Η αλήθεια είναι ότι οι ιστορικοί δεν γνωρίζουν ποιος έχτισε τον πρώτο ζωολογικό κήπο ή πότε χτίστηκε. Είμαστε όμως σίγουροι ότι αυτό συνέβη πριν από πολύ-πολύ καιρό. Ο θαυμασμός των ανθρώπων για τα ζώα χρονολογείται από τόσο παλιά όσο και οι άνθρωποι. Στις πρώτες ζωγραφιές σπηλαίων που ανακαλύφθηκαν, μερικές από τις οποίες χρονολογούνται έως και 40.000 ετών, υπάρχουν περισσότερες εικόνες ζώων παρά ανθρώπων. Κάποια στιγμή, οι άνθρωποι άρχισαν να αιχμαλωτίζουν και να κρατούν ζώα, ώστε να μπορούν να τα βλέπουν από κοντά όποτε θέλουν.

Ζωολογικοί κήποι για να τους λίγους κι εκλεκτούς

Οι πρώτες γνωστές συλλογές εξωτικών ζώων βρίσκονταν στην κατοχή βασιλικών προσώπων – όπου το κοινό δεν είχε ελεύθερη πρόσβαση.

Σε αρχαιολογικές ανασκαφές στην αρχαία αιγυπτιακή πόλη Nekhen έχουν βρεθεί κτίρια από το 3500 π.Χ. περίπου που περιείχαν λείψανα αιχμάλωτων ιπποπόταμων, μπαμπουίνων και ελεφάντων – ζώων που δεν ήταν ενδημικά στην Αίγυπτο. Αλλά η ζωή δεν ήταν εύκολη για αυτά τα ζώα. Πιθανότατα είχαν σύντομη ζωή και τα λείψανά τους παρουσιάζουν ενδείξεις σοβαρών τραυματισμών.

Ο τάφος του Αιγύπτιου φαραώ Sahure, ο οποίος πέθανε γύρω στο 2500 π.Χ., περιλαμβάνει ρεαλιστικές εικόνες αρκούδων από τη Συρία που φορούσαν περιλαίμια και λουριά. Πιστεύεται ότι τις είχαν φέρει για μια εμπορική αποστολή. Πόσο καιρό έζησαν οι αρκούδες δεν μπορεί κανείς να μαντέψει.

Δημόσιοι ζωολογικοί κήποι με ελεύθερη πρόσβαση

Η πρώτη δημόσια έκθεση ζώων πιθανότατα να δημιουργήθηκε από τη βασίλισσα της Αιγύπτου Hatshepsut γύρω στο 1480 π.Χ. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι ο ζωολογικός κήπος ξεκίνησε με ζώα που έφερε στη χώρα από μια αποστολή που έστειλε η βασίλισσα σε μια μακρινή χώρα γνωστή ως Punt, η οποία μπορεί να είναι η σημερινή Ερυθραία. Δεν είναι σαφείς οι λόγοι γιατί δημιούργησε τον ζωολογικό κήπο, αλλά μπορεί να ήταν για να επιδείξει τον πλούτο της και το δικαίωμά της να κυβερνά. Η διατήρηση επικίνδυνων και εξωτικών ζώων σε αιχμαλωσία αποτελούσε μερικές φορές έναν τρόπο για τους ηγεμόνες να επιδεικνύουν πόσο ισχυροί είναι.

Οι πρώιμοι ζωολογικοί κήποι βρίσκονται σε όλο τον κόσμο. Στην Κίνα, ο αυτοκράτορας Wen-Wang λέγεται ότι έφτιαξε έναν «Κήπο της Ευφυΐας» γύρω στο 1060 π.Χ. Περιελάβανε ελάφια, πουλιά και πολλά ψάρια. Στην Αγγλία, ο βασιλιάς Ερρίκος Α’ δημιούργησε ένα θηριοτροφείο περίπου το 1110 ως μέρος της βασιλικής έπαυλης στο Woodstock, στο Oxfordshire.. Η συλλογή του περιελάβανε τίγρεις, καμήλες, λιοντάρια και σκαντζόχοιρους. Η συλλογή αυτή μεταφέρθηκε τελικά στον Πύργο του Λονδίνου το 1235, περίπου την εποχή που ο βασιλιάς Ερρίκος Γ’ έλαβε ως δώρο τρία λιοντάρια από τον αυτοκράτορα της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας Φρειδερίκο Β’. Η συλλογή ζώων του Πύργου του Λονδίνου παρέμεινε στην ίδια θέση για 600 χρόνια.

Αν επισκεφθείτε τον Πύργο σήμερα, μπορείτε να δείτε μερικά από τα κλουβιά: Πρόκειται για μια πέτρινη κατασκευή με μεταλλικές μπάρες. Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι τα ζώα είχαν μια καλή ζωή εκεί. Ο βασιλιάς της Γαλλίας έστειλε έναν ελέφαντα το 1255 και παρόλο που είχε το δικό του ειδικό κλουβί, πέθανε μετά από μόλις δύο χρόνια. Η συλλογή περιλάμβανε μια πολική αρκούδα που της επέτρεπαν να κολυμπάει στον ποταμό Τάμεση, δεμένη με μια μακριά αλυσίδα. Κάποτε, το κόστος εισόδου για τους επισκέπτες ήταν είτε ένα μικρό αντίτιμο, είτε η προσφορά εν’ος αδέσποτου σκύλου ή γάτας για να ταΐσουν με αυτά τα άμοιρα ζωάκια τα λιοντάρια.

Στην αμερικανική ήπειρο, στα τέλη της δεκαετίας του 1500, ο Μοντεζούμα ΙΙ είχε έναν ζωολογικό κήπο στην Tenochititlan, γνωστή σήμερα ως Πόλη του Μεξικού. Περιελάβανε μια μεγάλη συλλογή με πουλιά, σαρκοφάγα θηλαστικά και φίδια. Αυτός ο ζωολογικός κήπος ήταν τόσο μεγάλος που απασχολούνταν 300 άτομα για να φροντίζουν τα ζώα. Παράλληλα, ο  αυτοκράτορας ξεναγούσε στον ζωολογικό κήπο ο ίδιος προσωπικά τους πρώτους επισκέπτες από την Ευρώπη. Οι Ισπανοί στρατιώτες, με επικεφαλής τον Hernán Cortés, έγραψαν για το πόσο θαύμαζαν τον ζωολογικό κήπο, παρόλο που προχώρησαν στην καταστροφή του κατά την κατάκτηση του Tenochititlan το 1591.

Ο αρχαιότερος ζωολογικός κήπος στον κόσμο που βρίσκεται ακόμα σε λειτουργεία – και εξακολουθεί να βρίσκεται στο ίδιο ακριβώς μέρος – είναι ο ζωολογικός κήπος Schönbrunn, ο οποίος χτίστηκε στη Βιέννη το 1752. Ο συγκεκριμένος ζωολογικός κήπος φημίζεται για το γεγονός ότι ήταν ο πρώτος που ενέταξε στην αρχιτεκτονική του αλλά και στον τρόπο λειτουργίας του πολλές σχεδιαστικές καινοτομίες, όπως η διαφύλαξη των ζώων σε φυσιολατρικά περιβάλλοντα και η τοποθέτηση πολλών ειδών μαζί σε έναν περίβολο.

Οι ζωολογικοί κήποι έχουν διανύσει πολύ δρόμο, ιδίως όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο φροντίζουν τα ζώα. Στην πραγματικότητα, πολλοί από τους σημερινούς ζωολογικούς κήπους είναι επίσης οργανισμοί φροντίδας των ζώων, που επικεντρώνονται στην προστασία των ζώων που απειλούνται με εξαφάνιση.