Η ανακοίνωση της κυβέρνησης Τραμπ για ευρείας κλίμακας δασμούς έχει ρίξει το χρηματιστήριο σε δίνη, αυξάνοντας τις πιθανότητες για ύφεση. 

Αυτή η οικονομική αναταραχή μπορεί να έχει εκτεταμένες συνέπειες και το πρώτο ερώτημα πολλών Αμερικανών — και εκείνο στο οποίο θεωρούν ότι έχουν τον μεγαλύτερο έλεγχο — είναι πώς να διαχειριστούν τις αποταμιεύσεις για τη σύνταξή τους και άλλες επενδύσεις. Παρότι οι πρόσφατες απώλειες στον λογαριασμό μπορεί να προκαλούν πανικό, οι ειδικοί προειδοποιούν τους περισσότερους (ουσιαστικά όσους δεν πλησιάζουν τη σύνταξη ή δεν έχουν μόλις συνταξιοδοτηθεί — οπότε οι συμβουλές ενδέχεται να διαφέρουν) να αποφύγουν δραστικές αλλαγές στη στρατηγική επενδύσεών τους. 

Η τρέχουσα οικονομική κατάσταση τροφοδοτείται από τον φόβο, λέει ο Meir Statman, καθηγητής χρηματοοικονομικών στο Πανεπιστήμιο Santa Clara και συγγραφέας του βιβλίου A Wealth of Well-Being: A Holistic Approach to Behavioral Finance. 

Παρόλο που η πώληση μετοχών σε περίοδο πτώσης μπορεί να φαίνεται ανακουφιστική βραχυπρόθεσμα και να καλύπτει την ανάγκη να «κάνουμε κάτι», ο Statman τονίζει ότι πρέπει να βασιζόμαστε σε κάτι περισσότερο από το ένστικτο όταν παίρνουμε σοβαρές οικονομικές αποφάσεις. «Σίγουρα θα ήθελα να είχα πουλήσει τις μετοχές μου την Τρίτη της περασμένης εβδομάδας, αλλά δεν το έκανα, και δεν μπορώ να τις πουλήσω τώρα στην τιμή της περασμένης Τρίτης» λέει ο Statman. «Ξέρω ότι κατά πάσα πιθανότητα θα πάρω τη λάθος απόφαση και αυτή η λάθος απόφαση θα μου κοστίσει αν βγω από την αγορά τώρα». 

Η πιο αξιόπιστη οικονομική συμβουλή είναι και η πιο γνώριμη: Μείνετε πιστοί στο πλάνο σας, μην αφήνετε τα συναισθήματα να καθοδηγούν τις αποφάσεις σας και χρησιμοποιήστε το παρελθόν ως οδηγό. 

Το να βλέπεις απώλειες στο επενδυτικό σου χαρτοφυλάκιο προκαλεί την ίδια αντίδραση “μάχης ή φυγής” όπως και άλλες φυσικές ή ψυχολογικές απειλές, εξηγεί η Danielle Labotka, επιστήμονας συμπεριφοράς στην επενδυτική εταιρεία ερευνών Morningstar. Οπότε, είναι απολύτως φυσικό να θέλεις να τραβήξεις τα χρήματά σου από το χρηματιστήριο. Όμως για να επενδύεις σωστά, πρέπει να αντισταθείς σε αυτό το ένστικτο. «Ο εγκέφαλός μας λέει, “Αυτό είναι πολύ κακό. Νιώθω πολύ άσχημα. Πρέπει να κάνεις κάτι, βγες τώρα”» λέει η Labotka.
«Το πρόβλημα είναι ότι οι επενδύσεις απαιτούν υπομονή. Απαιτούν να τηρείς μακροπρόθεσμα σχέδια. Απαιτούν επιμονή όταν τα πράγματα δυσκολεύουν και προσήλωση στην πορεία». 

Ο Meir Statman συμπληρώνει ότι τόσο οι μακροπρόθεσμες, όσο και οι βραχυπρόθεσμες οικονομικές αποφάσεις επηρεάζονται από έναν συνδυασμό λογικής και συναισθημάτων. Όμως είναι σημαντικό τα συναισθήματα να μην υπερκαλύπτουν τη λογική. Οι πρόσφατες απώλειες στο χρηματιστήριο έχουν πυροδοτήσει συναισθηματικές αντιδράσεις — φόβο, αβεβαιότητα, θυμό. Ταυτόχρονα η λογική σκέψη μας λέει ότι η αγορά θα συνεχίσει να πέφτει, βάσει των όσων είδαμε την περασμένη εβδομάδα. Οπότε για να μην χάσουμε ακόμα περισσότερα χρήματα, πολλοί πιστεύουν ότι τώρα είναι η ώρα να πουλήσουν. Αλλά αυτό είναι συχνά το σημείο όπου γίνονται τα μεγαλύτερα λάθη. 

Ίσως αυτό είναι το κατάλληλο διάστημα να αφιερώσεις χρόνο για να κάνεις μία παύση και να σκεφτείς τις συνέπειες των πράξεών σου μπορεί να σε αποτρέψει από το να πάρεις κοντόφθαλμες οικονομικές αποφάσεις. Η πώληση με χαμηλή τιμή συνήθως οδηγεί σε απώλειες — και μπορεί αργότερα να μετανιώσεις αυτή την επιλογή. 

Είναι επίσης είναι δύσκολο να προβλέψεις πότε είναι η καλύτερη στιγμή για να αγοράσεις και έτσι μπορεί να χάσεις την ανοδική πορεία της αγοράς. «Μελέτες έχουν δείξει ότι η απώλεια των καλύτερων ημερών της αγοράς μειώνει σημαντικά την μακροπρόθεσμη απόδοση των επενδύσεων. Το πρόβλημα είναι ότι οι καλύτερες ημέρες στην αγορά έρχονται συχνά αμέσως μετά τις χειρότερες — και κανείς δεν πρόκειται να χτυπήσει καμπανάκι όταν ήρθε η ώρα για ανάκαμψη». 

Αν και είναι αδύνατο να προβλέψεις το μέλλον, το να κοιτάς την ιστορία μπορεί να σου προσφέρει ανακούφιση. Μετά από κάθε κατάρρευση της αγοράς τα τελευταία 150 χρόνια, η αγορά όχι μόνο ανέκαμψε αλλά συνέχισε να αναπτύσσεται. 

Κάθε στιγμή οικονομικής αστάθειας έχει το δικό της μοναδικό «σπινθήρα» — αυτή τη φορά, μια αναδυόμενη διεθνής εμπορική σύγκρουση — οπότε είναι δύσκολο να γίνει άμεση σύγκριση με τις υφέσεις της πανδημίας ή της φούσκας του dot-com, τονίζουν οι μελετητές. Όμως μπορεί να είναι ωφέλιμο να κατανοήσουμε τις γενικές τάσεις. «Κοίτα πίσω και πες: ‘Ναι, αυτό είναι άσχημο, ναι, μπορεί να παραμείνει άσχημο για λίγο. Ποιος ξέρει;’» λέει η Labotka. «Αλλά η ιστορία μας λέει ότι θα τελειώσει». 

Επειδή όμως κανείς δεν μπορεί να προβλέψει τις λεπτομέρειες του οικονομικού μας μέλλοντος — ποιοι δασμοί θα εφαρμοστούν, ποιοι θα ανακληθούν, πως θα αντιδράσει η αγορά — οι ειδικοί λένε ότι ο καλύτερος τρόπος για να αντιμετωπίσεις το άγνωστο είναι να μην κάνεις τίποτα, τουλάχιστον προς το παρόν. 

Αυτή η συμβουλή μπορεί να είναι ιδιαίτερα αγχωτική όταν βλέπεις τους αριθμούς στους λογαριασμούς συνταξιοδότησης ή επενδύσεων να μειώνονται, ωστόσο οι ειδικοί συμφωνούν ότι πρέπει να προσπαθήσεις να κρατήσεις αυτές τις ειδήσεις όσο το δυνατόν πιο μακριά από το μυαλό σου. Δοκίμασε να περιορίσεις την κατανάλωση οικονομικών ειδήσεων, να διαγράψεις εφαρμογές επενδύσεων από το κινητό σου ή να συμβουλευτείς έναν οικονομικό σύμβουλο που μπορεί να διαχειρίζεται τις επενδύσεις σου για εσένα. 

Είναι καλύτερο να δημιουργήσεις μια απόσταση ανάμεσα στην παρόρμηση και την πράξη. Σκέψου τι έχει αλλάξει για εσένα προσωπικά από τότε που ανακοινώθηκαν οι δασμοί — «όχι τι έχει αλλάξει στις αγορές». Αυτό σημαίνει να αναλογιστείς γιατί επενδύεις. Ίσως είναι για να στηρίξεις καλύτερα τα αγαπημένα σου πρόσωπα στο μέλλον ή για να προσφέρεις σε αξιόλογους σκοπούς. Στη συνέχεια, σκέψου τους οικονομικούς σου στόχους: να συνταξιοδοτηθείς στα 65 ή να πληρώσεις τις σπουδές των παιδιών σου. Αν αυτά τα κίνητρα και οι στόχοι δεν έχουν αλλάξει, τότε ούτε η στρατηγική σου θα πρέπει να αλλάξει. 

«Το πιο πιθανό είναι ότι το οικονομικό σου πλάνο έχει ήδη λάβει υπόψη του πως θα υπάρξουν μέρες που η αγορά θα πάει πολύ άσχημα», λέει η Labotka, «και γι’ αυτόν τον λόγο θα πρέπει να τηρήσεις το πλάνο σου, γιατί έχει ήδη προβλέψει τέτοιες καταστάσεις». 

Αν χρειάζεται να κάνεις προσαρμογές στο οικονομικό σου πλάνο, η Labotka προτείνει να αυξήσεις τις αποταμιεύσεις σου σε μετρητά, ωστόσο μην πουλήσεις τις μετοχές σου απλώς για να βάλεις αυτά τα χρήματα στην τράπεζα. Αντί γι’ αυτό, δες πού μπορείς να περιορίσεις τα έξοδα ψυχαγωγίας ή να «σφίξεις» λίγο τον προϋπολογισμό σου, ώστε να δημιουργήσεις ένα οικονομικό μαξιλάρι. 

Μπορείς επίσης να επιλέξεις να βάλεις λίγο λιγότερα χρήματα στον λογαριασμό σου (σχέδιο συνταξιοδότησης) και να τα μεταφέρεις σε έναν λογαριασμό ταμιευτηρίου. Όσον αφορά τους μεγαλύτερους σε ηλικία ενήλικες, καλό είναι να στραφούν σε πιο συντηρητικές επενδυτικές στρατηγικές, ώστε να μειώσουν την έκθεσή τους στην αστάθεια της αγοράς. 

Είναι απόλυτα εντάξει να αναγνωρίσεις το πώς η τρέχουσα οικονομική κατάσταση επηρεάζει τα συναισθήματά σου. Αν δεν διαχειριστείς σωστά τον φόβο, το άγχος, τη δυσφορία ή τον θυμό σου, μπορεί να πάρεις βιαστικές αποφάσεις απλά και μόνο για να ξεφύγεις από τα δυσάρεστα συναισθήματα. «Όταν το κάνεις αυτό, ουσιαστικά βλάπτεις τον μελλοντικό σου εαυτό» λέει η Labotka. «Εκείνη τη στιγμή μπορεί να νιώσεις ανακούφιση, αλλά στο μέλλον θα πεις: “Ωχ, έχασα πολλά χρήματα επειδή πανικοβλήθηκα και πούλησα για να νιώσω καλύτερα εκείνη τη στιγμή”». 

Όσο αντιφατικό κι αν φαίνεται, το να μάθεις να νιώθεις άνετα με την οικονομική αβεβαιότητα μπορεί να σε βοηθήσει να προετοιμαστείς καλύτερα για όταν αυτό ξανασυμβεί – γιατί σίγουρα θα ξανασυμβεί. Αντιστάσου στην παρόρμηση να δράσεις γρήγορα και επικεντρώσου στη μακροπρόθεσμη προοπτική. 

*Με πληροφορίες από το Vox.  

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.