Μια πραγματικά εντυπωσιακή ανακάλυψη των τελευταίων δεκαετιών υποστηρίζει ότι τα φυτά διαθέτουν νευρικό σύστημα όπως ακριβώς και τα ζώα, και χρησιμοποιούν ορισμένες από τις ίδιες χημικές ενώσεις για να επικοινωνήσουν μεταξύ τους. Χρησιμοποιούν Ν-οξείδιο τριμεθυλαμίνης (ΤΜΑΟ) για την ανακούφιση από το στρες και το γλουταμικό για την επιτάχυνση της επικοινωνίας.
Ο βιολόγος Peter Rogers επεσήμανε πρόσφατα ότι οι ομοιότητες αυτές μπορεί να ρίξουν λίγο φως σε θέματα που αφορούν τη διαδικασία της νάρκωσης. Παραδόξως, υπάρχει η δυνατότητα της νάρκωσης ενός φυτού. Το φυτό Μιμόζα «μη μου άπτου» (Mimosa pudica) το απέδειξε αυτό:
«Τριάντα χρόνια μετά το πρώτο χειρουργείο νάρκωσης, ο Claude Bernard, ένας Γάλλος φυσιολόγος, απέδειξε ότι το Μιμόζα «μη μου άπτου», το οποίο διπλώνεται ντροπαλά όταν το αγγίζεις, δεν ανταποκρινόταν στο άγγιγμα μετά από έκθεση σε αιθέρα, ένα ευρέως χρησιμοποιούμενο αναισθητικό. Το φυτό διπλώνεται επίσης τη νύχτα, αλλά η κίνηση αυτή δεν επηρεάστηκε από τη νάρκωση. Ο Bernard κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η νάρκωση δεν αναστέλλει την ικανότητα κίνησης, αλλά αναστέλλει την ικανότητα του φυτού να αντιλαμβάνεται το περιβάλλον του. Δηλαδή, ότι η νάρκωση εμποδίζει τη συνείδηση».
Το 2017, η νάρκωση δοκιμάστηκε ξανά σε ένα φυτό, αυτή τη φορά στο σαρκοφάγο φυτό Διωναία Μυγοπαγίδα (Venus Flytrap – Dionaea muscipula):
Σύμφωνα με τον -ειδικό στη φυσιολογία των φυτών- Rainer Hedrich, οι Διωναίες Μυγοπαγίδες θυμούνται όταν τις αγγίζουν. Όταν το θήραμα προσγειώνεται στην παγίδα του φυτού, ακουμπά σε μια αισθητήρια τρίχα. Η τρίχα πυροδοτεί έναν ηλεκτρικό παλμό και απελευθερώνει ένα κύμα μορίων σήματος σε όλη την παγίδα. Μετά από δύο παλμούς, η παγίδα κλείνει και φυλακίζει το ζώο-θήραμα. Μετά από πέντε παλμούς, το φυτό παράγει πεπτικά ένζυμα. Επειδή η νάρκωση διαταράσσει τη μνήμη στα ζώα, ο Hedrich υπέθεσε ότι θα εμπόδιζε το φυτό να θυμάται κάθε ερέθισμα.
Για να το ελέγξει αυτό, ο Hedrich εξέτασε αν οι ναρκωμένες μυγοπαγίδες εξακολουθούν να απελευθερώνουν σηματοδοτικά μόρια. Διαπίστωσε ότι οι αισθητήριες τρίχες εξακολουθούσαν να απελευθερώνουν σηματοδοτικά μόρια όταν διεγείρονταν, αλλά το σήμα δεν εξαπλωνόταν σε όλη την παγίδα. Αυτό συμβαίνει παρόμοια σε ένα ζώο, όταν οι τοπικοί αισθητήρες που ανιχνεύουν τον πόνο απελευθερώνουν τοπικά σήματα πόνου, αλλά τα σήματα αυτά δεν φτάνουν ποτέ στον εγκέφαλο.
Η αντίδραση της μυγοπαγίδας στη νάρκωση υποδηλώνει ότι παρόμοια με τα ζώα, η νάρκωση επηρεάζει το φυτό σε κυτταρικό και οργανικό επίπεδο. Και αυτό το καθιστά ιδανικό παράδειγμα για τη μελέτη ζητημάτων που σχετίζονται με τη νάρκωση, αλλά και τη συνείδηση.
Επειδή λοιπόν η «συνείδηση» πάει λίγο μακριά, καλύτερα να ξεκαθαρίσουμε τι εννοούμε με αυτό. Με τα φυτά, όπως και με, ας πούμε, τα σκουλήκια, θα μπορούσε να υπάρχει ένα εκτεταμένο δίκτυο επικοινωνιών χωρίς καμία πραγματική συνείδηση με την έννοια ενός «εγώ» εκεί μέσα. Το αποτέλεσμα θα ήταν περίπου παρόμοιο με ένα «έξυπνο» σπίτι, αν και πολύ πιο πολύπλοκο. Δηλαδή, η επικοινωνία θα είναι εξαιρετικά ευαίσθητη και εκτεταμένη, ανεξάρτητα από το αν κάποιος είναι «σπίτι» ή όχι.
Πώς τα φυτά επικοινωνούν μεταξύ τους
Παρόλα αυτά, ο τρόπος που τα φυτά επικοινωνούν μεταξύ τους είναι πολύ ενδιαφέρον. Για παράδειγμα, ένας ερευνητής μας λέει ότι τα φυτά μπορούν να χρησιμοποιούν RNA για να «μιλήσουν» με τους γείτονές τους, επηρεάζοντας τη γονιδιακή τους έκφραση. Αυτό ήταν ένα αρκετά απροσδόκητο εύρημα:
Γιατί ένα φυτό επηρεάζει την έκφραση των γονιδίων ενός άλλου φυτού; Μια πιθανότητα, υποστηρίζει ο Perata, είναι ότι «η ανταλλαγή πληροφοριών μέσω της ανταλλαγής RNA θα επέτρεπε στα φυτά που βιώνουν στρες να προειδοποιούν τα κοντινά φυτά, που δεν έχουν ακόμη επηρεαστεί από το στρες αυτό». Ο ανταγωνισμός θα μπορούσε να είναι μια άλλη εξήγηση, γράφει- για παράδειγμα, αν ένα φυτό που απελευθερώνει miRNAs «θα μπορούσε να αναστείλει φυσιολογικές λειτουργίες σε ένα κοντινό φυτό», αποκτώντας έτσι ένα «ανταγωνιστικό πλεονέκτημα ως προς τη χρήση των πόρων».
Υπάρχει επίσης εκτεταμένη επικοινωνία μεταξύ των φυτών μέσω δικτύων μυκήτων:
Οι απλές αντιδράσεις στα δεδομένα της φύσης βοηθούν το φυτό στη διαδικασία της μάθησης– για παράδειγμα, η αντίδραση στη θέση του ήλιου (ηλιοτροπισμός), η αντίδραση στις πρόσφατες αλλαγές της θερμοκρασίας (εαρινοποίηση), η απώλεια ή η ενίσχυση μιας αντίδρασης σε ένα ερέθισμα (εξοικείωση/αποσύνδεση) και η συσχέτιση ενός ερεθίσματος με ένα άλλο (συσχετιστική μάθηση). Ναι, αυτά τα δύο τελευταία στοιχεία μελετώνται επίσης στην ψυχολογία των ζώων και του ανθρώπου.
Σχετικά με τη μνήμη, η φιλόσοφος Laura Ruggles μας προσφέρει ένα παράδειγμα:
«Κατά τη διάρκεια της ημέρας, η μολόχα χρησιμοποιεί τον κινητικό ιστό στη βάση των μίσχων της για να στρέψει τα φύλλα της προς τον ήλιο, μια διαδικασία που ελέγχεται από τις μεταβολές της πίεσης του νερού στο εσωτερικό του φυτού. Το μέγεθος και η κατεύθυνση του ηλιακού φωτός κωδικοποιείται στον φωτοευαίσθητο ιστό της και στη συνέχεια απλώνεται στη στις φλέβες των φλεβών των φύλλων της και αποθηκεύεται κατά τη διάρκεια της νύχτας. Το φυτό επίσης εντοπίζει πληροφορίες σχετικά με τον κύκλο της ημέρας και της νύχτας μέσω των εσωτερικών κιρκαδιανών ρολογιών που διαθέτει, τα οποία είναι ευαίσθητα σε περιβαλλοντικές ενδείξεις που σηματοδοτούν την αυγή και το σούρουπο.
Κατά τη διάρκεια της νύχτας, χρησιμοποιώντας πληροφορίες από όλες αυτές τις πηγές, η μολόχα μπορεί να προβλέψει πού και πότε θα ανατείλει ο ήλιος την επόμενη ημέρα. Μπορεί να μην αντιλαμβάνεται έννοιες όπως «ήλιος» ή «ανατολή», αλλά αποθηκεύει πληροφορίες σχετικά με το διάνυσμα του φωτός και τους κύκλους ημέρας/νύχτας που της επιτρέπουν να αναπροσανατολίζει τα φύλλα της πριν από την αυγή έτσι ώστε οι επιφάνειές τους να είναι στραμμένες προς τον ήλιο όταν αυτός ανεβεί στον ουρανό. Αυτό της επιτρέπει επίσης να μάθει εκ νέου μια καινούργια θέση όταν οι φυσιολόγοι μετακινούν το «κεφάλι» της, αλλάζοντας την κατεύθυνση της πηγής φωτός. Όταν τα φυτά κλείνονται στο σκοτάδι, ο μηχανισμός πρόβλεψης που διαθέτουν, εξακολουθεί να λειτουργεί σε απενεργοποιημένη κατάσταση για μερικές ημέρες. Όπως και άλλες στρατηγικές αναζήτησης τροφής, πρόκειται για τη βελτιστοποίηση των διαθέσιμων πόρων -στην προκειμένη περίπτωση, του ηλιακού φωτός».
Παρόλο που ένα φυτό δεν «σκέφτεται», διαθέτει ένα αποτελεσματικό υποκατάστατο της σκέψης με τη μορφή μιας αλυσιδωτής χημικής επικοινωνίας. Αυτό αποδεικνύει ότι η φύση είναι πολύ πιο πλούσια σε πληροφορίες απ’ ό,τι υποθέταμε.
Μια πραγματικά εντυπωσιακή ανακάλυψη των τελευταίων δεκαετιών υποστηρίζει ότι τα φυτά διαθέτουν νευρικό σύστημα όπως ακριβώς και τα ζώα, και χρησιμοποιούν ορισμένες από τις ίδιες χημικές ενώσεις για να επικοινωνήσουν μεταξύ τους. Χρησιμοποιούν Ν-οξείδιο τριμεθυλαμίνης (ΤΜΑΟ) για την ανακούφιση από το στρες και το γλουταμικό για την επιτάχυνση της επικοινωνίας.
Ο βιολόγος Peter Rogers επεσήμανε πρόσφατα ότι οι ομοιότητες αυτές μπορεί να ρίξουν λίγο φως σε θέματα που αφορούν τη διαδικασία της νάρκωσης. Παραδόξως, υπάρχει η δυνατότητα της νάρκωσης ενός φυτού. Το φυτό Μιμόζα «μη μου άπτου» (Mimosa pudica) το απέδειξε αυτό:
«Τριάντα χρόνια μετά το πρώτο χειρουργείο νάρκωσης, ο Claude Bernard, ένας Γάλλος φυσιολόγος, απέδειξε ότι το Μιμόζα «μη μου άπτου», το οποίο διπλώνεται ντροπαλά όταν το αγγίζεις, δεν ανταποκρινόταν στο άγγιγμα μετά από έκθεση σε αιθέρα, ένα ευρέως χρησιμοποιούμενο αναισθητικό. Το φυτό διπλώνεται επίσης τη νύχτα, αλλά η κίνηση αυτή δεν επηρεάστηκε από τη νάρκωση. Ο Bernard κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η νάρκωση δεν αναστέλλει την ικανότητα κίνησης, αλλά αναστέλλει την ικανότητα του φυτού να αντιλαμβάνεται το περιβάλλον του. Δηλαδή, ότι η νάρκωση εμποδίζει τη συνείδηση».
Το 2017, η νάρκωση δοκιμάστηκε ξανά σε ένα φυτό, αυτή τη φορά στο σαρκοφάγο φυτό Διωναία Μυγοπαγίδα (Venus Flytrap – Dionaea muscipula):
Σύμφωνα με τον -ειδικό στη φυσιολογία των φυτών- Rainer Hedrich, οι Διωναίες Μυγοπαγίδες θυμούνται όταν τις αγγίζουν. Όταν το θήραμα προσγειώνεται στην παγίδα του φυτού, ακουμπά σε μια αισθητήρια τρίχα. Η τρίχα πυροδοτεί έναν ηλεκτρικό παλμό και απελευθερώνει ένα κύμα μορίων σήματος σε όλη την παγίδα. Μετά από δύο παλμούς, η παγίδα κλείνει και φυλακίζει το ζώο-θήραμα. Μετά από πέντε παλμούς, το φυτό παράγει πεπτικά ένζυμα. Επειδή η νάρκωση διαταράσσει τη μνήμη στα ζώα, ο Hedrich υπέθεσε ότι θα εμπόδιζε το φυτό να θυμάται κάθε ερέθισμα.
Για να το ελέγξει αυτό, ο Hedrich εξέτασε αν οι ναρκωμένες μυγοπαγίδες εξακολουθούν να απελευθερώνουν σηματοδοτικά μόρια. Διαπίστωσε ότι οι αισθητήριες τρίχες εξακολουθούσαν να απελευθερώνουν σηματοδοτικά μόρια όταν διεγείρονταν, αλλά το σήμα δεν εξαπλωνόταν σε όλη την παγίδα. Αυτό συμβαίνει παρόμοια σε ένα ζώο, όταν οι τοπικοί αισθητήρες που ανιχνεύουν τον πόνο απελευθερώνουν τοπικά σήματα πόνου, αλλά τα σήματα αυτά δεν φτάνουν ποτέ στον εγκέφαλο.
Η αντίδραση της μυγοπαγίδας στη νάρκωση υποδηλώνει ότι παρόμοια με τα ζώα, η νάρκωση επηρεάζει το φυτό σε κυτταρικό και οργανικό επίπεδο. Και αυτό το καθιστά ιδανικό παράδειγμα για τη μελέτη ζητημάτων που σχετίζονται με τη νάρκωση, αλλά και τη συνείδηση.
Επειδή λοιπόν η «συνείδηση» πάει λίγο μακριά, καλύτερα να ξεκαθαρίσουμε τι εννοούμε με αυτό. Με τα φυτά, όπως και με, ας πούμε, τα σκουλήκια, θα μπορούσε να υπάρχει ένα εκτεταμένο δίκτυο επικοινωνιών χωρίς καμία πραγματική συνείδηση με την έννοια ενός «εγώ» εκεί μέσα. Το αποτέλεσμα θα ήταν περίπου παρόμοιο με ένα «έξυπνο» σπίτι, αν και πολύ πιο πολύπλοκο. Δηλαδή, η επικοινωνία θα είναι εξαιρετικά ευαίσθητη και εκτεταμένη, ανεξάρτητα από το αν κάποιος είναι «σπίτι» ή όχι.
Πώς τα φυτά επικοινωνούν μεταξύ τους
Παρόλα αυτά, ο τρόπος που τα φυτά επικοινωνούν μεταξύ τους είναι πολύ ενδιαφέρον. Για παράδειγμα, ένας ερευνητής μας λέει ότι τα φυτά μπορούν να χρησιμοποιούν RNA για να «μιλήσουν» με τους γείτονές τους, επηρεάζοντας τη γονιδιακή τους έκφραση. Αυτό ήταν ένα αρκετά απροσδόκητο εύρημα:
Γιατί ένα φυτό επηρεάζει την έκφραση των γονιδίων ενός άλλου φυτού; Μια πιθανότητα, υποστηρίζει ο Perata, είναι ότι «η ανταλλαγή πληροφοριών μέσω της ανταλλαγής RNA θα επέτρεπε στα φυτά που βιώνουν στρες να προειδοποιούν τα κοντινά φυτά, που δεν έχουν ακόμη επηρεαστεί από το στρες αυτό». Ο ανταγωνισμός θα μπορούσε να είναι μια άλλη εξήγηση, γράφει- για παράδειγμα, αν ένα φυτό που απελευθερώνει miRNAs «θα μπορούσε να αναστείλει φυσιολογικές λειτουργίες σε ένα κοντινό φυτό», αποκτώντας έτσι ένα «ανταγωνιστικό πλεονέκτημα ως προς τη χρήση των πόρων».
Υπάρχει επίσης εκτεταμένη επικοινωνία μεταξύ των φυτών μέσω δικτύων μυκήτων:
Οι απλές αντιδράσεις στα δεδομένα της φύσης βοηθούν το φυτό στη διαδικασία της μάθησης– για παράδειγμα, η αντίδραση στη θέση του ήλιου (ηλιοτροπισμός), η αντίδραση στις πρόσφατες αλλαγές της θερμοκρασίας (εαρινοποίηση), η απώλεια ή η ενίσχυση μιας αντίδρασης σε ένα ερέθισμα (εξοικείωση/αποσύνδεση) και η συσχέτιση ενός ερεθίσματος με ένα άλλο (συσχετιστική μάθηση). Ναι, αυτά τα δύο τελευταία στοιχεία μελετώνται επίσης στην ψυχολογία των ζώων και του ανθρώπου.
Σχετικά με τη μνήμη, η φιλόσοφος Laura Ruggles μας προσφέρει ένα παράδειγμα:
«Κατά τη διάρκεια της ημέρας, η μολόχα χρησιμοποιεί τον κινητικό ιστό στη βάση των μίσχων της για να στρέψει τα φύλλα της προς τον ήλιο, μια διαδικασία που ελέγχεται από τις μεταβολές της πίεσης του νερού στο εσωτερικό του φυτού. Το μέγεθος και η κατεύθυνση του ηλιακού φωτός κωδικοποιείται στον φωτοευαίσθητο ιστό της και στη συνέχεια απλώνεται στη στις φλέβες των φλεβών των φύλλων της και αποθηκεύεται κατά τη διάρκεια της νύχτας. Το φυτό επίσης εντοπίζει πληροφορίες σχετικά με τον κύκλο της ημέρας και της νύχτας μέσω των εσωτερικών κιρκαδιανών ρολογιών που διαθέτει, τα οποία είναι ευαίσθητα σε περιβαλλοντικές ενδείξεις που σηματοδοτούν την αυγή και το σούρουπο.
Κατά τη διάρκεια της νύχτας, χρησιμοποιώντας πληροφορίες από όλες αυτές τις πηγές, η μολόχα μπορεί να προβλέψει πού και πότε θα ανατείλει ο ήλιος την επόμενη ημέρα. Μπορεί να μην αντιλαμβάνεται έννοιες όπως «ήλιος» ή «ανατολή», αλλά αποθηκεύει πληροφορίες σχετικά με το διάνυσμα του φωτός και τους κύκλους ημέρας/νύχτας που της επιτρέπουν να αναπροσανατολίζει τα φύλλα της πριν από την αυγή έτσι ώστε οι επιφάνειές τους να είναι στραμμένες προς τον ήλιο όταν αυτός ανεβεί στον ουρανό. Αυτό της επιτρέπει επίσης να μάθει εκ νέου μια καινούργια θέση όταν οι φυσιολόγοι μετακινούν το «κεφάλι» της, αλλάζοντας την κατεύθυνση της πηγής φωτός. Όταν τα φυτά κλείνονται στο σκοτάδι, ο μηχανισμός πρόβλεψης που διαθέτουν, εξακολουθεί να λειτουργεί σε απενεργοποιημένη κατάσταση για μερικές ημέρες. Όπως και άλλες στρατηγικές αναζήτησης τροφής, πρόκειται για τη βελτιστοποίηση των διαθέσιμων πόρων -στην προκειμένη περίπτωση, του ηλιακού φωτός».
Παρόλο που ένα φυτό δεν «σκέφτεται», διαθέτει ένα αποτελεσματικό υποκατάστατο της σκέψης με τη μορφή μιας αλυσιδωτής χημικής επικοινωνίας. Αυτό αποδεικνύει ότι η φύση είναι πολύ πιο πλούσια σε πληροφορίες απ’ ό,τι υποθέταμε.
