Λατρεύω την λέξη φαντασιώσεις, μιας που τις φαντασιώσεις τις θεωρώ μια δεύτερη επικράτεια ζωής, κολλημένη με μπλου τακ πίσω από τις κανονικές ζωές μας που προσμετρώνται και καταγράφονται με βάση την στυγνή, πολλές φορές, πραγματικότητα, την πεζή, την υπέροχη. Διαβάζοντας, λοιπόν μες στο λεωφορείο 14 το πρώτο βιβλίο της Αμάντας Μιχαλοπούλου (το ”Γιάντες”), το οποίο επανεκδίδεται τώρα από τις εκδόσεις Καστανιώτη, έπεσα πάνω σε κάτι που βρήκα συγκλονιστικό. Πέτυχα την φράση «οι φαντασιώσεις των συγγραφέων» και συγκεκριμένα αυτό αναλυόταν σε κάτι του στιλ «ο συγγραφέας φαντασιώνεται τους αναγνώστες τους να κατουριούνται και να μην πηγαίνουν τουαλέτα μέχρι να τελειώσουν το τάδε κεφάλαιο».
Κι έκλεισα το βιβλίο και κοίταξα το παράθυρο, τον δρόμο, είχε έρθει αυτή η ώρα της φθινοπωρινής ημέρας που όλα μοιάζουν διαυγή, σαν περασμένα μέσα από ένα φίλτρο συμπαντικής καθαρ(ι)ότητας. Τι φαντασιώνονται, δηλαδή, οι συγγραφείς και, ευρύτερα, οι άνθρωποι που γράφουν; Μπορώ να μιλήσω για μένα που άλλο δεν κάνω από μικρό παιδί και που έφθασα σε σημείο να βιοπορίζομαι αποκλειστικά από την γραφή. Μη φανταστείτε από την λογοτεχνική. Από τα εν διαδικτύω κείμενα, αυτά τα βραχύβια, που τα καταπίνει η ροή κι ο ορυμαγδός έτερων κειμένων, ειδήσεων, βιντεακίων, αναρτήσεων και τα συναφή.
Από την άλλη, μπορώ κάλλιστα (και θα το κάνω πάραυτα) να μιλήσω για φαντασιώσεις καλών φίλων γραφιάδων πάσης φύσεως: ποιήτριες, συγγραφείς, αρθρογράφους, content creators. Προτού σας τις παραθέσω μία προς μία, επιτρέψτε μου να σας συστήσω ένα σύγγραμμα σχετικό με το θέμα αυτού του κειμένου, τις συγγραφικές φαντασιώσεις.
Η Ζωή Χαραλάμπους καθηγήτρια Αγγλικών του Κολλεγίου Ανατόλια υπογράφει το σύγγραμμα Writing Fantasy and the Identity of the Writer: A Psychosocial Writer’s Workbook που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Palgrave Macmillan. Η Ζωή Χαραλάμπους, παράλληλα, με τη διδακτική της δραστηριότητα στο High School του Κολλεγίου Ανατόλια, ασχολείται με την ακαδημαϊκή έρευνα και τη συγγραφή. Έχει πτυχίο Αγγλικής Λογοτεχνίας και Δημιουργικής Γραφής από το Πανεπιστήμιο του Warwick, μεταπτυχιακό στις Κλασικές Σπουδές από το University College London (UCL), και διδακτορικό από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο του UCL. To βιβλίο προσεγγίζει τη συγγραφική Φαντασίωση – μία έννοια που συνέλαβε η ίδια η ερευνήτρια – ως μέθοδο για την εξερεύνηση της ταυτότητας του συγγραφέα. Η Ζωή Χαραλάμπους αξιοποιεί στοιχεία της ποιοτικής έρευνάς της καλύπτοντας ένα βιβλιογραφικό κενό σχετικά με τη διδασκαλία της δημιουργικής γραφής, και δίνει ταυτόχρονα κατευθυντήριες γραμμές, ασκήσεις και μελέτες περιπτώσεων. Το καινοτόμο έργο, όπως έχει περιγραφεί, προσφέρει μία καινούρια διαφορετική οπτική στους ερευνητές της δημιουργικότητας, μελετητές του Λακάν και της Ψυχολογίας, και αναδεικνύεται ως ένα must read «για καθηγητές, μαθητές, μαθητευόμενους, αρχάριους, και έμπειρους συγγραφείς» (Moira Egan, Poet & Creative Writing Teacher, St. Stephen’s School, Rome). Μπορείτε να το βρείτε εδώ.
Λοιπόν, οι φαντασιώσεις των γραφιάδων είναι αδυσώπητες. Αυτές που θα διαβάσετε αποτελούν ίσως μερικές μόνο σταγόνες από τον ωκεανό τους.
1. Γράφουμε κάτι και νομίζουμε θ’ αλλάξει ο κόσμος. Θα φωτίσουμε μια πτυχή της ζωής αφώτιστη μέχρι πρότινος και κάτι θα προκύψει πάρα-πολύ-γαμάτο στον πλανήτη γη με το οποίο εμμέσως θα σχετιζόμαστε.
2. Θα μας κεράσουν ουίσκι σε ένα μπαρ επειδή γράψαμε κάτι που ενέπνευσε τρομερά ή άρεσε τρομερά σε κάποιον.
3. Μερικοί άνθρωποι θα κοιμούνται και θα ξυπνούν με την σκέψη τους στο επόμενο γραφτό μας. (γελώ γελώ γελώ/ μα έχω κλάψει κιόλας)
4. Ο έρωτας της ζωής μας θα έχει διαβάσει ό, τι έχουμε γράψει και θα έρθει προετοιμασμένος, εξοπλισμένος με αυτή τη μαγική γνώση του μέσα μας, τρεμάμενου κόσμου.
5. Οι άνθρωποι στο λεωφορείο κατ’ ουσίαν μας ποζάρουν. Είναι οι επόμενοι χαρακτήρες μας.
6. Αυτό το κείμενο που γράφουμε τώρα θα διακριθεί στις συνειδήσεις των ανθρώπων. Θα χιλιοποσταριστεί, θα χιλιοαλληλοαποσταλεί. Θα αποτελέσει σημείο αναφοράς. Αυτό, αυτό, αυτό.
7. Θα μας θαυμάσει (επιτέλους) η μάνα μας, θα μας αγαπήσει ο άντρας μας από την αρχή, θα σκάσουν ο οχτροί μας,θα μας κατανοήσει βαθιά το παιδί μας, θα τα λύσουμε όλα μέσα μας αφού θα τα εκφράσουμε.
8. Κάποιο γραφτό μας θα γίνει ταινία/ή σειρά/θα πάρει Όσκαρ/ή Πούλιτζερ/θα πολυμεταφραστεί/θα διαβάζεται και όταν τα κόκκαλά μας θα είναι μόρια σκόνης στο σύμπαν.
9. Κείμενα και στίχοι μας θα αφιερώνονται στον αιώνα τον άπαντα μεταξύ ερωτευμένων. Θα κάνουν σεξ και παιδιά με τα βιβλία μας στο κομοδίνο τους. Ιδανικότερα, κάτω από το μαξιλάρι τους, μπλεγμένα τα βιβλία μας στα σεντόνια και τα πόδια τους.
10. Θα ζούμε ζωή συγγραφέα. Θα ντυνόμαστε ως συγγραφείς, θα καπνίζουμε, θα τρώμε και θα πίνουμε και θα χαϊδεύουμε τις γάτες μας και θα ταξιδεύουμε και θα ανασαίνουμε ως συγγραφείς. Θα περπατάμε σε έναν δρόμο ένα απόγευμα με ένα κασκόλ να ανεμίζει διακριτικά ως συγγραφείς.
11. Θα έχουμε παντοτινή, αστείρευτη, θεία έμπνευση.
12. Όταν πεθάνουμε, θα συναντήσουμε τους αγαπημένους μας νεκρούς συγγραφείς και θα γίνουμε φίλοι. Κολλητοί.
13. Δεν θα πεθάνουμε ποτέ γιατί τα γραπτά μας θα είναι αθάνατα. Α, αυτό το φαντασιωθήκαμε ήδη, συγγνώμη.
14. Κάθε μαλακία ή τοξικότητά μας εκείνοι που μας γουστάρουν θα την κατανοούν και θα την συγχωρούν ΛΟΓΩ ΠΟΥ ΕΠΕΙΔΗ είμεθα συγγραφείς.
15. Συμπληρώστε ελεύθερα.
ΥΓ1: «Είναι τόσο περίεργος τρόπος να περνάς τη ζωή σου μόνος σου σε ένα δωμάτιο όλη μέρα. Και επιπλέον να μην έχεις καμιά εγγύηση ότι θα ενδιαφερθεί κάποιος να σε εκδώσει ή να σε διαβάσει, ότι θα βγάλεις ποτέ λίγα χρήματα. Διάλεξα, λοιπόν, μια πολύ σκληρή ζωή, που κάθε λογικός άνθρωπος θα την αρνιόταν. Γι΄ αυτό όταν έρχονται νέοι και μου λένε ”θέλω να γίνω συγγραφέας, τι με συμβουλεύετε;”, τους απαντώ ”μην το κάνεις”. Πρέπει να έχεις μεγάλη ανάγκη για να γίνεις συγγραφέας, να είσαι και λίγο τρελός.» Paul Auster
ΥΓ2: «(…)Ἔκτοτε, ὅσο ἡ δημόσια ἀναγνώριση κερδίζει ἔδαφος, τόσο μεγαλώνει ἡ ἔξαρση τοῦ ἐγώ τους. Ἀναλογικά δηλαδή ἀναπτύσσεται καί ἡ φαντασιωτική μεγέθυνση τοῦ ἑαυτοῦ τους. Ὥσπου ἀπό κάποιο σημεῖο καί μετά πέφτουν στή δίνη ἑνός φαύλου κύκλου. Ὁπότε, ἀνεξάρτητα ἀπό τήν ποιότητα τῆς ὕστερης παραγωγῆς τους, μετράει τό ἔδαφος πού κερδίζουν στό ἐπίπεδο τῆς δημόσιας προβολῆς τους -δημοσιεύσεις σέ ἐφημερίδες, φωτογραφίες,παρουσιάσεις, συνεντεύξεις, φιλοφρονητικά σχόλια ἤ κριτικές, τιμητικές ἐκδηλώσεις, βραβεῖα, συχνές ἐμφανίσεις στήν τηλεόραση, κ.λπ. κ.λπ. Ἀπό ἐκεῖ καί πέρα μοιάζει νά ζοῦν καί νά κινοῦνται μέσα στόν χῶρο τῆς ἀτομικῆς τους προέκτασης ἤ, ὅπως λέμε, στόν κόσμο τους. Εἶπα, ἀνεξάρτητα ἀπό τήν ὕστερη παραγωγή τους. Γιατί συνήθως δέν συμβαδίζει ἡ ποιοτικότερη παραγωγική περίοδός τους μέ τό διάστημα τῆς δημόσιας προβολῆς τους πού ἔρχεται βραδύτερα καί πού ὑποθάλπει τόν ὑποκειμενισμό τους. Ἀπό τή στιγμή πού περνάει κανείς στήν περιοχή τοῦ φαύλου κύκλου, πού προανάφερα, ὥς ἔνα βαθμό τουλάχιστο, χάνει τήν ἐπαφή τουμέ τόν ἔξω κόσμο. Ἔτσι δύσκολα βλέπει καθαρά τί συμβαίνει γύρω του, δύσκολα δέχεται ὁποιαδήποτε παρατήρηση πάνω στή δουλειά του, δύσκολα μπορεῖ νά κρίνει εὐνοϊκά τά σύγχρονα, ὁμοειδή μέ τά δικά του, ἔργα. Ἐνῶ βασική φροντίδα του γίνεται ἡ περισσότερ οαὐξημένη δημόσια εἰκόνα του. Σέ σημεῖο πού θά ᾿λεγε κανείς πώς χάνει τό μέτρο τῶν πραγμάτων καί τήν καθαρή ἐπαφή μαζί τους.» Γιώργος Αράγης
Λατρεύω την λέξη φαντασιώσεις, μιας που τις φαντασιώσεις τις θεωρώ μια δεύτερη επικράτεια ζωής, κολλημένη με μπλου τακ πίσω από τις κανονικές ζωές μας που προσμετρώνται και καταγράφονται με βάση την στυγνή, πολλές φορές, πραγματικότητα, την πεζή, την υπέροχη. Διαβάζοντας, λοιπόν μες στο λεωφορείο 14 το πρώτο βιβλίο της Αμάντας Μιχαλοπούλου (το ”Γιάντες”), το οποίο επανεκδίδεται τώρα από τις εκδόσεις Καστανιώτη, έπεσα πάνω σε κάτι που βρήκα συγκλονιστικό. Πέτυχα την φράση «οι φαντασιώσεις των συγγραφέων» και συγκεκριμένα αυτό αναλυόταν σε κάτι του στιλ «ο συγγραφέας φαντασιώνεται τους αναγνώστες τους να κατουριούνται και να μην πηγαίνουν τουαλέτα μέχρι να τελειώσουν το τάδε κεφάλαιο».
Κι έκλεισα το βιβλίο και κοίταξα το παράθυρο, τον δρόμο, είχε έρθει αυτή η ώρα της φθινοπωρινής ημέρας που όλα μοιάζουν διαυγή, σαν περασμένα μέσα από ένα φίλτρο συμπαντικής καθαρ(ι)ότητας. Τι φαντασιώνονται, δηλαδή, οι συγγραφείς και, ευρύτερα, οι άνθρωποι που γράφουν; Μπορώ να μιλήσω για μένα που άλλο δεν κάνω από μικρό παιδί και που έφθασα σε σημείο να βιοπορίζομαι αποκλειστικά από την γραφή. Μη φανταστείτε από την λογοτεχνική. Από τα εν διαδικτύω κείμενα, αυτά τα βραχύβια, που τα καταπίνει η ροή κι ο ορυμαγδός έτερων κειμένων, ειδήσεων, βιντεακίων, αναρτήσεων και τα συναφή.
Από την άλλη, μπορώ κάλλιστα (και θα το κάνω πάραυτα) να μιλήσω για φαντασιώσεις καλών φίλων γραφιάδων πάσης φύσεως: ποιήτριες, συγγραφείς, αρθρογράφους, content creators. Προτού σας τις παραθέσω μία προς μία, επιτρέψτε μου να σας συστήσω ένα σύγγραμμα σχετικό με το θέμα αυτού του κειμένου, τις συγγραφικές φαντασιώσεις.
Η Ζωή Χαραλάμπους καθηγήτρια Αγγλικών του Κολλεγίου Ανατόλια υπογράφει το σύγγραμμα Writing Fantasy and the Identity of the Writer: A Psychosocial Writer’s Workbook που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Palgrave Macmillan. Η Ζωή Χαραλάμπους, παράλληλα, με τη διδακτική της δραστηριότητα στο High School του Κολλεγίου Ανατόλια, ασχολείται με την ακαδημαϊκή έρευνα και τη συγγραφή. Έχει πτυχίο Αγγλικής Λογοτεχνίας και Δημιουργικής Γραφής από το Πανεπιστήμιο του Warwick, μεταπτυχιακό στις Κλασικές Σπουδές από το University College London (UCL), και διδακτορικό από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο του UCL. To βιβλίο προσεγγίζει τη συγγραφική Φαντασίωση – μία έννοια που συνέλαβε η ίδια η ερευνήτρια – ως μέθοδο για την εξερεύνηση της ταυτότητας του συγγραφέα. Η Ζωή Χαραλάμπους αξιοποιεί στοιχεία της ποιοτικής έρευνάς της καλύπτοντας ένα βιβλιογραφικό κενό σχετικά με τη διδασκαλία της δημιουργικής γραφής, και δίνει ταυτόχρονα κατευθυντήριες γραμμές, ασκήσεις και μελέτες περιπτώσεων. Το καινοτόμο έργο, όπως έχει περιγραφεί, προσφέρει μία καινούρια διαφορετική οπτική στους ερευνητές της δημιουργικότητας, μελετητές του Λακάν και της Ψυχολογίας, και αναδεικνύεται ως ένα must read «για καθηγητές, μαθητές, μαθητευόμενους, αρχάριους, και έμπειρους συγγραφείς» (Moira Egan, Poet & Creative Writing Teacher, St. Stephen’s School, Rome). Μπορείτε να το βρείτε εδώ.
Λοιπόν, οι φαντασιώσεις των γραφιάδων είναι αδυσώπητες. Αυτές που θα διαβάσετε αποτελούν ίσως μερικές μόνο σταγόνες από τον ωκεανό τους.
1. Γράφουμε κάτι και νομίζουμε θ’ αλλάξει ο κόσμος. Θα φωτίσουμε μια πτυχή της ζωής αφώτιστη μέχρι πρότινος και κάτι θα προκύψει πάρα-πολύ-γαμάτο στον πλανήτη γη με το οποίο εμμέσως θα σχετιζόμαστε.
2. Θα μας κεράσουν ουίσκι σε ένα μπαρ επειδή γράψαμε κάτι που ενέπνευσε τρομερά ή άρεσε τρομερά σε κάποιον.
3. Μερικοί άνθρωποι θα κοιμούνται και θα ξυπνούν με την σκέψη τους στο επόμενο γραφτό μας. (γελώ γελώ γελώ/ μα έχω κλάψει κιόλας)
4. Ο έρωτας της ζωής μας θα έχει διαβάσει ό, τι έχουμε γράψει και θα έρθει προετοιμασμένος, εξοπλισμένος με αυτή τη μαγική γνώση του μέσα μας, τρεμάμενου κόσμου.
5. Οι άνθρωποι στο λεωφορείο κατ’ ουσίαν μας ποζάρουν. Είναι οι επόμενοι χαρακτήρες μας.
6. Αυτό το κείμενο που γράφουμε τώρα θα διακριθεί στις συνειδήσεις των ανθρώπων. Θα χιλιοποσταριστεί, θα χιλιοαλληλοαποσταλεί. Θα αποτελέσει σημείο αναφοράς. Αυτό, αυτό, αυτό.
7. Θα μας θαυμάσει (επιτέλους) η μάνα μας, θα μας αγαπήσει ο άντρας μας από την αρχή, θα σκάσουν ο οχτροί μας,θα μας κατανοήσει βαθιά το παιδί μας, θα τα λύσουμε όλα μέσα μας αφού θα τα εκφράσουμε.
8. Κάποιο γραφτό μας θα γίνει ταινία/ή σειρά/θα πάρει Όσκαρ/ή Πούλιτζερ/θα πολυμεταφραστεί/θα διαβάζεται και όταν τα κόκκαλά μας θα είναι μόρια σκόνης στο σύμπαν.
9. Κείμενα και στίχοι μας θα αφιερώνονται στον αιώνα τον άπαντα μεταξύ ερωτευμένων. Θα κάνουν σεξ και παιδιά με τα βιβλία μας στο κομοδίνο τους. Ιδανικότερα, κάτω από το μαξιλάρι τους, μπλεγμένα τα βιβλία μας στα σεντόνια και τα πόδια τους.
10. Θα ζούμε ζωή συγγραφέα. Θα ντυνόμαστε ως συγγραφείς, θα καπνίζουμε, θα τρώμε και θα πίνουμε και θα χαϊδεύουμε τις γάτες μας και θα ταξιδεύουμε και θα ανασαίνουμε ως συγγραφείς. Θα περπατάμε σε έναν δρόμο ένα απόγευμα με ένα κασκόλ να ανεμίζει διακριτικά ως συγγραφείς.
11. Θα έχουμε παντοτινή, αστείρευτη, θεία έμπνευση.
12. Όταν πεθάνουμε, θα συναντήσουμε τους αγαπημένους μας νεκρούς συγγραφείς και θα γίνουμε φίλοι. Κολλητοί.
13. Δεν θα πεθάνουμε ποτέ γιατί τα γραπτά μας θα είναι αθάνατα. Α, αυτό το φαντασιωθήκαμε ήδη, συγγνώμη.
14. Κάθε μαλακία ή τοξικότητά μας εκείνοι που μας γουστάρουν θα την κατανοούν και θα την συγχωρούν ΛΟΓΩ ΠΟΥ ΕΠΕΙΔΗ είμεθα συγγραφείς.
15. Συμπληρώστε ελεύθερα.
ΥΓ1: «Είναι τόσο περίεργος τρόπος να περνάς τη ζωή σου μόνος σου σε ένα δωμάτιο όλη μέρα. Και επιπλέον να μην έχεις καμιά εγγύηση ότι θα ενδιαφερθεί κάποιος να σε εκδώσει ή να σε διαβάσει, ότι θα βγάλεις ποτέ λίγα χρήματα. Διάλεξα, λοιπόν, μια πολύ σκληρή ζωή, που κάθε λογικός άνθρωπος θα την αρνιόταν. Γι΄ αυτό όταν έρχονται νέοι και μου λένε ”θέλω να γίνω συγγραφέας, τι με συμβουλεύετε;”, τους απαντώ ”μην το κάνεις”. Πρέπει να έχεις μεγάλη ανάγκη για να γίνεις συγγραφέας, να είσαι και λίγο τρελός.» Paul Auster
ΥΓ2: «(…)Ἔκτοτε, ὅσο ἡ δημόσια ἀναγνώριση κερδίζει ἔδαφος, τόσο μεγαλώνει ἡ ἔξαρση τοῦ ἐγώ τους. Ἀναλογικά δηλαδή ἀναπτύσσεται καί ἡ φαντασιωτική μεγέθυνση τοῦ ἑαυτοῦ τους. Ὥσπου ἀπό κάποιο σημεῖο καί μετά πέφτουν στή δίνη ἑνός φαύλου κύκλου. Ὁπότε, ἀνεξάρτητα ἀπό τήν ποιότητα τῆς ὕστερης παραγωγῆς τους, μετράει τό ἔδαφος πού κερδίζουν στό ἐπίπεδο τῆς δημόσιας προβολῆς τους -δημοσιεύσεις σέ ἐφημερίδες, φωτογραφίες,παρουσιάσεις, συνεντεύξεις, φιλοφρονητικά σχόλια ἤ κριτικές, τιμητικές ἐκδηλώσεις, βραβεῖα, συχνές ἐμφανίσεις στήν τηλεόραση, κ.λπ. κ.λπ. Ἀπό ἐκεῖ καί πέρα μοιάζει νά ζοῦν καί νά κινοῦνται μέσα στόν χῶρο τῆς ἀτομικῆς τους προέκτασης ἤ, ὅπως λέμε, στόν κόσμο τους. Εἶπα, ἀνεξάρτητα ἀπό τήν ὕστερη παραγωγή τους. Γιατί συνήθως δέν συμβαδίζει ἡ ποιοτικότερη παραγωγική περίοδός τους μέ τό διάστημα τῆς δημόσιας προβολῆς τους πού ἔρχεται βραδύτερα καί πού ὑποθάλπει τόν ὑποκειμενισμό τους. Ἀπό τή στιγμή πού περνάει κανείς στήν περιοχή τοῦ φαύλου κύκλου, πού προανάφερα, ὥς ἔνα βαθμό τουλάχιστο, χάνει τήν ἐπαφή τουμέ τόν ἔξω κόσμο. Ἔτσι δύσκολα βλέπει καθαρά τί συμβαίνει γύρω του, δύσκολα δέχεται ὁποιαδήποτε παρατήρηση πάνω στή δουλειά του, δύσκολα μπορεῖ νά κρίνει εὐνοϊκά τά σύγχρονα, ὁμοειδή μέ τά δικά του, ἔργα. Ἐνῶ βασική φροντίδα του γίνεται ἡ περισσότερ οαὐξημένη δημόσια εἰκόνα του. Σέ σημεῖο πού θά ᾿λεγε κανείς πώς χάνει τό μέτρο τῶν πραγμάτων καί τήν καθαρή ἐπαφή μαζί τους.» Γιώργος Αράγης
