προκειμένου να αξιολογήσουν την ελκυστικότητα και την φαινομενική υγεία τους. Ανεξάρτητα από το φύλο, οι συμμετέχοντες με παρασιτικές μολύνσεις από T.gondii βαθμολογήθηκαν σταθερά ως πιο υγιείς και πιο ελκυστικοί από τα μη μολυσμένα άτομα.

Αν έχετε καταφέρει να διαβάσετε μέχρι εδώ σίγουρα έχετε πολλές απορίες, όπως για παράδειγμα πώς θα μπορούσε πραγματικά ένα παράσιτο να κάνει ένα άτομο πιο ελκυστικό; Το «πώς» είναι ένα ιδιαίτερα δύσκολο ερώτημα για τον Borráz-León, αφού η έρευνα είναι αρκετά περιορισμένη αναφορικά με τους τρόπους με τους οποίους τα παράσιτα μπορούν να χειραγωγήσουν τη φυσιολογία του ξενιστή τους.

«Στοιχεία που έχουν προκύψει από πειράματα σε τρωκτικά έχουν δείξει ότι αυτές οι επιδράσεις μπορεί να προκαλούνται από νευροδιαβιβαστές του εγκεφάλου, αλλά και από την επίδραση στον εγκέφαλο ορμονών που έχουν να κάνουν με το σεξ και με το στρες» εξήγησε ο Borráz-León. «Για παράδειγμα, έχει αποδειχθεί ότι το Toxoplasma gondii μπορεί να ενισχύσει άμεσα τη σεροτονινεργική και ντοπαμινεργική δραστηριότητα του εγκεφάλου στους ξενιστές του μέσω αλλαγών στη γονιδιακή έκφραση. Επιπλέον υπάρχουν στοιχεία που υποδηλώνουν ότι αυτό το παράσιτο μπορεί να ενισχύσει την έκφραση RNA του υποδοχέα της ωχρινοτρόπου ορμόνης, ο οποίος ρυθμίζει τη σύνθεση της τεστοστερόνης. Ως εκ τούτου, μπορεί να υποστηριχθεί ότι οι συμπεριφορικές και φυσιολογικές αλλαγές που παρατηρούνται σε οργανισμούς μολυσμένους από τοξόπλασμα -συμπεριλαμβανομένων και ανθρώπινων- θα μπορούσαν να συνδεθούν με τις επιδράσεις αυτού του παρασίτου στην αρχιτεκτονική του εγκεφάλου, καθώς και στη σύνθεση και ρύθμιση των νευροδιαβιβαστών και των στεροειδών ορμονών».

Όλα αυτά βέβαια συνιστούν εικασίες αυτή τη στιγμή. Όμως, πέραν από οποιαδήποτε εξήγηση για το πώς αυτά τα παράσιτα θα μπορούσαν να αλλάξουν την εμφάνισή μας βρίσκεται ένα ακόμη μεγαλύτερο ερώτημα γύρω από το τι μας κάνει θεμελιωδώς ελκυστικούς για έναν σύντροφο. Η φυσική ελκυστικότητα στους ανθρώπους επηρεάζεται αναμφισβήτητα σε μεγάλο βαθμό από πολιτισμικούς παράγοντες, επομένως από μια πλευρά φαίνεται παρανοϊκό ακόμα και το να εξετάζουμε την πιθανότητα ένα παράσιτο να μπορεί να αλλάξει τα φυσιολογικά χαρακτηριστικά ενός ανθρώπινου ξενιστή.

Ο Borráz-León γοητεύεται τόσο από το ερώτημα αυτό, όσο και από τις επιπτώσεις των όσων υπαινίσσονται τα αποτελέσματά της έρευνάς του. Έχει άραγε αυτό το παράσινο κατευθύνει κάποια υποτιθέμενα «καθολικά» χαρακτηριστικά της ανθρώπινης ελκυστικότητας;

«Αυτή είναι μια πολύ καλή ερώτηση!» απαντά ο ίδιος. «Αν και οι προτιμήσεις σε συντρόφους μπορεί να κυμαίνονται ανάλογα με τις μεταβολές στις κοινωνικοοικολογικές συνθήκες, υπάρχουν στοιχεία που υποδηλώνουν ότι ορισμένα φαινοτυπικά χαρακτηριστικά είναι “καθολικά” ελκυστικά, όπως είναι η συμμετρία του προσώπου που ουσιαστικά ήταν μεγαλύτερη για τα άτομα που είχαν μολυνθεί από τοξόπλασμα. Επιπλέον, το γεγονός ότι τα άτομα που μολύνθηκαν από τοξόπλασμα βαθμολογήθηκαν στη μελέτη μας ως πιο ελκυστικά και πιο υγιή από άτομα από διαφορετικές χώρες (Φινλανδία, Αγγλία, Γαλλία και Μεξικό) υποστηρίζει την υπόθεση ότι ορισμένες από τις αλλαγές που προκαλούνται από αυτό το παράσιτο μπορεί να θεωρηθεί πως οδηγούν σε ‘’καθολική’’ ελκυστικότητα» τονίζει.

Τα νέα αυτά ευρήματα είναι μόνο η αρχή για τον Borráz-León. Ο ειδικός ήδη σχεδιάζει αρκετές καινούριες έρευνες για συγκεκριμένα φυσιολογικά χαρακτηριστικά που σχετίζομαι με μολύνσεις από T.gondii. Πώς μπορεί να επηρεάσει τους νευροδιαβιβαστές και τις ορμόνες; Και μπορεί το παράσιτο να αλλάξει στην ουσία τους τις ανθρώπινες σεξουαλικές συμπεριφορές;

Υπολογίζεται ότι ο μισός παγκόσμιος πληθυσμός έχει μολυνθεί από T.gondii. Έτσι βάσει των πιθανοτήτων κάποιοι από εσάς που διαβάζετε αυτό το άρθρο αυτή τη στιγμή εν αγνοία σας φιλοξενείτε το παράσιτο και ίσως αυτό επηρεάζει τη συμπεριφορά σας με τρόπους ανεπαίσθητους που δεν θα μπορούσατε να παρατηρήσετε ποτέ. Μπορεί ένα παράσιτο να σας κάνει να φαίνεστε πιο ελκυστικός στους άλλους; Ίσως σας ωθεί να εμπλακείτε σε ελαφρώς πιο επικίνδυνη συμπεριφορά. Ή υπάρχει πάντα η πιθανότητα για όλα αυτά να ευθύνεστε εσείς και μονάχα εσείς.

Η επιστημονική δημοσίευση έγινε στο περιοδικό PeerJ.