Δεν ξέρω για εσάς, αλλά το TikTok μου έχει πλημμυρήσει από influencers που μου λένε ότι πρέπει να γίνω #stoic. Μπορεί να γνωρίζετε τον όρο «στωικός» που περιγράφει ένα άτομο που αντιδρά με ηρεμία, αταραξία, ατσάλινη δύναμη και καρτερικότητα στις δυσβάσταχτες δυσκολίες της ζωής, ενώ δεν γκρινιάζει ποτέ. Ωστόσο, στωικός είναι επίσης κάποιος που ασπάζεται τη φιλοσοφική σχολή του στωικισμού.

@motivation_meek Even on you worst days, stay strong. #motivation #stoic #happiness #fyp #stoicism #real #gym #gymtok #gymmotivation ♬ what you wont do for love – ✰

Ο στωικισμός έγινε δημοφιλής στην αρχαία Ρώμη. Το Stoic TikTok αντλεί αποκλειστικά από τον ρωμαϊκό στωικισμό, κυρίως από τον Επίκτητο (έναν πρώην σκλάβο), τον Σενέκα (έναν πολύ πλούσιο σύμβουλο του αυτοκράτορα Νέρωνα) και τον Μάρκο Αυρήλιο (ο οποίος ήταν Ρωμαίος αυτοκράτορας).

Αλλά η σχολή χρονολογείται πολύ πιο πίσω, στην αρχαία Αθήνα, όπου ο στωικισμός ιδρύθηκε γύρω στο 300 π.Χ. από τον Ζήνωνα του Κιτίου. Μετά τον Ζήνωνα, ο στωικισμός άνθισε στην Αθήνα, ιδίως υπό τον Χρύσιππο, γνωστό ως τον δεύτερο ιδρυτή του στωικισμού.

Στο TikTok, θα δείτε ανθρώπους να λένε ότι ο στωικισμός είναι ένας πολύ καλός τρόπος για να ζήσει κανείς μια ευτυχισμένη και παραγωγική ζωή. Αν και είναι υπέροχο -και αρκετά αξιοθαύμαστο- το πόσο δημοφιλής έχει γίνει ο στωικισμός τα τελευταία δέκα χρόνια, το στωικό TikTok κάνει αρκετά λάθη σχετικά με αυτόν τον τρόπο σκέψης και αντίληψης.

Παρά τα όσα βλέπετε στο TikTok, ο στωικισμός ήταν μια στεγνή, τεχνική κι ατσάλινη φιλοσοφία. Οι ιδέες του γύρω από την ευτυχία και την παραγωγικότητα αποκλίνουν αρκετά από αυτό που αντιλαμβάνονται οι σύγχρονοι άνθρωποι. Παραδοσιακά, χωριζόταν σε τρεις κλάδους: την ηθική, τη φυσική και τη λογική – που σε μεγάλο βαθμό οι στωικοί κήρυκες του TikTok δεν τα κατανοούν αρκετά σωστά.

Λογική

Οι στωικοί έδιναν ιδιαίτερη έμφαση στη λογική, παρομοιάζοντάς την με το τσόφλι ενός αυγού ή τα οστά και τους τένοντες ενός σώματος, επειδή η λογική προστατεύει (όπως το τσόφλι), στηρίζει (όπως τα οστά) και συνδέει (όπως οι τένοντες) τις πεποιθήσεις και τις γνώσεις μας. Στην πραγματικότητα, οι στωικοί ανέπτυξαν μια συστηματική λογική θεωρία, η οποία, μέσω διαφόρων ιστορικών ανατροπών, ενέπνευσε τη λογική του 20ού αιώνα και, ως εκ τούτου, τη θεωρητική επιστήμη των υπολογιστών.

@daily_stoic

Οι στωικοί έπαιρναν σοβαρά υπόψη τους τη λογική επειδή ήταν απαραίτητη για τη γνώση. Για αυτούς, το να γνωρίζεις κάτι -συμπεριλαμβανομένου του πώς να ζεις καλά- σήμαινε να το κατανοείς τόσο καλά ώστε να μπορείς να υπερασπιστείς την άποψή  σου με δυνατά επιχειρήματα, έναντι οποιουδήποτε αντιπάλου. Με άλλα λόγια, χρησιμοποιούσαν τη λογική για να κερδίσουν ένα είδος φιλοσοφικών debate.

Αλλά το στωικό TikTok δεν ενδιαφέρεται πραγματικά για μια βαθιά λογική γνώση του κόσμου και της θέσης μας σε αυτόν. Το ενδιαφέρον του στωικού TikTok για τη γνώση εξαντλείται σε διάφορα  τσιτάτα αποσπάσματα γνωστών στωικών ή σε προτάσεις για ασκήσεις mindfulness και διαλογισμό.

#stoicquotes

Φυσική

Το Stoic TikTok αγνοεί επίσης τη στωική φυσική – τις αρχές στις οποίες βασίστηκαν οι στωικοί για να εξηγήσουν τις φυσικές διαδικασίες στο σύμπαν. Για τους στωικούς, όλα όσα υπάρχουν, συμπεριλαμβανομένης της ανθρώπινης ψυχής και του Θεού, είναι ένα σώμα. Ο Θεός, στην πραγματικότητα, «αναμιγνύεται με την ύλη, διαπερνά όλη την ύλη και έτσι τη διαμορφώνει, τη δομεί και την μετουσιώνει σε κόσμο», όπως μας πληροφόρησε ο Αλέξανδρος ο Αφροδισιεύς στις αρχές του τρίτου αιώνα.

Οι στωικοί υποστήριζαν ότι, εφόσον ο Θεός είναι ορθολογικός και ενεργός, αυτό καθιστά όλα όσα υπάρχουν στον κόσμο ορθολογικά και οργανωμένα προς το καλύτερο. Είστε μέρος αυτού του ορθολογικού σύμπαντος, οπότε, αν σας συμβούν άσχημα πράγματα, θα ήταν παράλογο να διαμαρτυρηθείτε – όπως αν το πόδι σας διαμαρτυρόταν επειδή πατήσατε μέσα σε λασπόνερα.

Αυτή η ιδέα ενός ορθολογικού σύμπαντος είναι δημοφιλής στο στωικό TikTok, και μπορεί να τη εντοπίσει κανείς σε αναρτήσεις που σας συμβουλεύουν να «συμφιλιωθείτε με τη μοίρα σας», υποδηλώνοντας ότι η αληθινή ευτυχία προέρχεται από την αποδοχή των όσων συμβαίνουν γύρω μας.

@the.great.stoic.uk Love your fate. – Get Your 70 Stoic Rules [Audiobook] From Link In Bio. – – #stoicquotes #stoicismquotes #marcusaurelius #stoic ♬ original sound – The Great Stoic

Αλλά το να συμφιλιωθείτε με τη μοίρα σας με έναν πραγματικά στωικό τρόπο, οδηγεί στην  παραγωγικότητα και την ευτυχία που επιδιώκουν οι περισσότεροι άνθρωποι; Θαρρώ πως όχι.

Ηθική

Αυτό μας φέρνει στη στωική ηθική. Ενώ το στωικό TikTok υπόσχεται παραγωγικότητα και ευτυχία, είναι μάλλον απίθανο να πετύχετε τα επίπεδα παραγωγικότητας και ευτυχίας που επιδιώκετε, αν ακολουθήσετε αυτό που πραγματικά θεωρούσαν οι στωικοί ότι είναι αυτά.

Η ευτυχία, για έναν στωικό φιλόσοφο, ήταν άμεσα συνυφασμένη με την αρετή καθώς και με την απουσία ελαττωμάτων. Όλα τα υπόλοιπα – συμπεριλαμβανομένης της υγείας, του πλούτου και της κοινωνικής θέσης – τους ήταν «αδιάφορα», επειδή δεν μπορούσαν να επηρεάσουν την αρετή, άρα και στην ευτυχία μας.

Έτσι, ακόμη και αν οι συμβουλές αυτοβοήθειας του στωικού TikTok μπορούσαν να σας κάνουν πιο παραγωγικούς, το να είστε πιο παραγωγικοί δεν θα σας κάνει πιο ευτυχισμένους, σύμφωνα με τη στωική φιλοσοφία. Στην καλύτερη περίπτωση, θα αποκτήσετε υγεία, πλούτο ή κύρος, αλλά αυτά τα πράγματα δεν είναι ικανά να φέρουν ευτυχία.

Υπάρχει, βέβαια, κάτι υποκριτικό στο να υποστηρίζει ο Σενέκας ότι ο πλούτος είναι αδιάφορος από την στιγμή που ο ίδιος υπήρξε ένας από τους πλουσιότερους ανθρώπους στη Ρώμη- ή ο Μάρκος Αυρήλιος να λέει ότι η εξουσία είναι άνευ σημασίας ενώ ο ίδιος ήταν αυτοκράτορας.

Είναι απόλυτα λογικό να προτιμά κανείς να είναι υγιής παρά άρρωστος, πλούσιος παρά φτωχός, ισχυρός παρά καταπιεσμένος. Στην πραγματικότητα, στην αρχαιότητα υπήρχε μια  συζήτηση γύρω από αυτό το θέμα, στην οποία οι στωικοί προσπάθησαν να βρουν μια μέση οδό ανάμεσα σε μια προσέγγιση που ισχυρίζεται ότι η υγεία, τα χρήματα και η εξουσία είναι απλώς καλά, και σε μια άλλη που αξιώνει ότι δεν σχετίζονται με μια «καλή ζωή».

Ο Χρύσιππος προσπάθησε να κατευθύνει αυτή την πορεία λέγοντας ότι ενώ η υγεία, ο πλούτος και η εξουσία είναι αδιάφορα, ο τρόπος που τα χρησιμοποιείς δεν είναι. Αν χρησιμοποιώ την εξουσία με αυθαίρετο τρόπο ή τον πλούτο για να ικανοποιήσω τις πιο αποτρόπαιές μου ορέξεις, δεν θα είμαι ενάρετος ή ευτυχισμένος. Προσωπικά, δεν πιστεύω ότι η στωική φιλοσοφία θα λύσει τελικά το ζήτημα, του κατά πόσον η υγεία, ο πλούτος και η εξουσία σχετίζονται με την ευτυχία, αλλά παραμένει ένα ανοιχτό ερώτημα.

Ο στωικισμός αποτελεί μια βαθιά, συναρπαστική και ιδιαίτερα εκλεπτυσμένη φιλοσοφική παράδοση. Αλλά, αν αναζητάτε την ευτυχία και την παραγωγικότητα με πιο σύγχρονους όρους, τότε οι στωικοί ίσως να μην έχουν τις απαντήσεις.

Δείτε επίσης: To “carpe diem”, o Κλεόβουλος και ο στωικισμός ως φιλοσοφία ζωής